મુંબઈથી દિલ્હી સુધીના ઉદ્યોગજગતમાં આજે એક જ ચર્ચા છે – “અનિલ ધીરુભાઈ અંબાણી સામે ઈડીની સૌથી મોટી કાર્યવાહી!”
નાણાંકીય અનિયમિતતા અને વિદેશી લોનના ખોટા ઉપયોગની તપાસ હેઠળ **એન્ફોર્સમેન્ટ ડિરેક્ટોરેટ (ED)**એ રિલાયન્સ ગ્રુપની કુલ ₹3084 કરોડની મિલકત, બેંક ખાતા અને રોકાણો જપ્ત કર્યા છે.
આ કાર્યવાહી માત્ર એક ઉદ્યોગપતિ વિરુદ્ધની તપાસ નથી, પરંતુ સમગ્ર કોર્પોરેટ દુનિયામાં પારદર્શિતાના માપદંડો અને વિદેશી ફંડિંગના ઉપયોગ અંગે ગંભીર ચર્ચા જગાવી છે.
💥 ઈડીની કાર્યવાહીનો ધડાકો – 3084 કરોડની મિલકત કબજે
એન્ફોર્સમેન્ટ ડિરેક્ટોરેટે જાહેર કરેલા નિવેદન મુજબ, આ કાર્યવાહી પ્રિવેન્શન ઓફ મની લોન્ડરિંગ એક્ટ (PMLA), 2002 હેઠળ કરવામાં આવી છે.
તપાસમાં જાણવા મળ્યું કે અનિલ અંબાણીની કંપનીઓએ વિદેશી બેંકો પાસેથી લોનના રૂપમાં લીધેલા અબજો રૂપિયા અનિયમિત રીતે અન્ય એકાઉન્ટમાં ટ્રાન્સફર કર્યા હતા, અને તેમાંના ભાગનો ઉપયોગ વ્યક્તિગત હેતુઓ માટે કરવામાં આવ્યો હતો.
ઈડીના સૂત્રો મુજબ, આ પૈસા મારફતે લંડન, દુબઈ, જર્સી, અને બ્રિટિશ વર્જિન આઇલેન્ડ જેવા ટેક્સ હેવનમાં આવેલી શેલ કંપનીઓમાં રોકાણ કરવામાં આવ્યું હતું.
આ કેસમાં ઈડી દ્વારા જપ્ત કરાયેલી સંપત્તિમાં નીચેના પ્રકારની મિલકતોનો સમાવેશ થાય છેઃ
-
મુંબઈ, દિલ્હી અને નોઈડા સ્થિત રિયલ એસ્ટેટ મિલકતો – અંદાજિત કિંમત ₹1260 કરોડ.
-
વિદેશી એકાઉન્ટ અને રોકાણ પોર્ટફોલિયો – લગભગ ₹920 કરોડ.
-
કંપનીના ડિબેન્ચર અને શેર હોલ્ડિંગ્સ – આશરે ₹620 કરોડ.
-
લક્ઝરી કાર, ઘડિયાળ, અને અન્ય મૂલ્યવાન વ્યક્તિગત એસેટ્સ – ₹284 કરોડ.
ઈડીના જણાવ્યા મુજબ, આ કાર્યવાહી “બેનામી સંપત્તિ અને વિદેશી લોનના ગેરઉપયોગના પુરાવા” આધારે હાથ ધરવામાં આવી છે.
🏛️ અનિલ અંબાણીની પ્રતિસાદ – “રાજકીય પ્રેરિત કાર્યવાહી”
આ કેસ સામે અનિલ અંબાણીએ પોતાના વકીલ મારફતે નિવેદન આપ્યું છે કે,
“આ કાર્યવાહી રાજકીય અને આર્થિક દબાણથી પ્રેરિત છે. અમે તમામ કાયદેસર પ્રક્રિયામાં સહકાર આપી રહ્યા છીએ અને ન્યાયિક વ્યવસ્થામાં વિશ્વાસ રાખીએ છીએ.”
રિલાયન્સ ગ્રુપે પણ પોતાના નિવેદનમાં જણાવ્યું કે,
“આ સંપત્તિમાંથી મોટો ભાગ પહેલેથી જ લોન સેટલમેન્ટ હેઠળ છે. ઈડી દ્વારા કરવામાં આવેલ આંકડો ભ્રામક છે. અમને વિશ્વાસ છે કે કાયદાની પ્રક્રિયા બાદ સત્ય બહાર આવશે.”
પરંતુ ઈડીના અધિકારીઓએ જણાવ્યું છે કે આ કાર્યવાહી “કોઈ રાજકીય દબાણ વગર, પુરાવા આધારિત છે.”
📜 કેસનો પૃષ્ઠભૂમિ – લોન, ગેરઉપયોગ અને વિદેશી ફંડ ટ્રાન્સફર
આ આખી તપાસનો મૂળ મુદ્દો છે વિદેશી લોનની રકમનો ખોટો ઉપયોગ.
રિલાયન્સ ગ્રુપની એક સહાયક કંપનીએ વિદેશી બેંકો પાસેથી અંદાજે 750 મિલિયન ડોલર (રૂ. 6200 કરોડ) જેટલી લોન લીધી હતી. આ લોનનો હેતુ હતો નવી ટેકનોલોજી અને ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર પ્રોજેક્ટમાં રોકાણ.
પરંતુ ઈડીના જણાવ્યા મુજબ, આ પૈસામાંથી મોટો ભાગ વ્યક્તિગત એકાઉન્ટ અને વિદેશી ફંડ ટ્રસ્ટ્સમાં ટ્રાન્સફર થયો, જેના પુરાવા સ્વિટ્ઝર્લૅન્ડ, મૉરિશિયસ અને સિંગાપુરની બેંકોમાંથી મેળવવામાં આવ્યા.
તપાસ દરમ્યાન મળેલી ઈમેલ, ટ્રાન્સફર રસીદો અને શેલ કંપનીના દસ્તાવેજો પરથી સ્પષ્ટ થયું કે કંપનીઓએ આ ફંડ્સને બિનધારાશાસ્ત્રીય રીતે ફેરવ્યા હતા.
🌐 આંતરરાષ્ટ્રીય કનેક્શન – શેલ કંપનીઓની ચેન બહાર આવી
ઈડીના અધિકારીઓએ જણાવ્યું કે,
“અનિલ અંબાણીના સંબંધિત અનેક ડિરેક્ટરો અને ફર્મો મારફતે વિદેશમાં ફંડ ટ્રાન્સફર કરવામાં આવ્યા હતા. અમને 17થી વધુ શેલ કંપનીઓના પુરાવા મળ્યા છે.”
આ શેલ કંપનીઓમાં કેટલાકનાં નામ છેઃ
-
Reliance Atlantic Holdings (Jersey)
-
Dreamline Global Ltd (BVI)
-
Eagle Enterprises Ltd (Dubai)
-
AR Investments Ltd (Mauritius)
આ તમામ કંપનીઓને “શેલ ફેસિલિટી” તરીકે ઉપયોગમાં લઈને રોકાણો અને ફંડ્સનું ચેઇન ટ્રાન્સફર કરવામાં આવ્યું હતું.
💬 નાણાંકીય નિષ્ણાતોનું માનવું
અર્થશાસ્ત્રી ડૉ. નિલેશ મહેતા કહે છે,
“આ કાર્યવાહી ભારતીય નાણાંકીય વ્યવસ્થામાં પારદર્શિતા લાવવા માટે અત્યંત મહત્વપૂર્ણ છે. લાંબા સમયથી મોટા ઉદ્યોગપતિઓ વિદેશી ફંડિંગનો ઉપયોગ કરીને નિયમોને અવગણી રહ્યા હતા. આ પગલાથી અન્ય ઉદ્યોગપતિઓ માટે પણ ચેતવણી મળશે.”
અન્ય અર્થશાસ્ત્રી શ્રેયા શાહએ ઉમેર્યું,
“મની લોન્ડરિંગની તપાસમાં ઈડીનું ટેકનિકલ દસ્તાવેજીકરણ ખૂબ મજબૂત છે. જો પુરાવા નબળા હોત, તો ₹3000 કરોડથી વધુની સંપત્તિ જપ્ત થતી નહીં.”
🧾 કાયદાકીય પ્રક્રિયા – આગળ શું?
હાલ ઈડીની કાર્યવાહી બાદ PMLA કોર્ટમાં અનિલ અંબાણીની કંપનીઓ સામે કેસ નોંધાયો છે.
કોર્ટ દ્વારા આગામી અઠવાડિયામાં પ્રારંભિક સુનાવણી નક્કી કરવામાં આવી છે.
જો તપાસમાં દોષ સાબિત થશે તો,
-
સંપત્તિ કાયમી રીતે સરકારી કબજામાં રહી શકે છે.
-
કંપનીના ડિરેક્ટરો સામે ફોજદારી કાર્યવાહી પણ થઈ શકે છે.
-
અને વિદેશી ફંડિંગ સંબંધિત અન્ય તપાસ એજન્સીઓ – જેમ કે CBDT, SFIO અને RBI પણ જોડાઈ શકે છે.
રિલાયન્સ ગ્રુપની કાનૂની ટીમ પહેલેથી જ દિલ્હી હાઇકોર્ટમાં ઈડીના આદેશ વિરુદ્ધ અપીલ દાખલ કરવાની તૈયારી કરી રહી છે.
📉 ઉદ્યોગ જગતમાં આંચકો – રોકાણકારોમાં ચિંતા
આ કાર્યવાહી બાદ રિલાયન્સ ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર, રિલાયન્સ પાવર અને રિલાયન્સ કેપિટલના શેરોમાં ભારે ગિરાવટ નોંધાઈ.
સ્ટોક માર્કેટમાં માત્ર 2 કલાકમાં આ ત્રણેય શેરોમાં 12 થી 18 ટકા સુધીનો ઘટાડો થયો.
રોકાણકારોમાં ભય ફેલાયો કે જો કાયદાકીય કાર્યવાહી લંબાય, તો કંપનીઓના પ્રોજેક્ટ્સ અને નાણાકીય સ્થિતિ પર ગંભીર અસર થશે.
બોમ્બે સ્ટોક એક્સચેન્જ (BSE)ના વિશ્લેષક અરુણ બારોટ કહે છે,
“આ કાર્યવાહીથી માર્કેટમાં તાત્કાલિક ઝટકો આવ્યો છે. પરંતુ જો કંપની પુરાવા રજૂ કરી શકશે કે આ ટ્રાન્સફર કાયદેસર હતા, તો આવનારા દિવસોમાં થોડી સ્થિરતા આવશે.”
🕵️♂️ ઈડીની તપાસ કેવી રીતે આગળ વધી
ઈડીના સૂત્રો જણાવે છે કે આ કાર્યવાહી “રાતોરાત” નહોતી.
છેલ્લા ત્રણ વર્ષથી ઈડી આ કેસમાં માહિતી એકત્ર કરી રહી હતી.
-
2022માં પ્રથમ વખત ફોરેન બેંક ટ્રાન્સફરનો રિપોર્ટ મળ્યો.
-
2023માં ઈન્કમટેક્સ વિભાગે પણ સહાયક પુરાવા આપ્યા.
-
ત્યારબાદ ઈડીની ટીમે 8 દેશોમાંથી નાણાકીય દસ્તાવેજ મેળવ્યા.
તપાસમાં મળી આવેલા ડેટા મુજબ, ₹3084 કરોડની રકમ અલગ અલગ એકાઉન્ટ અને રોકાણોમાં ફેરવાઈ હતી, જેના પુરાવા સ્વિટ્ઝર્લૅન્ડની બેંકોના સહકારથી મળ્યા છે.
🗣️ રાજકીય પ્રતિક્રિયા – વિરોધી પક્ષોની ટીકા
વિપક્ષના નેતા રાહુલ ગાંધીએ ટ્વીટ કરીને કહ્યું,
“જ્યારે નાનો વેપારી ટેક્સના દબાણમાં છે, ત્યારે મોટા ઉદ્યોગપતિઓ અબજો રૂપિયાનો ગોટાળો કરે છે. હવે જો સરકાર સાચી છે, તો તેને બધા માટે સમાન કાયદો લાગુ કરવો જોઈએ.”
બીજી તરફ, ભાજપના પ્રવક્તા સુધીર શુક્લાએ કહ્યું,
“આ તપાસ બતાવે છે કે કાયદો બધાના માટે સમાન છે. મોદી સરકારમાં કોઈ મોટી વ્યક્તિ કાયદાથી ઉપર નથી.”
🌍 રિલાયન્સ ગ્રુપની સ્થિતિ – ડૂબતા ધંધાઓ વચ્ચે ઝપાઝપી
એક સમય એવો હતો જ્યારે અનિલ અંબાણી “વિશ્વના સૌથી યુવા અબજોપતિ” તરીકે ઓળખાતા હતા.
પરંતુ છેલ્લા દાયકામાં રિલાયન્સ કમીનિકેશન, રિલાયન્સ કેપિટલ અને રિલાયન્સ પાવર જેવી કંપનીઓ દેવાના ભાર નીચે દબાઈ ગઈ.
અનિલ અંબાણીની સંપત્તિ વર્ષ 2008માં ₹64,000 કરોડથી ઘટીને હવે ₹4000 કરોડથી પણ ઓછી થઈ ગઈ છે.
ઈડીની હાલની કાર્યવાહી બાદ તેમની નાણાકીય સ્થિતિ વધુ કઠિન બની શકે છે.
📊 રિલાયન્સ ગ્રુપની પ્રતિષ્ઠા પર અસર
વ્યાપાર જગતમાં અંબાણી પરિવારની બે શાખાઓ વચ્ચે હંમેશા તુલના કરવામાં આવે છે – મુકેશ અંબાણી અને અનિલ અંબાણી.
જ્યાં મુકેશ અંબાણીની રિલાયન્સ ઈન્ડસ્ટ્રીઝ દેશની સૌથી મોટી કંપની બની છે, ત્યાં અનિલ અંબાણીની રિલાયન્સ ગ્રુપ ધીરે ધીરે ઘટતી ગઈ.
હવે આ ઈડીની કાર્યવાહી બાદ અનિલ અંબાણીના વ્યવસાયની વિશ્વસનીયતા પર પ્રશ્નો ઊભા થયા છે.
વિશ્વના રોકાણકારો આ મુદ્દે નજીકથી નજર રાખી રહ્યા છે.
🔍 અર્થશાસ્ત્રીઓની નજરે – “આ ફક્ત શરૂઆત છે”
અર્થશાસ્ત્રી પ્રોફેસર રાજેશ ચૌહાણનું માનવું છે કે,
“આ કાર્યવાહી ભારતના કોર્પોરેટ ક્ષેત્રમાં નવી શિસ્ત લાવશે. વર્ષોથી ઉદ્યોગપતિઓ વિદેશી ફંડના બહાને કાયદા તોડતા રહ્યા છે. હવે ઈડીની આ કાર્યવાહી ઉદ્યોગપતિઓને સંદેશ આપશે કે કોઈ પણ વ્યક્તિ કાયદાથી ઉપર નથી.”
🏁 સમારોપ – ન્યાયની રાહે ઈન્ડિયન કોર્પોરેટ દુનિયા
અનિલ અંબાણી સામેની આ કાર્યવાહી માત્ર એક વ્યક્તિ વિરુદ્ધનો કેસ નથી,
પરંતુ ભારતના નાણાંકીય શાસનમાં પારદર્શિતા, જવાબદારી અને નૈતિકતાનો નવો અધ્યાય છે.
આગામી અઠવાડિયામાં કોર્ટ શું નિર્ણય આપે છે, તે પર દેશની નજર રહેશે.
પરંતુ એક વાત નિશ્ચિત છે – હવે ભારતની કોર્પોરેટ દુનિયા માટે “નિયમોનો ભંગ” એટલો સરળ રહેશે નહીં.
