વિશ્વભરના નાણાકીય અને રોકાણ ક્ષેત્ર માટે મહત્વપૂર્ણ માનાતી અમેરિકન ફેડરલ રિઝર્વની બેઠક પછી આજે રાતે એક મોટો નિર્ણય સામે આવ્યો છે. યુએસ ફેડરલ રિઝર્વે વ્યાજ દરોમાં ૨૫ બેસિસ પોઈન્ટનો ઘટાડો જાહેર કર્યો છે. આ નિર્ણય બાદ ફેડ ફંડ રેટ હવે ૩.૭૫% થી ૪% ની રેન્જમાં આવી ગયો છે.
આ પહેલો કટ નથી — સપ્ટેમ્બર મહિનામાં પણ ફેડે સમાન પ્રમાણમાં વ્યાજ દર ઘટાડ્યા હતા. આ રીતે, વર્ષ ૨૦૨૫માં ફેડરલ રિઝર્વનો આ સતત બીજો દર ઘટાડો છે, જે હવે વૈશ્વિક અર્થતંત્ર અને ખાસ કરીને ભારતીય શેરબજાર, રૂપિયો અને વિદેશી રોકાણ પ્રવાહો પર મોટો પ્રભાવ પાડશે એવી આશંકા વ્યક્ત કરવામાં આવી રહી છે.
✦ ફેડરલ રિઝર્વનો નિર્ણય : પૃષ્ઠભૂમિ અને તાજી જાહેરાત
ફેડરલ રિઝર્વે પોતાની બે દિવસીય બેઠક પૂર્ણ કર્યા પછી જાહેર કરેલા નિવેદનમાં જણાવ્યું કે આ દર ઘટાડો યુએસ અર્થતંત્રને સ્થિરતા તરફ લાવવાના હેતુથી લેવામાં આવ્યો છે. તાજેતરના સમયમાં અમેરિકા મોંઘવારીમાં ઘટાડો નોંધાઈ રહ્યો છે, પરંતુ વિકાસદર થોડી મંદી તરફ ઝુકી રહ્યો છે.
ફેડ ચેરમેન જેરોમ પોવેલે પત્રકાર પરિષદમાં જણાવ્યું:
“અમેરિકન અર્થતંત્રને સંતુલિત ગતિ સાથે આગળ વધારવાનું અમારું મુખ્ય લક્ષ્ય છે. હાલની પરિસ્થિતિમાં દર ઘટાડો જરૂરી હતો જેથી રોજગારીના અવસર જળવાઈ રહે અને ગ્રાહકો પર વ્યાજનો ભાર થોડો ઓછો થાય.”
બેઠકમાં ૧૦ સભ્યો દર ઘટાડાના પક્ષમાં રહ્યા, જ્યારે ૨ સભ્યો વિરોધમાં રહ્યા હતા. આ નિર્ણય ૧૦-૨ મતોથી પસાર થયો.
✦ સપ્ટેમ્બર બાદનો સતત બીજો કટ : અર્થ શું છે?
સપ્ટેમ્બર મહિનામાં ફેડે વ્યાજ દર ૨૫ બેસિસ પોઈન્ટથી ઘટાડીને ૪%–૪.૨૫% ની રેન્જમાં લાવ્યા હતા. હવે આ નવા ઘટાડા પછી, દર ૩.૭૫%–૪% વચ્ચે છે.
આથી સ્પષ્ટ થાય છે કે ફેડ હવે ધીમે ધીમે નીતિ દરોમાં લવચીકતા અપનાવી રહ્યું છે. ૨૦૨૨–૨૦૨૩ દરમિયાન સતત વધાર્યા બાદ, હવે ૨૦૨૪–૨૦૨૫ દરમિયાન ફેડે ધીમે ધીમે ‘ઇઝી મોનેટરી પોલિસી’ તરફ વળવાનું શરૂ કર્યું છે.
વિશ્લેષકો માનતા છે કે ફેડ હવે એક નરમ અભિગમ (Dovish Stance) તરફ આગળ વધી રહ્યું છે — એટલે કે, વિકાસને પ્રોત્સાહન આપવા માટે વ્યાજ દરોમાં ધીમી ગતિએ ઘટાડા કરવાનો માર્ગ અપનાવશે.
✦ વિશ્વ બજારની પ્રતિક્રિયા : એશિયામાં મિશ્ર વલણ
ફેડની જાહેરાત પછી એશિયન બજારોમાં તાત્કાલિક મિશ્ર પ્રતિક્રિયા જોવા મળી છે.
-
હોંગકોંગનો હેંગ સેંગ ઇન્ડેક્સ ગ્રીન ઝોનમાં ૧.૨% વધ્યો,
-
દક્ષિણ કોરિયાનો કોસ્પી ઇન્ડેક્સ પણ આશરે ૦.૮% વધારામાં રહ્યો,
-
પરંતુ જાપાનનો નિક્કી ૨૨૫ ઇન્ડેક્સ ૦.૪% ની ગિરાવટ સાથે રેડ ઝોનમાં બંધ થયો.
યુરોપિયન બજારોમાં શરૂઆતમાં થોડી તેજી જોવા મળી, પરંતુ ટ્રેડિંગના અંતે તે સ્થિર થયા. અમેરિકન ફ્યુચર્સ માર્કેટમાં પણ Dow Futures અને Nasdaq Futuresમાં અસ્થિરતા જોવા મળી.
✦ ભારતીય બજાર પર શું અસર પડી શકે?
વિશ્વ અર્થતંત્રમાં અમેરિકા સૌથી મોટો ઉપભોક્તા અને રોકાણ કેન્દ્ર હોવાથી ફેડના દર પરિવર્તનનો સીધો અસર ભારતીય બજાર પર પડે છે.
વિશ્લેષકો મુજબ આ કટ બાદ:
-
વિદેશી પોર્ટફોલિયો રોકાણકારો (FPIs) ફરી ભારતીય બજારમાં પ્રવેશી શકે છે.
-
ભારતીય રૂપિયા મજબૂત થવાની શક્યતા છે, કારણ કે ડોલર ઈન્ડેક્સમાં થોડી નબળાઈ આવી શકે છે.
-
બોન્ડ માર્કેટમાં યીલ્ડ ઘટાડો નોંધાઈ શકે છે.
-
સેન્સેક્સ અને નિફ્ટી પર હકારાત્મક શરૂઆત શક્ય છે, જો કે લંબાગાળાના રોકાણકારો સાવચેત રહેશે.
ICICI સિક્યોરિટીઝના મુખ્ય અર્થશાસ્ત્રી મુજબ –
“ફેડનો આ નિર્ણય વૈશ્વિક મૂડી પ્રવાહને ફરી એશિયન બજારો તરફ વાળશે. ભારતીય બજાર માટે આ ટૂંકા ગાળાની રાહત લાવશે, પરંતુ જો અમેરિકાની અર્થવ્યવસ્થા મંદી તરફ વળે તો તેનું મધ્યમ ગાળાનું જોખમ ઉભું રહેશે.”
✦ અમેરિકન અર્થતંત્રની હાલત : સંતુલન શોધવાની કવાયત
યુએસ અર્થતંત્ર છેલ્લા બે વર્ષથી મોંઘવારી અને રોજગારી વચ્ચે સંતુલન શોધી રહ્યું છે.
-
મોંઘવારી હજુ પણ ૩% આસપાસ છે (લક્ષ્ય ૨%),
-
રોજગારી દર મજબૂત છે, પરંતુ નવી નોકરીઓની વૃદ્ધિ ધીમી પડી છે,
-
રિયલ એસ્ટેટ અને કન્સ્યુમર ક્રેડિટમાં દબાણ વધી રહ્યું છે.
ફેડના નિર્ણયનો મુખ્ય હેતુ ગ્રાહક માંગને જાળવી રાખીને મંદીથી બચવું છે. જો કે, ફેડના અધ્યક્ષે સ્પષ્ટ જણાવ્યું કે આગામી ડિસેમ્બર બેઠકમાં વધુ દર ઘટાડાનો કોઈ સ્પષ્ટ સંકેત આપવામાં આવ્યો નથી.
✦ ડિસેમ્બર બેઠક મહત્વપૂર્ણ : નવી દિશા નક્કી થશે
ફેડની આગામી બેઠક ડિસેમ્બર ૨૦૨૫માં યોજાવાની છે. આ બેઠકમાં જો અર્થતંત્રમાં સ્થિરતા દેખાશે તો ફેડ કદાચ વ્યાજ દર યથાવત રાખી શકે છે. પરંતુ જો મોંઘવારી ફરી વધે તો કડક વલણ અપનાવવાની શક્યતા પણ છે.
પોવેલે જણાવ્યું:
“અમે ડેટા પર આધારિત નિર્ણયો લઈશું. કોઈપણ આગામી પગલું મોંઘવારી અને રોજગારીના તાજા આંકડા પર આધારિત રહેશે.”
✦ રોકાણકારો માટે સંકેત : “સાવચેતી સાથે આશાવાદ”
આ નિર્ણય પછી વૈશ્વિક રોકાણકારો માટે સંકેત સ્પષ્ટ છે — વ્યાજ દર હવે પીક પર નથી, એટલે સ્ટોક્સ અને ઈક્વિટી માર્કેટ માટે મધ્યમ ગાળાનો માહોલ હકારાત્મક રહી શકે છે.
પરંતુ ફેડ જો વધુ ઝડપથી દર ઘટાડે તો તે મંદીની ચેતવણી પણ આપી શકે છે, તેથી રોકાણકારોને સાવચેતી રાખવી જરૂરી છે.
✦ ભારતીય આર્થિક પરિપ્રેક્ષ્યમાં મહત્વ
ભારતમાં પણ આગામી મહિનાઓમાં આરબીઆઈની મોનેટરી પોલિસી બેઠક યોજાવાની છે. ફેડનો નિર્ણય આરબીઆઈ માટે પણ માર્ગદર્શક બની શકે છે. જો ફેડ દર ઘટાડે છે, તો આરબીઆઈ પણ **પોલિસી રેટ (Repo Rate)**માં કટ પર વિચારણા કરી શકે છે, ખાસ કરીને જો મોંઘવારી નિયંત્રણમાં રહે.
ફેડના દર ઘટાડા પછી:
-
ભારતીય રુપિયા મજબૂત થવાની શક્યતા,
-
સોનું અને ચાંદીના ભાવમાં વધારો,
-
ક્રૂડ ઑઈલના ભાવમાં સ્થિરતા,
-
અને નિકાસ ક્ષેત્રને રાહત મળી શકે છે.
✦ નિષ્કર્ષ : વૈશ્વિક અર્થતંત્ર માટે રાહતનો શ્વાસ, પરંતુ અનિશ્ચિતતા હજી યથાવત
ફેડરલ રિઝર્વનો તાજેતરનો નિર્ણય વૈશ્વિક આર્થિકતાને થોડો રાહતનો શ્વાસ આપતો જણાય છે. મોંઘવારીમાં ઘટાડો અને વૃદ્ધિમાં સંતુલન લાવવાનો પ્રયત્ન ચાલુ છે.
પરંતુ રોકાણકારો અને નીતિ નિર્માતાઓ બંને માટે આગામી ત્રણ મહિના અત્યંત નિર્ણાયક રહેશે.
જો અમેરિકા મંદીથી બચી જશે, તો વિશ્વ બજાર નવી તેજી જોઈ શકે છે. પરંતુ જો ડિમાન્ડ ઘટશે, તો ફેડના દર ઘટાડાનો ફાયદો ટૂંકા ગાળાનો સાબિત થઈ શકે છે.
અંતિમ વિચાર:
યુએસ ફેડનો ૨૫ બેસિસ પોઈન્ટનો ઘટાડો માત્ર એક આંકડો નથી — તે વિશ્વ અર્થતંત્રના “સંતુલનના પ્રયાસ”નું પ્રતિબિંબ છે. ભારત માટે આ એક તક પણ છે — સસ્તી મૂડી, મજબૂત રૂપિયો અને નવો રોકાણ પ્રવાહ.
હવે જોવાનું એ રહ્યું કે ડિસેમ્બર બેઠકમાં ફેડ કઈ દિશા અપનાવે છે અને વિશ્વના બજારો તેના પ્રતિસાદમાં કેવી રીતે સંતુલન મેળવે છે.
“ફેડના નરમ પગલાંથી વૈશ્વિક બજાર રાહત અનુભવે છે, પણ રોકાણકારો માટે સતર્ક રહેવું એ જ બુદ્ધિશાળી પગલું છે.”
