ભારતમાં ઓળખનો સૌથી મોટો દસ્તાવેજ ગણાતું આધાર કાર્ડ હવે જીવનના દરેક ક્ષેત્રમાં ફરજિયાત બની ગયું છે. બેંક ખાતું ખોલવું હોય કે પાસપોર્ટ માટે અરજી કરવી હોય, સિમકાર્ડ મેળવવું હોય કે શાળામાં પ્રવેશ લેવો હોય, દરેક જગ્યાએ આધાર કાર્ડ આવશ્યક દસ્તાવેજ તરીકે માન્ય છે. આવા સમયમાં આધાર કાર્ડની વિગતો સાચી અને અપડેટ રહે તે અત્યંત જરૂરી છે. જોકે હવે આધાર કાર્ડની વિગતોમાં ફેરફાર કરાવવું નાગરિકોને થોડું મોંઘું પડશે.
યુનિક આઇડેન્ટિફિકેશન ઑથોરિટી ઑફ ઇન્ડિયા (UIDAI)એ આધાર કાર્ડમાં નામ, સરનામું, મોબાઇલ નંબર, જન્મતારીખ તેમજ ફોટો-બાયોમેટ્રિક્સ જેવી વિગતો બદલવા માટેની સર્વિસની ફી વધારી દીધી છે.
નવા નિયમો પ્રમાણે ફી કેટલી?
અત્યાર સુધી આધાર કાર્ડમાં વિગતોમાં ફેરફાર કરવા માટે ₹50 સુધીનો ચાર્જ લેવામાં આવતો હતો. પરંતુ હવે ૧ ઓક્ટોબર ૨૦૨૫થી આ ફીમાં ₹25નો વધારો કરીને કુલ ₹75 લેવામાં આવશે.
-
નામ અપડેટ: ₹75
-
સરનામું અપડેટ: ₹75
-
મોબાઇલ નંબર અપડેટ: ₹75
-
જન્મતારીખ અપડેટ: ₹75
-
આંખનો બાયોમેટ્રિક કે ફોટો અપડેટ: ₹125 (અગાઉ ₹100 હતો)
આ નવા ચાર્જિસ ૧ ઓક્ટોબર ૨૦૨૫થી ૩૦ સપ્ટેમ્બર ૨૦૨૮ સુધી લાગુ રહેશે. ત્યારબાદ UIDAI પરિસ્થિતિ અનુસાર ફરી ચાર્જિસમાં ફેરફાર કરશે.
નવું આધાર કાર્ડ બનાવવું હજી પણ મફત
ખાસ વાત એ છે કે નવું આધાર કાર્ડ બનાવવાની પ્રક્રિયા હજી પણ સંપૂર્ણપણે મફત જ છે. પ્રથમ વખત આધાર કાર્ડ બનાવતી વખતે કોઈપણ પ્રકારની ફી લેવામાં આવતી નથી.
બાળકો અને કિશોરો માટે ખાસ છૂટ
UIDAIએ બાળકો અને કિશોરોના બાયોમેટ્રિક અપડેટ્સને લઈને ખાસ રાહત આપી છે.
-
૫ થી ૭ વર્ષના બાળકો માટે એક વાર બાયોમેટ્રિક અપડેટ સંપૂર્ણપણે નિઃશુલ્ક રહેશે.
-
૧૫ થી ૧૭ વર્ષના કિશોરો માટે પણ બાયોમેટ્રિક અપડેટ એક વખત મફતમાં થશે.
-
ખાસ કરીને ૧૫ વર્ષના કિશોરો માટે તો ૨૦૨૬ની ૩૦ સપ્ટેમ્બર સુધી કોઈપણ પ્રકારની ફી લેવામાં નહીં આવે.
આથી નાના બાળકોના વાલીઓને ફી વધારાના કારણે મોટો ભાર પડવાનો નથી.
ઘેરબેઠાં આધાર અપડેટ કરવાની સુવિધા
ટેક્નોલોજીના યુગમાં UIDAIએ એક નવી સુવિધા શરૂ કરી છે. હવે નાગરિકો પોતાના ઘરે બેઠાં-બેઠાં આધાર કાર્ડ અપડેટ કરાવી શકશે.
પરંતુ આ સુવિધા માટે વધારાનો ખર્ચ થશે:
-
ઘેરબેઠાં સર્વિસ ચાર્જ: ₹700
-
જો એક જ ઘરમાં એક સાથે એકથી વધુ વ્યક્તિના આધાર કાર્ડ અપડેટ કરાવવાના હોય તો દરેક વ્યક્તિ દીઠ ₹350 વધારાનો ચાર્જ લાગશે.
અર્થાત, એક પરિવારના ચાર સભ્યોને ઘેરબેઠાં આધાર અપડેટ કરાવવા માટે કુલ ₹1750 સુધીનો ખર્ચ આવી શકે છે.
શા માટે વધારવામાં આવી ફી?
UIDAIના અધિકારીઓના જણાવ્યા મુજબ ફી વધારવા પાછળ ઘણા કારણો છે:
-
ઓપરેશનલ ખર્ચમાં વધારો – બાયોમેટ્રિક મશીનો, સર્વર્સ, સેન્ટર્સના જાળવણી ખર્ચ વધી ગયા છે.
-
ટેક્નોલોજી અપગ્રેડ – સુરક્ષિત ડેટા સ્ટોરેજ, ફ્રૉડ અટકાવવા માટે નવી ટેક્નોલોજીનો ઉપયોગ થવા લાગ્યો છે.
-
કન્સ્યુમર સર્વિસ સુધારવી – ઓનલાઈન અને ઑફલાઈન બંને માધ્યમમાં નાગરિકોને ઝડપી અને સરળ સેવા આપવા માટે વધારાનો ખર્ચ થઈ રહ્યો છે.
નાગરિકો પર કેવો અસરકારક પ્રભાવ?
આ નિર્ણયથી સામાન્ય નાગરિકોને થોડી મુશ્કેલી થઈ શકે છે. ગ્રામ્ય વિસ્તારોમાં કે મધ્યમ વર્ગના લોકો માટે ₹25થી ₹50નો વધારાનો ખર્ચ પણ મહત્વપૂર્ણ ગણાય.
-
ગામડાંમાં રહેતા લોકો મોટાભાગે એક સાથે નામ-સરનામું-મોબાઇલ નંબર અપડેટ કરાવતા હોય છે. હવે આવા સમયે કુલ ખર્ચ વધી જશે.
-
શહેરી વિસ્તારોમાં રહેતા લોકો માટે ફી વધારો ખૂબ મોટો મુદ્દો નહીં બને, પરંતુ ઘેરબેઠાં સર્વિસના ચાર્જિસ વધારે પડતા ઊંચા ગણાશે.
એકંદરે UIDAIનો હેતુ
UIDAIના મતે આધાર સિસ્ટમને વધુ મજબૂત, વિશ્વસનીય અને સુરક્ષિત બનાવવી જરૂરી છે. ભારતમાં આજે ૧૩૫ કરોડથી વધારે લોકો પાસે આધાર કાર્ડ છે. એટલા મોટા ડેટાને અપડેટ અને સાચવવા માટે નિયમિત રીતે ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર અપગ્રેડ કરવું ફરજિયાત છે.
નિષ્ણાતોની ટિપ્પણીઓ
આ નિર્ણય પર સમાજના વિવિધ વર્ગોમાંથી અલગ-અલગ પ્રતિસાદ મળ્યા છે:
-
ટેક્નોલોજી નિષ્ણાતોનું માનવું છે કે આધાર સિસ્ટમનો ડેટાબેઝ બહુ મોટો છે અને તેની સુરક્ષા જાળવવી બહુ મોંઘી પ્રક્રિયા છે. ફી વધારવી યોગ્ય છે.
-
ગ્રાહક હિત સંસ્થાઓનું માનવું છે કે UIDAIએ નાગરિકોને આ વધારાની ફી અંગે પૂરતો સમય પહેલાં જાણ કરવી જોઇએ હતી.
-
સામાન્ય નાગરિકોનું કહેવું છે કે સરકાર નાગરિકોથી વધારાનો ભાર વસૂલ્યા વગર ખર્ચમાં કાપ મૂકીને સિસ્ટમ ચલાવે તો સારું.
સામાન્ય પ્રશ્નો (FAQ)
1. નવું આધાર કાર્ડ બનાવવું હજી મફત છે?
હા, નવું આધાર કાર્ડ બનાવવા માટે કોઈ ફી લેવામાં આવતી નથી.
2. નામ અથવા સરનામું બદલવા કેટલો ખર્ચ આવશે?
હવે દરેક બદલાવ માટે ₹75 ચૂકવવા પડશે.
3. ઘેરબેઠાં આધાર અપડેટ માટે કેટલો ખર્ચ આવશે?
મૂળ ચાર્જ ₹700 રહેશે, અને દરેક વધારાના વ્યક્તિ માટે ₹350 વધુ લાગશે.
4. બાળકોના બાયોમેટ્રિક અપડેટ માટે ફી લાગશે?
૫-૭ વર્ષ અને ૧૫-૧૭ વર્ષના બાળકો માટે એક વખત અપડેટ મફતમાં થશે.
અંતિમ તારણ
આધાર કાર્ડ ભારતના દરેક નાગરિક માટે ખૂબ જ અગત્યનું દસ્તાવેજ છે. સમયાંતરે તેમાં અપડેટ્સ કરાવવું જરૂરી છે, પરંતુ હવે તે થોડી મોંઘી પ્રક્રિયા બની ગઈ છે. UIDAIનો નિર્ણય એક તરફ સિસ્ટમને મજબૂત બનાવવાનો છે, પરંતુ બીજી તરફ સામાન્ય નાગરિકો માટે નાની-મોટી મુશ્કેલીઓ ઉભી કરી રહ્યો છે.
ફીનો વધારો ભલે થોડો હોય, પરંતુ ૧૩૫ કરોડથી વધુ નાગરિકો માટે તેનો આર્થિક અસરકારક પ્રભાવ ચોક્કસ પડશે.
