અષાઢ મહિનાના પ્રથમ સોમવારે રોટલો કૂવામાં પધરાવવામાં આવે છે, લોકો કહે છે – “આ વર્ષે અઢાર આની વરસાદ પડશે”
જામનગર, તા. ૧ જુલાઈ:
જામનગર જિલ્લાના લોકસંસ્કૃતિથી ભરપુર આમરા ગામમાં અષાઢ મહિનાના પ્રથમ સોમવારે વર્ષોથી એક અનોખી પરંપરા નિભવાઈ રહી છે. અહીં અનેક દાયકાઓથી, ક્યારેક તો માનવામાં આવે છે કે ૩૦૦થી ૪૦૦ વર્ષ જૂની પરંપરા મુજબ, લોકો કુવામાં રોટલો પધરાવે છે અને તેની દિશા પરથી આગામી ચોમાસાની આગાહી કરે છે.
આમરા ગામના વડીલોએ જણાવ્યુ કે અષાઢ સુદનું પહેલું સોમવાર આવેલ એટલે ગામના કેટલીક વડીલ મહિલાઓ વહેલા સવારે ઉપવાસ રાખીને તળેલ રોટલો તૈયાર કરે છે. પછી ગામના મસાણિયાની પાસે આવેલા એક કુવામાં પૂજા પાઠ બાદ આ રોટલો બહુ શ્રદ્ધાથી નાખવામાં આવે છે.
વિશેષ એ છે કે, રોટલો કુવામાં જે દિશા તરફ દોરાય છે, તેના આધારે લોકો વરસાદ વિશે અનુમાન લગાવે છે.
-
ઉગમણી દિશા (પૂર્વ તરફ) રોટલો જાય તો માનવામાં આવે છે કે વર્ષા ભરપૂર થશે, ફસલો સારું આવશે અને જમીન તરસતી નહીં રહે.
-
આથમણી દિશા (પશ્ચિમ તરફ) રોટલો દોરાય તો સામાન્ય વરસાદની આગાહી કરવામાં આવે છે.
-
જ્યારે રોટલો દક્ષિણ દિશા તરફ જાય, ત્યારે ખેતર માટે અછત કે ઓછા વરસાદની આગાહી villagers કરે છે.
-
અને ઉત્તર દિશા તરફ રોટલો દોરાય, તો અસાધારણ પરિસ્થિતિ કે કુદરતી ચિંતાનું સૂચન માનવામાં આવે છે.
આ વર્ષે રોટલો ઉગમણી દિશા તરફ ગયોઃ “અઢાર આની વરસાદ પડશે”
ગામના વડીલ ભીમજીભાઈ પટેલે જણાવ્યું કે,
“આ વર્ષે રોટલો ઉગમણી દિશા તરફ ગયો છે, એટલે અમારા હિસાબે આ વર્ષે ચોમાસું સારું જ જશે. ખેતરો લીલાછમ થશે અને બાવટા ભરાઈ જશે. ગ્રામ્ય વિસ્તારમાં આ પરંપરા આજે પણ જીવંત છે અને લોકો તેને ખૂબ શ્રદ્ધાથી માને છે.“
સ્થાનિક યુવક અને શિક્ષક મનસુખભાઈ મકવાણા કહે છે કે,
“આ પરંપરા માત્ર અંધશ્રદ્ધા નથી, પણ સદીઓથી આપણે કુદરત સાથે કેવી રીતે એકરૂપ થયા છીએ તેનું અદભૂત ઉદાહરણ છે. રોટલાની દિશા જોવાની પદ્ધતિ કેટલાક ભૌગોલિક પરિબળો પર આધાર રાખે છે, જેમ કે પવનની દિશા અને પાણીની હલચાલ, જે જમાનામાં વિજ્ઞાન નહોતું ત્યારે ગ્રામ્યજનો માટે નૈસર્ગિક આગાહીનો માર્ગ હતો.“
પુરાતન સંસ્કૃતિ અને આધુનિક વિજ્ઞાન વચ્ચે સરહદ
જેમ જેમ સમય આગળ વધે છે, લોકો એક તરફ વૈજ્ઞાનિક આગાહી પર વિશ્વાસ કરતા થયા છે, ત્યારે બીજી તરફ આવી લોકપ્રિય પરંપરાઓ આજે પણ જીવંત છે. ભારતીય સંસ્કૃતિમાં પૌરાણિક પદ્ધતિઓ અને કુદરતી સંકેતો પરથી આગાહી કરવાનો રિવાજ ઘણા વિસ્તારોમાં જોવા મળે છે.
આમરા જેવી પરંપરાઓ માત્ર આગાહી માટે નહિ, પણ સમૂહબદ્ધ શ્રદ્ધા અને કુદરત સાથેના સંબંધોને મજબૂત કરવા માટે પણ મહત્વની છે.
સ્થાનિક પાટિયાળાઓ, ખેડૂતો અને બાળકો માટે ઉત્સવ સમાન દિવસ
આ દિવસે ગામમાં એક પ્રકારની ઉત્સાહની લાગણી હોય છે. બાળકો રોટલો કૂવામાં નાખવામાં જોડાય છે, મહિલાઓ ભજન કરે છે, વડીલો પાસે બેઠા રહીને પોતાના યુવાનીના સમયમાં થયેલી રોટલાની દિશા અને ત્યાંથી થયેલી આગાહીની સાચાશ યાદ કરે છે.
વિશેષ એ છે કે, ગામના કેટલાય લોકો વર્ષના રોજગાર, ખેતી અને જીવનની યોજના પણ આ રોટલાની દિશા પ્રમાણે ગોઠવે છે. ઘણાં ખેડૂતો રોટલાની દિશાને ધ્યાનમાં રાખીને વાવણીમાં વાવેતરની પસંદગી પણ કરે છે.
અનુમાનને સાકાર કરે છે અનુભાવો
ગામના વૃદ્ધ પટેલ કાકા કહે છે,
“અમે ૫૦ વર્ષથી આ પરંપરા જોઈ છે. જ્યાં જ્યાં ઉગમણી દિશા તરફ રોટલો ગયો છે, ત્યાં વર્ષે પૂરતો વરસાદ થયો છે. ઘણાં વખત તો રોટલાની દિશા અને ચોમાસાની હકીકત ચોક્કસ ભેળવી પડી છે. આથી આજે પણ ગામના લોકોએ તેને બાંયે પકડી રાખી છે.“
આવા રહસ્યમય લોકવિશ્વાસોનું સંરક્ષણ જરૂરી છે
આમરા ગામ જેવી પરંપરાઓ આજે ભલે વૈજ્ઞાનિક રીતે તટસ્થ જોવાઈ શકે, પણ એક સમાજશાસ્ત્રીય દૃષ્ટિકોણે તે લોકોની સંસ્કૃતિ, એકતા અને કુદરત સાથેના સંવાદનું પ્રતિબિંબ છે. આવું વારસું માત્ર નમવું નહિ, પણ નવી પેઢીને સમજાવું અને સંજીવવું પણ એટલું જ મહત્વનું છે.
સારાંશરૂપે:
જામનગરના આમરા ગામની રોટલાની પરંપરા માત્ર ગ્રામ્ય વિધિ નથી, એ લોકોના જીવન સાથે જોડાયેલી એક જીવનશૈલી છે. જ્યાં વ્યક્તિશ્રદ્ધા, કુદરત અને સમૂહના સંવેદનશીલ સંબંધો એક ફૂલવા જેવા શ્રદ્ધાપ્રથમ તહેવાર રૂપે ઉજવાય છે.
આ વર્ષે “અઢાર આની વરસાદ” પડશે – villagers with a smile say, trusting their centuries-old weather prophet: a floating roti.
INSTAGRAM: https://www.instagram.com/samay__sandesh/
FACEBOOK: https://www.facebook.com/SamaySandeshoffice
આવા ને આવા લટટેસ્ટ ન્યુસ જાણવા માટે સમયસંદેશન્યુસની વેબસાઇટને વિઝિટ કરો
