સ્થાનિકોમાં ચર્ચા, ફોરેસ્ટ વિભાગે બોડી જપ્ત કરી તપાસ શરૂ કરી

દેવભૂમિ દ્વારકા જિલ્લાના દરિયાકાંઠે સમુદ્રી જીવનું મૃત્યુ ચિંતાજનક; દરીયાઇ અકસ્માત કે પ્રદૂષણ?–નિષ્ણાતોની ટીમ તપાસમાં જોડાશે

દેવભૂમિ દ્વારકા જિલ્લાનો ઓખા વિસ્તાર દરિયાઇ જીવનની સમૃદ્ધિ માટે જાણીતા વિસ્તારોમાં છે. અહીં દરિયામાંથી મચ્છી, ડોલ્ફિન, કાચબા સહિત વિવિધ પ્રજાતિના જળચરો જોવા મળે છે. પરંતુ આજે એક દુઃખદ અને ચિંતાજનક ઘટના સામે આવી હતી—ઓખાના દરિયા કિનારે એક દરીયાઇ કાચબો મૃત હાલતમાં મળ્યો, જેને ફોરેસ્ટ વિભાગે કબજે કરીને વિગતવાર તપાસ શરૂ કરી છે.

આ ઘટના બાદ દરિયા કિનારે ફરતા લોકો અને માછીમારોમાં ભારે ચર્ચા શરૂ થઈ હતી. દરીયાના જાણકારોનું માનવું છે કે કાચબા પર કોઈ અકસ્માતનો પ્રભાવ હોઈ શકે––જેમાં નૌકા, ટ્રોલર કે માછીમારીના જાળાનો સમાવેશ થાય છે. બીજી તરફ, સમુદ્રી પ્રદૂષણ અથવા રોગચાળો પણ મૃત્યુનું સંભવિત કારણ ગણાય છે.

ઘટનાનો ખુલાસો: દરિયાકાંઠે ફરતા લોકોએ જોયું મૃત કાચબાનું શરીર

સવારે લગભગ 9 વાગ્યાની આસપાસ દરિયાકાંઠે ફરતા બે-ત્રણ લોકોએ અચાનક પાણીની લહેરો નજીક એક મોટો કાચબો પડેલો જોવા મળ્યો.
પ્રારંભે લોકોએ તેને જીવંત ગણ્યો, પરંતુ નજીક જઈ તપાસ કરતા જાણવા મળ્યું કે કાચબો મૃત્યુ પામેલો હતો.

એક સ્થાનિક રહેવાસીએ જણાવ્યું:
“અમે દૂરથી જોયું કે કંઈ મોટું દરિયામાંથી કિનારે આવ્યું છે. નજીક ગયા ત્યારે ખ્યાલ આવ્યો કે દરીયાઇ કાચબો છે અને એ ચાલીચલ થઈ ગયો હતો.”

આના બાદ માહિતી તાત્કાલિક ફોરેસ્ટ વિભાગને આપવામાં આવી.

ફોરેસ્ટ વિભાગનો તાત્કાલિક સંચાર અને બોડી જપ્ત

માહિતી મળતાની સાથે જ

• ફોરેસ્ટ રેન્જ ઓફિસર

• સહાયક વનકર્મીઓ

• અને દરીયાઇ જીવ બચાવ ટીમ
  સ્થળે ઝડપથી પહોંચી હતી.

તેમણે મૃત કાચબાનું શરીર કબજે કર્યું અને પ્રાથમિક ચકાસણી કરી.
ફોરેસ્ટ વિભાગના સૂત્રો અનુસાર, બોડીનું વિજ્ઞાનસદૃશ વિશ્લેષણ કરવાની પ્રક્રિયા હવે શરૂ થશે.

વિભાગ અનુસાર:
“કાચબાની જાતિ, વય, શરીર上的 ઇજા, મૃત્યુનું કારણ વગેરે જાણવા, પોસ્ટમોર્ટમ અને સાયન્ટિફિક એનાલિસિસ જરૂરી છે.”

ઓખા–બેટ દ્વારકા કિનારો: દરીયાઇ કાચબાઓનું મહત્વનું આશ્રયસ્થાન

આ વિસ્તાર ખાસ કરીને દરીયાઇ કાચબાઓના પ્રજનન અને માયગ્રેશન માટે અગત્યનો વિસ્તાર છે.
ગુજરાતના કિનારે મોટા પ્રમાણમાં ઓલિવ રિડ્લી (Olive Ridley) અને ગ્રીન ટર્ટલ (Green Turtle) જોવા મળે છે.

દર વર્ષે શિયાળામાં અને મોસમ બદલાય ત્યારે દરિયામાંથી કાચબાઓ કિનારે આવે છે––કેટલાક ઈજાગ્રસ્ત અવસ્થામાં, જ્યારે કેટલાક મૃત હાલતમાં પણ જોવા મળે છે.
પરંતુ ઓખા વિસ્તારમાં આ પ્રકારની ઘટના છેલ્લા કેટલાક મહિનામાં વધી હોવાનું નિષ્ણાતો કહે છે.

સ્થાનિક દરીયાઇ જાણકારો દ્વારા ચર્ચા: “આ દરીયાઇ અકસ્માત હોઈ શકે છે”

ઘટના સ્થળે એકત્ર થયેલા માછીમારો અને દરીયાના જાણકારોએ કહ્યું કે કાચબાની સ્થિતિ જોઈ એવું લાગે છે કે

• કદાચ તે મોટા ટ્રોલર અથવા કોઇ મરીન વેસેલથી ટકરાયો હશે,
  અથવા

• માછીમારીના જાળામાં ફસાઈને તે મોતને ભેટ્યો હશે.

એક માછીમારનું કહેવું હતું:
“આ વિસ્તારમા મોટા બોટો ઝડપથી ફરે છે. ઘણી વખત કાચબા ઉપરથી પસાર થઈ જાય છે. એના કારણે આવા અકસ્માતો બને છે.”

બીજાના મતે દરિયામાં પ્લાસ્ટિક અને રસાયણ પ્રદૂષણ પણ દરીયાઇ પ્રાણીઓ માટે ભારે જીવલેણ સાબિત થાય છે.

મૃત્યુનું કારણ: ચાર મુખ્ય સંભાવનાઓ

જ્યારે ફોરેસ્ટ વિભાગની સત્તાવાર રિપોર્ટ આવવાની બાકી છે, ત્યારે દરીયાઇ નિષ્ણાતો ચાર મુખ્ય સંભાવનાઓ ગણે છે:

1. નૌકા અથવા ટકરાવ અકસ્માત (Boat Collision)

આ સૌથી સામાન્ય કારણ છે.
મોટા ફિશિંગ ટ્રોલરો અને કોમર્શિયલ બોટો કાચબાને ઓળખી શકતી નથી અને ટકરાય જાય છે.

2. માછીમારીના જાળામાં ફસાવું (Net Entanglement)

કાચબાઓ ઘણા વખતને જાળામાં ફસાઈ ચૂક્યા નથી શકતા, જેના કારણે શ્વાસ રોકાઈને મૃત્યુ થાય છે.

3. પ્લાસ્ટિક ગળવાં અથવા સમુદ્રી પ્રદૂષણ

પ્લાસ્ટિક બેગને કાચબા જેલીફિશ સમજી ગળી લે છે.
એથી આંતરડામાં અવરોધ બની મૃત્યુ થાય છે.

4. કુદરતી કારણો

કેટલીકવાર વધતી ઉંમર, તાપમાનનો ફેરફાર અથવા દરીયામાં થતા બેક્ટેરિયલ–વાયરલ ઈન્ફેક્શન પણ કારણે બને છે.

ફોરેસ્ટ વિભાગ દ્વારા વિગતવાર તપાસ શરૂ

બોડી કબજે કર્યા બાદ વિભાગે નીચેની પ્રક્રિયાનો આરંભ કર્યો છે:

1. કાચબાની જાતિ અને ઉંમરની ઓળખ

2. શરીર上的 ઇજાના નિશાનની તપાસ

3. પ્લાસ્ટિક અથવા વિદેશી પદાર્થોની તપાસ

4. મૃત્યુના કારણનું નિર્ધારણ

5. બ્રેચિંગ ઝોન તથા દરિયાઇ ગતિનો નકશો તૈયાર કરવો

રેન્જ ઓફિસરે જણાવ્યું:“આ એકાંતરી ઘટના છે કે છેલ્લા સમયમાં વધતા પ્રદૂષણ અને મરીન એક્ટિવિટીના કારણે છે––તે જાણવા માટે વિશેષ ટીમ રિપોર્ટ તૈયાર કરશે.”

સમુદ્રી પર્યાવરણ માટે ચેતવણીની ઘંટડી

દરીયાઇ કાચબાનું મૃત્યુ માત્ર એક ઘટના નથી, પરંતુ સમગ્ર મરીન ઇકોસિસ્ટમ માટે ચેતવણી છે.

કાચબાઓ દરિયાઇ પર્યાવરણનું મહત્વનું બેલેન્સ જાળવે છે

• જેલીફિશને નિયંત્રણમાં રાખે છે

• સમુદ્રી ઘાસનું ઇકોસિસ્ટમ જાળવે છે

• દરિયાની ફૂડ ચેઇનને સંતુલિત રાખે છે

એક કાચબાનું મૃત્યુ પણ પર્યાવરણીય સંતુલન માટે નકારાત્મક અસર કરે છે.

સ્થાનિક નાગરિકોમાં ઉદ્વેગ

ઘટના બાદ ઓખામાં ચર્ચા ચાલી:

• “આ તો માત્ર એક ઘટના છે, દરિયામાં કેટલા કાચબા મરી જાય છે તે કોઈને ખબર નથી.”

• “માછીમારીના મોટા જાળાઓને નિયમિત તપાસવા જોઈએ.”

• “કોસ્ટ ગાર્ડ, ફોરેસ્ટ વિભાગ અને મરીન પોલીસ સંયુક્ત કાર્યવાહી કરે.”

ઘણા લોકો આને “દરીયાઇ જીવન માટે ચિંતાજનક સંકેત” કહી રહ્યા છે.

પ્રશાસન માટે પડકાર: પ્રદૂષણ, બોટ ઝડપ, જાળાની સલામતી

આ ઘટનાથી પ્રશાસન સામે ત્રણ મુખ્ય પડકાર ઉભા થયા છે:

1. દરિયામાં પ્રદૂષણ ઓછું કરવાનું

પ્લાસ્ટિક, ઓઇલ સ્પિલ અને કેમિકલ વેસ્ટ મોટા ખતરા છે.

2. નૌકાઓની સ્પીડ મર્યાદા અમલમાં મૂકવાની

સંવેદનશીલ વિસ્તારને “મરીન સેન્ક્ચુરી સ્પીડ ઝોન” જાહેર કરી શકાય.

3. માછીમારી જાળાઓ માટે નિયમ કડક કરવાનો

ખાસ કરીને મોટા ટ્રોલર નેટ્સ જે કાચબાઓ માટે સૌથી ખતરનાક હોય છે.

આગામી પગલાં: રિપોર્ટ, અવશેષોનું વૈજ્ઞાનિક વિશ્લેષણ અને જાગૃતિ

ફોરેસ્ટ વિભાગ આ ઘટનાનો વિગતવાર રિપોર્ટ તૈયાર કરશે જેમાં રહેશે:

• મૃત્યુનું મુખ્ય કારણ

• વિસ્તારના મરીન પર્યાવરણની હાલત

• ભવિષ્યમાં આવી ઘટનાઓ અટકાવવા પગલાં

• સ્થાનિક સંસ્થાઓના સહકારથી જાગૃતિ કાર્યક્રમ

મૃત કાચબાના અવશેષોને વૈજ્ઞાનિક રીતે નિકાલ કરવાની કાર્યવાહી પણ હાથ ધરાશે.

ઓખાના દરિયાકાંઠે મળેલો મૃત કાચબો માત્ર એક સમાચાર નથી––તે આપણા દરિયાઇ જીવન, પર્યાવરણ, માછીમારી વ્યવહાર અને માનવ પ્રવૃત્તિના પ્રભાવ અંગે ગંભીર પ્રશ્નો ઉભા કરે છે.

ફોરેસ્ટ વિભાગે બોડી કબજે કરીને તપાસ શરૂ કરી છે, જ્યારે સ્થાનિકો તેને દરીયાઇ અકસ્માત માનતા દેખાય છે.

આ ઘટના બતાવે છે કે સમુદ્રી પ્રાણીઓની સુરક્ષા માટે વધુ કડક નીતિઓ, જાગૃતિ અને પર્યાવરણપ્રત્યે જવાબદારીની જરૂર છે.

રીપોર્ટ હોથીભા સુમણીયા ઓખા

Author: samay sandesh