ગુજરાતના ખેડૂતો માટે આ વર્ષનો કમોસમી વરસાદ જાણે શ્રાપ સાબિત થયો છે. જ્યાં એક બાજુ રાજ્ય સરકાર ખેડૂતોને સહાયની ખાતરી આપી રહી છે, ત્યાં બીજી બાજુ વરસાદના કારણે પાક નિષ્ફળ જવાથી અનેક પરિવારો પર આર્થિક વિનાશ તૂટી પડ્યો છે. તાજેતરમાં ગીર સોમનાથ જિલ્લાના ઉના તાલુકાના રેવદ ગામમાંથી એક હૃદયદ્રાવક ઘટના સામે આવી છે — અહીં 50 વર્ષીય ખેડૂત ગફારભાઈ મુસાભાઈ ઉન્નડ એ પાક નિષ્ફળ જવાથી અને લોનના બોજ તળે દબાઈને પોતાના જીવનનો અંત લાવી દીધો છે.
આ ઘટના માત્ર એક વ્યક્તિની નથી, પરંતુ તે હજારો ખેડૂતોની પરિસ્થિતિનું પ્રતિબિંબ છે, જેઓ સતત કુદરતી આફતો, મોંઘવારી, કાટમાળવાળા પાક અને વધતા દેવામાં ફસાઈને જીવનથી નિરાશ થઈ રહ્યા છે.
🌧️ કમોસમી માવઠો — ખેડૂતો માટે ‘કાળ’ બનીને આવ્યો
ગયા દસેક દિવસથી ગુજરાતના વિવિધ જિલ્લાઓમાં અનિશ્ચિત અને કમોસમી માવઠાનો વરસાદ વરસી રહ્યો છે. ગીર સોમનાથ, જુનાગઢ, અમરેલી અને રાજકોટ જિલ્લામાં તો આ વરસાદે ખેતરોને જળમગ્ન કરી દીધા છે. મગફળી, કપાસ, તિલ, સોયાબીન અને મકાઈ જેવા પાકો સંપૂર્ણ રીતે નષ્ટ થઈ ગયા છે.
રેવદ ગામના ખેડૂત ગફારભાઈએ પણ આશા રાખી હતી કે આ સિઝનમાં મગફળીનો પાક સારો આવશે અને પરિવારનું આર્થિક ચક્ર ફરી ગતિ પકડશે. પરંતુ વરસાદે બધી જ આશાઓ ધોઈ નાખી. પાકના પાથરા પલળી જતાં છોડ સુકાઈ ગયા અને આખી મહેનત પાણીમાં વહી ગઈ.
💰 સેવા સહકારી મંડળીમાંથી લીધેલું લોન — આશા બની શાપ
મૃતક ગફારભાઈએ સ્થાનિક સેવા સહકારી મંડળીમાંથી ટૂંકી મુદતનું પાક ધિરાણ લીધું હતું. પાક સારું આવે તો તે લોન ચૂકવી દેવાની આશા રાખી હતી. પરંતુ પાક નિષ્ફળ જતા લોનની રકમ ચૂકવવાની ચિંતા તેમને સતત સતાવતી રહી.
તેમના પરિવારજનોએ જણાવ્યું કે ગફારભાઈ છેલ્લા કેટલાંક દિવસોથી ખૂબ ચિંતિત રહેતા હતા. ખેતરમાં જતા પણ બોલતા નહીં, ખાવામાં પણ રસ રાખતા નહીં. લોનના કાગળ હાથમાં લઈને તેઓ વારંવાર વિચારમાં તણાઈ જતા. “હવે કેવી રીતે ભરપાઈ કરવી?” તે જ વિચાર તેમની આંખોમાં સ્પષ્ટ દેખાતો હતો.
😔 અંતિમ નિર્ણય — કુવામાં પડતું મૂકી આપઘાત
ગઈકાલે, એટલે કે ૩ નવેમ્બરનાં રોજ, ગફારભાઈ પોતાના ખેતર તરફ નીકળ્યા હતા. પરિવારને લાગ્યું કે તે ખેતરનું નિરીક્ષણ કરવા ગયા હશે, પરંતુ કલાકો વીતી ગયા છતાં તેઓ પાછા ફર્યા નહીં. પછી સગાઓ શોધખોળ કરવા ખેતરે પહોંચ્યા ત્યારે જોયું કે ખેતરના કુવામાં તેમની ચપ્પલ પડેલી હતી.
સ્થાનિક લોકોએ પોલીસને જાણ કરી અને કૂવામાંથી ગફારભાઈનું નિર્જીવ શરીર બહાર કાઢવામાં આવ્યું. પોલીસને પ્રાથમિક તપાસમાં આપઘાતની શંકા થઈ. સ્થળ પરથી કોઈપણ પ્રકારની ચિઠ્ઠી મળી આવી નહોતી, પરંતુ પરિસ્થિતિ અને પરિવારના નિવેદનો પરથી સ્પષ્ટ થયું કે પાક નિષ્ફળ જવાથી અને લોનના ભારથી દબાઈને તેમણે આ નિર્ણય લીધો હતો.
🧾 પોલીસ તપાસ અને પરિવારનું નિવેદન
પોલીસે મૃતકના પુત્ર અને ભાઈનું નિવેદન નોંધ્યું હતું. તેમણે જણાવ્યું કે,
“ગફારભાઈએ સહકારી મંડળીમાંથી ધિરાણ લીધું હતું. આ વર્ષે વરસાદના કારણે આખો પાક બગડી ગયો. તેઓ સતત વિચાર કરતા કે હવે કેવી રીતે લોન ભરવી. રાત્રે ઉંઘ પણ નહોતી આવતી. અમે તેમને સાંત્વના આપતા કે સરકાર મદદ કરશે, પરંતુ તેમની ચિંતા ઓછી થતી નહોતી.”
પીઆઈએ જણાવ્યું કે કેસની તપાસ ચાલુ છે. પોલીસએ સ્થળપંચનામા બાદ મૃતદેહને પોસ્ટમોર્ટમ માટે મોકલ્યો છે અને સહકારી મંડળી તથા સ્થાનિક કૃષિ અધિકારીઓ પાસેથી લોન અને પાકની વિગતો મેળવી રહી છે.
🌾 પાક બગડતા ખેડૂત પર આર્થિક અને માનસિક દબાણ
આ ઘટના માત્ર એક પરિવારની દુઃખદ વાર્તા નથી. છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં રાજ્યમાં ખેડૂતોના આત્મહત્યાના કેસોમાં વધારો થયો છે. કમોસમી વરસાદ, વધતી ઈનપુટ કિમતો, કૃષિ ઉત્પાદનના ઘટતા ભાવ અને દેવાનો ભાર — આ બધા કારણો ખેડૂતના મનમાં હતાશા પેદા કરે છે.
રેવદ ગામના અન્ય ખેડૂતો પણ આ વર્ષે ભારે નુકસાન ભોગવી રહ્યા છે. ગામના ખેડૂત વસીમભાઈએ જણાવ્યું કે,
“આ વર્ષે મગફળીના બીજ, દવા અને ખાતર માટે ઘણો ખર્ચ થયો હતો. પરંતુ વરસાદે આખો પાક બગાડી નાખ્યો. લોનના વ્યાજ સાથે પૈસા કેવી રીતે ચૂકવવા એ પ્રશ્ન હવે દરેક ખેડૂતને સતાવી રહ્યો છે.”
🏛️ સરકાર સમક્ષ સહાયની તાત્કાલિક માંગ
સ્થાનિક ખેડૂત સંગઠનોએ આ ઘટનાને ગંભીર ગણાવી તાત્કાલિક રાહત સહાયની જાહેરાત કરવાની માગણી કરી છે. ખેડૂત નેતા હસમુખભાઈ રાઠોડે જણાવ્યું કે,
“આ પ્રકારની ઘટનાઓ અટકાવવા માટે સરકારે તરત પાક વીમા યોજના હેઠળ સહાયની પ્રક્રિયા શરૂ કરવી જોઈએ. લોન માફી અને ટેકાના ભાવે ખરીદીની જાહેરાત વિના ખેડૂતોના મનોબળ પર આંચકો પડશે.”
તેમણે વધુમાં ઉમેર્યું કે સરકાર જો તાત્કાલિક નુકસાનનું સર્વેક્ષણ નહીં કરે તો આવા વધુ કેસો સામે આવી શકે છે.
🙏 ગામમાં શોક અને રોષનું માહોલ
રેવદ ગામમાં આ ઘટના બાદ શોક છવાઈ ગયો છે. આખું ગામ અંતિમવિધિ માટે એકઠું થયું હતું. સોંથી વધુ લોકોએ શોકસભામાં હાજરી આપી. લોકોના ચહેરા પર એક જ પ્રશ્ન હતો — “અમે મહેનત કરીએ છીએ, પણ કુદરત અને સિસ્ટમ બંને સામે કેમ હારીએ છીએ?”
ઘટનાને પગલે ગામના યુવાઓ અને ખેડૂતોએ તાલુકા કચેરી ખાતે આવેદન આપવાની તૈયારી પણ દર્શાવી છે, જેથી સરકાર તાત્કાલિક રાહતની જાહેરાત કરે અને ગફારભાઈના પરિવારને યોગ્ય વળતર આપે.
📊 ગુજરાતમાં વધતી આત્મહત્યાઓનો ચિંતાજનક આંકડો
ખેડૂત આત્મહત્યાના કેસો હવે એક ગંભીર સામાજિક સમસ્યા બની ગયા છે. 2023-24 દરમિયાન ગુજરાતમાં આશરે 420 જેટલા ખેડૂતો આત્મહત્યા કરી ચૂક્યા હોવાના અહેવાલો મળ્યા છે. મોટાભાગના કેસોમાં કારણ — પાક નિષ્ફળતા, લોનની વસૂલાત, અને કુદરતી આપત્તિઓ.
કૃષિ નિષ્ણાતો જણાવે છે કે આ સમસ્યાનો લાંબા ગાળાનો ઉકેલ શોધવો જરૂરી છે — જેમાં પાક વીમા યોજના, ન્યૂનતમ ટેકાના ભાવની ખાતરી, કૃષિ લોન પર વ્યાજમાં રાહત અને માનસિક આરોગ્ય માટેની સહાય યોજના જેવા પગલાં તાત્કાલિક અમલમાં મૂકવા જરૂરી છે.
⚖️ અંતિમ શબ્દ
ગફારભાઈની આત્મહત્યા એ એક કડવો સંદેશ છે — કે જમીન પર પરસેવો વહાવનાર ખેડૂત આજે જીવવા માટે પણ સંઘર્ષ કરી રહ્યો છે. સરકારના “ખેડૂતકલ્યાણ”ના નારા ત્યારે જ અર્થપૂર્ણ બનશે જ્યારે રેવદ જેવા ગામોમાં બેઠેલા નાના ખેડૂતોને સમયસર મદદ અને સહાય મળશે.
કમોસમી વરસાદથી પાક બગડ્યા છે, પરંતુ સૌથી મોટું નુકસાન એ છે કે એક પરિશ્રમી ખેડૂતે આશા ગુમાવી દીધી. આ ઘટના રાજ્ય સરકાર અને તંત્ર બંને માટે ચેતવણી છે કે —
ખેડૂતને માત્ર વીમો નહીં, પણ માનસિક આધાર અને ન્યાયની ખાતરી જરૂરી છે.
અહેવાલ : વિશેષ કૃષિ સંવાદદાતા, ગીર સોમનાથ – ઉના તાલુકો
