દેવભૂમિ દ્વારકા જિલ્લાના મુખ્ય મથક ખંભાળિયામાં લોકતંત્રની જડોને વધુ મજબૂત બનાવવા દિશામાં મહત્વપૂર્ણ પગલું ભરાયું છે. ભારતના ચૂંટણી પંચ દ્વારા જાહેર કરાયેલા “મતદારયાદી ખાસ સઘન સુધારણા કાર્યક્રમ–૨૦૨૬” અંતર્ગત જિલ્લામાં મતદારયાદી સુધારણા પ્રક્રિયાની શરૂઆતને લઈ પ્રાંત અધિકારીશ્રી તેમજ ૮૧–ખંભાળિયા વિધાનસભા મતવિસ્તારના મતદાર નોંધણી અધિકારી કે.કે. કરમટાની અધ્યક્ષતામાં રાજકીય પક્ષોના પ્રતિનિધિઓની બેઠક યોજાઈ હતી.
આ બેઠકમાં દરેક રાજકીય પક્ષના પ્રતિનિધિઓને કાર્યક્રમની વિધિવત માહિતી આપવામાં આવી હતી. કાર્યક્રમની લાયકાત તારીખ તરીકે તા. ૦૧ જાન્યુઆરી ૨૦૨૬ નક્કી કરવામાં આવી છે, જેનો અર્થ એ છે કે આ તારીખે જે વ્યક્તિ ૧૮ વર્ષ કે તેથી વધુ ઉંમરના હશે, તેઓ પોતાના નામની નોંધણી માટે લાયક ગણાશે. ચૂંટણી પંચના માર્ગદર્શક ધોરણો મુજબ સમગ્ર સુધારણા કાર્યક્રમ તા. ૦૭ ફેબ્રુઆરી ૨૦૨૬ સુધી ચાલુ રહેશે.
લોકતંત્રનો આધાર — સાચી અને સચોટ મતદારયાદી
બેઠકની શરૂઆતમાં પ્રાંત અધિકારીશ્રીએ જણાવ્યું હતું કે લોકતંત્રના ચાર સ્તંભોમાંથી ચૂંટણી એ સૌથી જીવંત અને મહત્વપૂર્ણ પ્રક્રિયા છે. ચૂંટણીની વિશ્વસનીયતા એ મતદારયાદીની સચોટતા પર આધાર રાખે છે. ખંભાળિયા તેમજ સમગ્ર દેવભૂમિ દ્વારકા જિલ્લામાં દરેક પાત્ર મતદારનું નામ યાદીમાં સમાવિષ્ટ થાય અને કોઈ પાત્ર વ્યક્તિ છૂટી ન જાય — એ હેતુસર તંત્ર ચુસ્ત રીતે કામ કરશે.
મતદારયાદી સુધારણાનો મુખ્ય હેતુ નવા મતદારોને નોંધાવવાનો, મૃત્યુ પામેલા અથવા સ્થળાંતર કરેલા મતદારોના નામ દૂર કરવાનો, અને જેની માહિતીમાં ફેરફાર (જેમ કે સરનામું, નામની સ્પેલિંગ, લિંગ વગેરે) જરૂરી હોય તે સુધારવાનો છે.
રાજકીય પક્ષોની ભાગીદારી અને તંત્રનો સંકલિત અભિગમ
બેઠકમાં ભારતીય જનતા પાર્ટી, કોંગ્રેસ, આમ આદમી પાર્ટી, રાષ્ટ્રવાદી કોંગ્રેસ પાર્ટી તેમજ અન્ય સ્થાનિક રાજકીય પક્ષોના પ્રતિનિધિઓ ઉપસ્થિત રહ્યા હતા. તમામ પ્રતિનિધિઓએ મતદારયાદીની શુદ્ધતા જાળવવા માટે તંત્રને સંપૂર્ણ સહકાર આપવાની પ્રતિબદ્ધતા વ્યક્ત કરી.
અધિકારીઓએ પક્ષ પ્રતિનિધિઓને જણાવ્યુ કે બૂથ લેવલ ઓફિસર (BLO) દ્વારા દર ઘેર જઈને માહિતી એકત્ર કરવાની કામગીરી તા. ૦૪ નવેમ્બર ૨૦૨૫થી શરૂ થશે. આ પ્રક્રિયામાં દરેક મતદાર પાસેથી વ્યક્તિગત માહિતીની ચકાસણી કરવામાં આવશે અને જરૂરી ફેરફાર માટે ફોર્મ ભરવામાં સહાય કરવામાં આવશે.
ડિજિટલ યુગમાં મતદારયાદી સુધારણાનું નવું સ્વરૂપ
ચૂંટણી પંચે હવે સુધારણા પ્રક્રિયાને ડિજિટલ માધ્યમથી પણ વધુ સરળ બનાવી છે. મતદારોને પોતાના ઘેર બેઠા પોતાનું નામ અને વિગત ચકાસવા માટે https://voters.eci.gov.in નામની સત્તાવાર વેબસાઇટ ઉપલબ્ધ કરાવવામાં આવી છે.
વેબસાઇટ પર જઈને મતદારો પોતાનું નામ શોધી શકે છે, ફેરફાર માટે અરજી કરી શકે છે, નવું નામ ઉમેરાવી શકે છે અથવા સ્થાનાંતર અંગેની માહિતી આપી શકે છે. આ ઉપરાંત Voter Helpline App દ્વારા પણ અરજી કરવાની સુવિધા ઉપલબ્ધ છે. તંત્રએ આ એપ્લિકેશનના ઉપયોગ માટે યુવાનોમાં જાગૃતિ ફેલાવવાનું આયોજન કર્યું છે.
પ્રાંત અધિકારીએ જણાવ્યું કે, “આ યુગમાં ડિજિટલ માધ્યમો લોકતંત્રના ઉત્સવમાં વધુ સહભાગીતા લાવે છે. તેથી દરેક યુવકે અને નાગરિકે ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કરી પોતાના મતાધિકારને સુનિશ્ચિત કરવો જોઈએ.”
ચૂંટણી પંચના માર્ગદર્શક તબક્કા મુજબ કામગીરી
મતદારયાદી સઘન સુધારણાના કાર્યક્રમ માટે ચૂંટણી પંચે નીચે મુજબના તબક્કાઓ નક્કી કર્યા છે:
-
પ્રારંભિક પ્રકાશન: હાલની મતદારયાદીની પ્રારંભિક નકલ જાહેર કરવામાં આવશે જેથી લોકો ત્રુટિઓ જાણી શકે.
-
બૂથ લેવલ ચકાસણી: BLO ઘરઘર જઈને માહિતી ચકાસશે અને ફેરફાર માટે ફોર્મ સ્વીકારશે.
-
વિશેષ અભિયાનના દિવસો: દરેક મતદાન મથકે ખાસ કાઉન્ટર સ્થાપિત કરવામાં આવશે જ્યાં નાગરિકો સીધા જઈને અરજી આપી શકે.
-
નિરીક્ષણ અને ચકાસણી: સહાયક ચૂંટણી અધિકારીઓ દ્વારા માહિતીની વેરીફિકેશન થશે.
-
અંતિમ યાદી પ્રકાશન: તમામ તબક્કા પૂર્ણ થયા બાદ સુધારેલી મતદારયાદી જાહેર કરવામાં આવશે.
યુવાનો અને પ્રથમ વખતના મતદારોને ખાસ પ્રોત્સાહન
બેઠક દરમિયાન કે.કે. કરમટાએ ખાસ ઉલ્લેખ કર્યો કે આગામી લોકસભા અને વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં ૨૦૦૮થી ૨૦૦૬ વચ્ચે જન્મેલા યુવાનો પ્રથમવાર મતદાન માટે લાયક બનશે. આ યુવાનોને મતદાર તરીકે નોંધાવવા માટે શાળાઓ, કોલેજો અને યુવા સંસ્થાઓમાં પ્રેરણાત્મક અભિયાન હાથ ધરાશે.
પ્રાંત અધિકારીએ જણાવ્યું કે, “મતદાર તરીકે નોંધાવવું એ માત્ર અધિકાર નહીં પરંતુ ફરજ પણ છે. નવો મતદાર એ નવા ભારતનો શક્તિશાળી નાગરિક છે.”
સ્થળાંતર અને મહિલા મતદારોની નોંધણી પર વિશેષ ધ્યાન
અધિકારીઓએ નોંધ્યું કે છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં દેવભૂમિ દ્વારકા જિલ્લામાં સ્થળાંતર અને શ્રમિક વર્ગની અવરજવર વધી છે. ઘણા લોકો નોકરી કે વ્યવસાય માટે સ્થળ બદલે છે, જેના કારણે જૂના સરનામે નામ રહે છે અને નવી જગ્યાએ નોંધ થતી નથી. આ સમસ્યાને ઉકેલવા તંત્રએ ખાસ ટીમો બનાવવાની યોજના તૈયાર કરી છે.
તે ઉપરાંત મહિલા મતદારોની નોંધણીમાં સુધારો લાવવો એ પણ મહત્વપૂર્ણ હેતુ છે. ખાસ કરીને લગ્ન પછી સરનામું બદલનારી મહિલાઓના નામ નવી જગ્યાએ ઉમેરાવવા માટે BLO સ્તરે વિશેષ અભિયાન હાથ ધરાશે.
પારદર્શિતા માટે રાજકીય પક્ષોને નિયમિત માહિતી ઉપલબ્ધ કરાશે
ચૂંટણી પ્રક્રિયામાં પારદર્શિતા જળવાય તે માટે પ્રાંત અધિકારીએ રાજકીય પક્ષોને વિશ્વાસ આપ્યો કે દરેક તબક્કાની માહિતી, સુધારણા ફોર્મોની સંખ્યા, ચકાસણીની સ્થિતિ વગેરેની માહિતી સમયાંતરે તેમને ઉપલબ્ધ કરાશે. પક્ષોના પ્રતિનિધિઓએ પણ સૂચન આપ્યું કે ભૂલભરેલી યાદીઓ જાહેર થાય તેના પહેલાં તંત્ર સાથે સંકલન રાખવામાં આવે.
બેઠક દરમિયાન ઘણા પ્રતિનિધિઓએ માંગણી કરી કે ગામડાંના વિસ્તારોમાં માહિતી માટે એલઈડી વાહન અથવા માઇકેનિક દ્વારા મથકો પર જાગૃતિ ફેલાવવામાં આવે. અધિકારીએ જણાવ્યું કે જિલ્લાસ્થરે માહિતી પ્રચાર માટે IEC (Information, Education and Communication) યોજના તૈયાર થઈ રહી છે, જેમાં પોસ્ટર, પેમ્પલેટ અને મિની કાર્યક્રમોનો સમાવેશ કરવામાં આવશે.
ચૂંટણી પંચની વિશ્વસનીયતા માટે લોકોની સહભાગીતા આવશ્યક
પ્રાંત અધિકારીએ વધુમાં ઉમેર્યું કે ચૂંટણી પંચનું ઉદ્દેશ્ય કોઈ વ્યક્તિને નામ છૂટી ન જાય અને કોઈ અયોગ્ય વ્યક્તિનો સમાવેશ ન થાય એ સુનિશ્ચિત કરવાનું છે. દરેક મતદારને વિનંતી કરવામાં આવી કે પોતાનું નામ, સરનામું અને ફોટો ચોકસાઈથી તપાસે.
તેમણે જણાવ્યું, “પારદર્શક મતદારયાદી એ સ્વચ્છ ચૂંટણીની ચાવી છે. જો લોકો સજાગ રહેશે તો કોઈ ત્રુટી રહી શકશે નહીં.”
સ્થાનિક તંત્રનો ચુસ્ત અમલ અને મોનીટરીંગ
દેવભૂમિ દ્વારકા જિલ્લાના તમામ તાલુકાઓમાં સુધારણા પ્રક્રિયા માટે તાલુકા સ્તર પર નોડલ અધિકારીઓની નિમણૂક થઈ છે. દરેક અધિકારી પોતાના વિસ્તારના BLOની કામગીરીનું નિરીક્ષણ કરશે. તંત્રએ ખાસ હેલ્પલાઇન નંબર અને ઇમેઇલ સરનામું જાહેર કરવાની પણ યોજના બનાવી છે જેથી મતદારોને પ્રશ્નો કે ફરિયાદ માટે સરળતા રહે.
ચૂંટણી વિભાગે સૂચના આપી છે કે સુધારણા દરમિયાન કોઈપણ પ્રકારની ગેરરીતિ કે દબાણ જણાય તો તરત higher authorityને જાણ કરવી. અધિકારીએ જણાવ્યું કે “પારદર્શક ચૂંટણી માટે તંત્ર કોઈ પણ પ્રકારની બેદરકારીને સહન કરશે નહીં.”
માધ્યમો અને સ્વયંસેવક સંસ્થાઓની ભૂમિકા
બેઠકમાં ઉપસ્થિત પ્રતિનિધિઓએ સૂચન કર્યું કે લોકજાગૃતિ માટે સ્થાનિક પત્રકારો, સોશિયલ મીડિયા ગ્રુપો અને સ્વયંસેવક સંસ્થાઓને પણ જોડવામાં આવે. પ્રાંત અધિકારીએ એ બાબતે હકારાત્મક પ્રતિભાવ આપતાં કહ્યું કે ખંભાળિયાની દરેક સંસ્થા આ રાષ્ટ્રીય જવાબદારીમાં ભાગીદાર બની શકે છે.
“તમામ માધ્યમો લોકો સુધી યોગ્ય માહિતી પહોંચાડશે તો કોઈપણ નાગરિક મતાધિકારથી વંચિત નહીં રહે,” એમ અધિકારીએ કહ્યું.
ખંભાળિયાથી શરૂ થયેલું અભિયાન જિલ્લાભર ફેલાશે
આ બેઠક ખંભાળિયાથી શરૂઆત તરીકે જોવામાં આવી રહી છે. આગામી દિવસોમાં ભાણવડ, કલ્યાણપુર અને દ્વારકા તાલુકામાં પણ આવો જ અભ્યાસક્રમ હાથ ધરાશે. જિલ્લા ચૂંટણી અધિકારીએ સૂચના આપી છે કે દરેક તાલુકામાં રાજકીય પક્ષોની બેઠકો યોજીને સમજૂતી અને તાલીમ આપવામાં આવશે.
સાથે જ વિદ્યાર્થીઓ, શિક્ષકો, આશા કાર્યકરો, આંગણવાડી બહેનો અને ગ્રામસેવકોને પણ BLOની મદદરૂપ થવા માટે તાલીમ આપવામાં આવશે જેથી ગ્રામ્ય સ્તરે કાર્ય વધુ અસરકારક બને.
ચૂંટણી પંચનો સંદેશ — “તમારું નામ યાદીમાં હોવું એ તમારું શક્તિસ્થાન છે”
મતદારયાદી સુધારણા અભિયાન માત્ર તંત્રની પ્રક્રિયા નથી, તે લોકોના લોકશાહી ભાગીદારીનો ઉત્સવ છે. “એક મત એ એક અવાજ”ના સિદ્ધાંતને સાચા અર્થમાં અમલમાં મૂકવા માટે દરેક નાગરિકને પોતાના નામની ખાતરી કરવી આવશ્યક છે.
ચૂંટણી પંચે જાહેર કર્યું છે કે જો કોઈ વ્યક્તિને પોતાના નામ અંગે કોઈ શંકા હોય, તો તે પોતાના નજીકના મતદાન મથક પર BLOનો સંપર્ક કરી શકે છે અથવા ઓનલાઈન ફોર્મ Form 6 (નવી નોંધણી માટે), Form 7 (નામ દૂર કરવા માટે), Form 8 (માહિતી સુધારણા માટે) ભરાવી શકે છે.
નિષ્કર્ષ — લોકતંત્રને મજબૂત બનાવવાની દિશામાં એક મહત્વપૂર્ણ પહેલ
મતદારયાદી સુધારણા કાર્યક્રમ એ લોકશાહી પ્રણાલીની આત્મા છે. ખંભાળિયામાં યોજાયેલી આ બેઠક એ દર્શાવે છે કે દેવભૂમિ દ્વારકા જિલ્લામાં તંત્ર, રાજકીય પક્ષો અને સામાન્ય નાગરિકો સૌ મળીને લોકતંત્રના આ મહોત્સવને સફળ બનાવવા માટે પ્રતિબદ્ધ છે.
જેમ પ્રાંત અધિકારીએ અંતમાં કહ્યું,
“આ સુધારણા અભિયાન માત્ર નામ નોંધાવવાનું નથી, એ વિશ્વાસ નોંધાવવાનો પ્રયાસ છે — કે દરેક નાગરિક આ દેશના લોકશાહી તંત્રનો સમાન ભાગીદાર છે.”
