ગોધરામાં જિલ્લાસ્તરીય સિવિલ ડિફેન્સ માહિતીપ્રદ કાર્યક્રમઃ આપત્તિ વ્યવસ્થાપનથી લઈને નાગરિક સુરક્ષાના મહત્વ સુધી સર્વગ્રાહી ચર્ચા

ગોધરા શહેરના કલેક્ટર કચેરીના કોન્ફરન્સ હોલમાં એક મહત્વપૂર્ણ અને માર્ગદર્શક કાર્યક્રમનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું,

જેમાં “સિવિલ ડિફેન્સ” વિષયને કેન્દ્રસ્થાને રાખીને વિવિધ સામાજિક વર્ગોના પ્રતિનિધિઓને આપત્તિ વ્યવસ્થાપન અને નાગરિક સુરક્ષાના મહત્વ અંગે માહિતગાર કરવામાં આવ્યા હતા. આ કાર્યક્રમ જિલ્લાની ડિફેન્સ ટીમના નોડલ અધિકારી શ્રી મહેશ રાવલના અધ્યક્ષસ્થાને યોજાયો હતો. કાર્યક્રમને સુવ્યવસ્થિત બનાવવા માટે સિવિલ ડિફેન્સ અમદાવાદ કચેરીના માર્ગદર્શન હેઠળ જિલ્લા વહીવટી તંત્ર દ્વારા સર્વાંગી તૈયારીઓ હાથ ધરવામાં આવી હતી.

આ કાર્યક્રમમાં જિલ્લામાંથી ડોક્ટરો, વકીલો, શિક્ષકો, આરોગ્ય કર્મચારીઓ, સમાજ સેવા સાથે જોડાયેલા અગ્રણીઓ, એનજીઓ પ્રતિનિધિઓ, તેમજ વિવિધ વિભાગોના અધિકારીઓ મોટી સંખ્યામાં હાજર રહ્યા હતા. સૌએ આ કાર્યક્રમને શૈક્ષણિક અને માર્ગદર્શક ગણાવ્યો હતો, કારણ કે તેમાં માત્ર આપત્તિ સમયે કરવાના પ્રાથમિક પગલાં વિશે જ નહીં, પરંતુ સામાન્ય નાગરિક પણ કેવી રીતે સુરક્ષાના ક્ષેત્રમાં સહયોગી બની શકે તે અંગે વિગતવાર માર્ગદર્શન આપવામાં આવ્યું હતું.

કાર્યક્રમનો ઉદ્દેશઃ

આ કાર્યક્રમનો મુખ્ય હેતુ જિલ્લામાં સિવિલ ડિફેન્સની મહત્વતા સમજાવવાનો હતો. આપત્તિના સમયે — ભલે તે કુદરતી હોય કે માનવસર્જિત — પ્રથમ પ્રતિક્રિયા આપવાની જવાબદારી ફક્ત સરકારી તંત્રની જ ન હોય, પરંતુ દરેક નાગરિકે પોતાનું કર્તવ્ય નિભાવવું જોઈએ, એ બાબત કાર્યક્રમમાં વિશેષરૂપે ઉઠાવવામાં આવી હતી.

નોડલ અધિકારી મહેશ રાવલે પોતાના પ્રારંભિક સંબોધનમાં જણાવ્યું કે, “સિવિલ ડિફેન્સ એટલે કે નાગરિક સુરક્ષા એ કોઈ એક વિભાગનું કાર્ય નથી. તે સમાજના દરેક વર્ગની ભાગીદારીથી જ સફળ બની શકે છે. આપત્તિ સમયે સૌથી મોટું હથિયાર ‘જાગૃતિ’ છે. જો લોકો યોગ્ય સમયે યોગ્ય નિર્ણય લે, તો જીવહાનિ અને નુકસાન ટાળી શકાય છે.”

તાલીમ અને માર્ગદર્શન સત્રઃ

આ કાર્યક્રમ દરમ્યાન સિવિલ ડિફેન્સના તાલીમપ્રાપ્ત અધિકારીઓએ ભાગલેનાર લોકોને પ્રાથમિક સહાય (First Aid), આગ લાગ્યાની સ્થિતિમાં કરવાના ઉપાયો, વિસ્ફોટ અથવા કુદરતી આપત્તિના સમયમાં બહાર નીકળવાના માર્ગો, અને સમૂહ રક્ષણની નીતિઓ વિશે જીવંત પ્રદર્શન દ્વારા સમજાવ્યું હતું.

તાલીમ સત્રમાં બતાવવામાં આવ્યું કે કેવી રીતે સામાન્ય નાગરિકો CPR (હાર્ટ અટકવાના સમયે આપાતકાલીન શ્વાસપ્રક્રિયા) આપી શકે, કેવી રીતે નાના આગના કિસ્સામાં ફાયર એક્સટિંગ્વિશરનો ઉપયોગ કરવો, તેમજ વિજળીના ઉપકરણોની સુરક્ષિત હેન્ડલિંગ કરવી.

આ પ્રસંગે ડૉ. શિલ્પા પટેલ, જેમણે આરોગ્ય ક્ષેત્રમાં આપત્તિ સમયે કામ કરવાનો અનુભવો વહેંચ્યો, તેમણે જણાવ્યું કે, “આપત્તિના સમયમાં સૌથી પહેલા ઘાયલ વ્યક્તિને મનોબળ આપવું અગત્યનું છે. શાંતિપૂર્વક વિચારવું અને તાત્કાલિક સારવાર ઉપલબ્ધ કરાવવી એ જ નાગરિક ફરજ છે.”

નાગરિક ભાગીદારીનું મહત્વઃ

વકીલ સમુદાયના પ્રતિનિધિ એડ. રાઘવસિંહ ઠાકોરએ પોતાના વિચારો વ્યક્ત કરતા જણાવ્યું કે નાગરિકો પોતાના વિસ્તારના સુરક્ષા તંત્ર સાથે જોડાયેલા રહે તે આવશ્યક છે. “દરેક વોર્ડમાં સિવિલ ડિફેન્સની સ્થાનિક ટીમ હોવી જોઈએ. આપત્તિ દરમિયાન કાયદાકીય પ્રક્રિયા, દસ્તાવેજીકરણ અને સહાય મેળવવાની રીતની માહિતી નાગરિકો સુધી પહોંચાડવી અત્યંત જરૂરી છે,” એમ તેમણે જણાવ્યું.

શિક્ષક વર્ગના પ્રતિનિધિઓએ કાર્યક્રમમાં સૂચન આપ્યું કે શાળાઓમાં વિદ્યાર્થીઓને નાની ઉમરથી જ આપત્તિ વ્યવસ્થાપન અંગે તાલીમ આપવામાં આવે. જો બાળકોને આ બાબતે જાણકારી હશે, તો તેઓ ઘરે પણ જાગૃતિ લાવી શકશે.

જિલ્લા તંત્રની પ્રતિબદ્ધતાઃ

કાર્યક્રમના અંતે જિલ્લા ડિફેન્સ નોડલ અધિકારી મહેશ રાવલે જિલ્લાના તમામ વિભાગોને સૂચના આપી કે દરેક વિભાગે પોતાના કર્મચારીઓને દર વર્ષે ઓછામાં ઓછી એકવાર આપત્તિ વ્યવસ્થાપન તાલીમ અપાવવી જરૂરી છે. તંત્રના પ્રતિનિધિઓએ જણાવ્યું કે આ પ્રકારના કાર્યક્રમો માત્ર શહેરમાં જ નહીં, પરંતુ તાલુકા અને ગ્રામ્ય સ્તરે પણ આયોજિત કરવામાં આવશે જેથી ગ્રામજનો સુધી પણ નાગરિક સુરક્ષાનું જ્ઞાન પહોંચી શકે.

તેઓએ કહ્યું, “સિવિલ ડિફેન્સ એ આપત્તિ વ્યવસ્થાપનનો એક સશક્ત ખંભો છે. જો દરેક નાગરિક આ તંત્રનો સક્રિય ભાગ બની જાય, તો કોઈ પણ આપત્તિમાં નુકસાનને ન્યૂનતમ કરી શકાય.”

વિવિધ વિષયો પર ચર્ચાઃ

કાર્યક્રમ દરમ્યાન નીચેના મુદ્દાઓ પર વિશેષ ચર્ચા કરવામાં આવી હતી –

1. કુદરતી આપત્તિઓ (ભૂકંપ, પૂરની સ્થિતિ, વાવાઝોડું) દરમ્યાન તાત્કાલિક વ્યવસ્થાઓ.

2. ઔદ્યોગિક વિસ્તાર કે લેબોરેટરીમાં રસાયણિક અકસ્માતો સમયે કરવાના ઉપાયો.

3. શહેરમાં વધી રહેલા ટ્રાફિક અકસ્માતોની સ્થિતિમાં પ્રાથમિક સહાયની મહત્વતા.

4. આગ બુઝાવવાની રીતો અને આગ રોકથામ માટેની તકેદારી.

5. મહિલાઓ અને વરિષ્ઠ નાગરિકો માટે આપત્તિ સમયે ખાસ વ્યવસ્થા.

6. નાગરિક સુરક્ષામાં ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ — મોબાઇલ એપ્લિકેશન, ઈમરજન્સી હોટલાઇન વગેરે.

ઉપસ્થિત પ્રતિનિધિઓની પ્રતિક્રિયાઃ

કાર્યક્રમ પૂર્ણ થયા બાદ ભાગલેનારોએ જણાવ્યું કે આવા માહિતીપ્રદ કાર્યક્રમો થવાથી સામાન્ય નાગરિકોની જાગૃતિ વધે છે. આરોગ્ય કર્મચારી જીતેન્દ્રભાઈ ઠક્કરએ જણાવ્યું કે, “આપત્તિ સમયે સૌથી મોટો પ્રશ્ન હોય છે ગભરાટ. જો લોકોને પહેલેથી જ તાલીમ આપવામાં આવે, તો તે શાંતિથી પગલાં લઈ શકે.”

સમાજસેવી કિરણબેન જોષીએ જણાવ્યું કે સ્ત્રીઓએ પણ સિવિલ ડિફેન્સમાં સક્રિય ભાગ લેવો જોઈએ, કારણ કે ઘણી વાર ઘરમાં જ આપત્તિની શરૂઆત થાય છે — જેમ કે આગ, શોર્ટસર્કિટ, અથવા ગેસ લીકેજ.

કાર્યક્રમનો સમાપનઃ

અંતે નોડલ અધિકારી મહેશ રાવલએ સૌનો આભાર વ્યક્ત કર્યો અને જણાવ્યું કે, “આજનો કાર્યક્રમ કોઈ એક દિવસનો પ્રયોગ નથી, પરંતુ જિલ્લાની નાગરિક સુરક્ષા મજબૂત બનાવવા માટેની સતત પ્રક્રિયાનો ભાગ છે. નાગરિકો અને તંત્ર વચ્ચેનો સહયોગ જ આપત્તિ સામેની સૌથી મોટી ઢાલ છે.”

આ કાર્યક્રમનો સમાપન રાષ્ટ્રીય ગીત સાથે થયો અને સૌએ પ્રતિબદ્ધતા વ્યક્ત કરી કે આપત્તિના સમયમાં સૌ મળીને એકબીજાની મદદ કરશે અને ગોધરાને “સુરક્ષિત જિલ્લા” તરીકે ઉદાહરણરૂપ બનાવશે.

સારાંશઃ
ગોધરા કલેક્ટર કચેરીમાં યોજાયેલ આ સિવિલ ડિફેન્સ માહિતીપ્રદ કાર્યક્રમ માત્ર એક ફોર્માલિટી ન રહી, પરંતુ તેમાં નાગરિક સુરક્ષા, આપત્તિ વ્યવસ્થાપન, અને સામાજિક જવાબદારીના ત્રણેય સ્તંભોને એકસાથે જોડીને લોકજાગૃતિનો નવો માપદંડ સ્થાપ્યો. મહેશ રાવલ અને સમગ્ર જિલ્લા તંત્રની આગેવાની હેઠળ આવા કાર્યક્રમો ભવિષ્યમાં પણ નિયમિત રીતે યોજાય તેવી સૌએ આશા વ્યક્ત કરી.

Author: samay sandesh