“સહજ જીવનના સેનાપતિ: પ્રાકૃતિક ખેતીના ખરા રક્ષકો ‘ગ્રીન કમાન્ડો’ની નિ:શુલ્ક સેવાયાત્રા”

આજના આધુનિક યુગમાં જ્યાં કૃષિક્ષેત્રમાં રાસાયણિક દવાઓ અને ખાતરોનો વિમુખ ઉપયોગ થતા ખેડૂતોના આરોગ્ય અને જમીનની ફળદ્રુષ્ટિ બંને જોખમમાં મૂકાઈ છે, ત્યારે આવા સંજોગોમાં ‘ગ્રીન કમાન્ડો’ સમું એક જૂથ પ્રાકૃતિક ખેતીની નવી ક્રાંતિનું આગમન બની રહ્યું છે.

અમદાવાદ જિલ્લામાં શરૂ થયેલું આ જૂથ આજે માત્ર ચાર જિલ્લામાં કામ ન કરી, પણ સમગ્ર ગુજરાતમાં એક પ્રેરણારૂપ મોડેલ બની ચૂક્યું છે. વિધ્વાંસથી ઉત્પત્તિ તરફનો પ્રવાસ એ ગ્રીન કમાન્ડોની સાચી ઓળખ છે – જ્યાં ન તો કોઈ સભ્યતા છે, ન પગાર છે, ન ફંડ છે, છતાં સાંસ્કૃતિક, વૈજ્ઞાનિક અને માનવતાવાદી ભાવના સાથે ખેડૂતને સમૃદ્ધ બનાવવા અવિરત પ્રયાસ કરે છે.

જન્મની કહાણી: પાંજરાથી પાંખ સુધી

પાંચ વર્ષ પહેલાં વિષ્ણુભાઈ પટેલ નામના એક ખેડૂતપ્રેમી અને પ્રાકૃતિક ખેતીના સમર્પિત કાર્યકરે આ જૂથની સ્થાપના કરી હતી. ૩૫ સભ્યો સાથે શરૂ થયેલી આ પહેલ આજે ૬૦૦થી વધુ સ્વયંસેવકોનું સશક્ત નેટવર્ક બની ગયું છે.

આ ગ્રૂપ ખેડૂતના ખેતર સુધી જઈને:

સમસ્યાઓનું તાત્કાલિક નિરાકરણ આપે છે
યોગ્ય માર્ગદર્શન પૂરુ પાડે છે
અને પાકના ઉત્પાદનને જૈવિક રીતે સુધારવાનો પ્રયાસ કરે છે

મિશન: ખેડૂત નહીં, તાત

ગ્રીન કમાન્ડોના સભ્યોનો મંતવ્યો સ્પષ્ટ છે: ખેડૂત માત્ર પાક ઉભો કરતો નથી, તે તાત છે, જીવન આપે છે, આરોગ્ય આપે છે. આવા તાતને ટેકો આપવો એ તેમનો ધર્મ છે.

આ ગ્રૂપ બિનસરકારી છે
કોઈ ફાળવણી કે દાનના આધારે ચાલતું નથી
તમામ સભ્યો પોતાના ખર્ચે ખેડૂતની સેવા કરે છે
દરેક સભ્ય પોતાની જ્ઞાનશક્તિ અને મહેનત ખેડૂતના ખેતર માટે લગાવે છે

જમીનથી શરૂ થતી ક્રાંતિ: સોઇલ ટેસ્ટ અને પોષણ સુધારણા

ગ્રૂપના કાર્યમાંથી સૌથી વધુ અસરકારક પહેલ બની છે – સોઇલ સેમ્પલિંગ અને પોષક તત્ત્વ પૂરાં પાડવાનો અભિયાન.

અત્યાર સુધીમાં ૭૦૦થી વધુ ખેતરોનું સોઇલ ટેસ્ટિંગ કરાયું છે
ઉણપ ધરાવતા તત્ત્વો શોધી રાષ્ટ્રીય સ્તરે વિતરણ કરાયું – ખાસ કરીને ઝીંક, આયર્ન, બોરોન વગેરે
પરિણામે, પાકમાં માત્ર ફળદ્રુષ્ટિ જ નહી, પણ મીઠાશ અને ગુણવત્તામાં પણ નોંધપાત્ર સુધારો થયો

રોક ફોસ્ફેટથી પ્રોમ પ્લસ ખાતર: વ્યાપાર નહિ, સેવા

ડીએપી અને યૂરિયાના વિકલ્પ તરીકે ગ્રીન કમાન્ડોએ ઉદયપુરથી શ્રેષ્ઠ રોક ફોસ્ફેટ લાવ્યું
પોતે રિસર્ચ કરીને “પ્રોમ પ્લસ ખાતર” તૈયાર કર્યું
બજારમૂલ્ય ૮-૧૦ રૂપિયા પ્રતિ કિલો હોય એવું ખાતર માત્ર ૩ રૂપિયા પ્રતિ કિલો પેટે આપ્યું

આ પગલાં એ સાબિત કરે છે કે જ્યાં ઈરાદા નિ:સ્વાર્થ હોય, ત્યાં માર્કેટિંગ નહીં, માનવતા હોય.

જંતુનાશકનો પ્રાકૃતિક વિકલ્પ: દાવત નહિ, દાવતમુક્ત પાક

૪૦ જાતની વનસ્પતિઓ એકત્ર કરી તેનું ઔષધીય અભ્યાસ
બનાવાયું “દર્શપણી અર્ક” – ૧૦,૦૦૦ લીટરનું ઉત્પાદન
રાજયભરમાં તમામ પ્રાકૃતિક ખેતી કરનાર ખેડૂતોને મૂફતમાં વિતરણ
દર અઠવાડિયે છંટકાવની ભલામણથી પાકમાં રોગપ્રતિકારક શક્તિમાં વધારો

ફાર્મર ટુ ફેમિલી મોડેલ: પાક વેચાણમાં સીધો નફો ખેડૂતનો

ગ્રૂપનો બીજો મહત્વપૂર્ણ પાસો છે – પાકના માર્કેટિંગ અને વેચાણમાં ખેડૂતને ટેકો.

કોઈ કમિશન નહિ, કોઈ મધ્યસ્થી નહિ
ગ્રાહક સીધો રકમ ખેડૂતના ખાતામાં જમા કરાવે
વેચાણ માટે શહેરના નેટવર્ક, પેકેજિંગ અને ડિલિવરી સુધી સહાય
ચોખા, તુવેર જેવી દાળ માટે વ્યાપક સહયોગ

મધમાખીથી મીઠાશ: ઝેર વગરની કૃષિ તરફ નવું પગલું

મધમાખી ખેડૂતો માટે ભયજનક હોવા છતાં નૈસર્ગિક પરાગસંચાર માટે જરૂરી છે.

કેરળમાંથી ખાસ એવી મધમાખીઓ લાવવામાં આવી, જેનું ડંખ નુકસાનકારક નથી
દરેક ખેડૂતના ખેતરે મધમાખીની પેટીઓ વિતરણ
પરિણામે:
- પાકની ગુણવત્તા વધે
- મીઠાશમાં વધારો
- અને પ્રાકૃતિક ઈકોસિસ્ટમ જાળવાય

અઝોલા: યુરિયાની જીવતી ફેક્ટરી

અઝોલા, એક જાતની વનસ્પતિ જે પાણીમાં રહે છે અને યુરિયા જેવી તત્વ આપશે એનાં ઉપયોગથી:

ડાંગરના પાકમાં ઝીલવણી ઘટે છે
ખેતરમાં અનાવશ્યક નિંદામણ ઓછું થાય
જમીનનું પોષણજત વધે

ગ્રૂપે ૫૦૦ વીધાઓમાં અઝોલાનું વિતરણ કરી જૈવિક યુરિયાનો વિકલ્પ ઊભો કર્યો છે.

સાવચેતી અને સલામતી માટે શીખવાય છે પ્રાથમિક પગલાં

ગ્રૂપ ખેડૂતોને શીખવે છે કે કેવી રીતે પાક રોગમુક્ત રહે:

સોઇલ ટેસ્ટિંગ જરૂરી છે
યેલો ટ્રેપ, બ્લૂ ટ્રેપ, લાઇટ ટ્રેપ અને ફેરોમોન ટ્રેપ જરૂરી સાધનો છે
જમીનમાં બેક્ટેરિયા ઉમેરવા માટે દ્રાવણ, છાણીયું ખાતર બનાવવાની પદ્ધતિ શીખવાય છે

વિશેષતા એમાં છે કે…

આ તમામ કામગીરી નિરંતર અને દિનચર્યાની જેમ ચાલી રહી છે
ગ્રૂપના તમામ સભ્યો કોઈપણ પ્રતિફળની આશા રાખ્યા વિના સેવા આપે છે
દરેક ખેડૂતને એક પરિવારના સભ્ય સમાન માણે છે
“ગ્રામીણ સમૃદ્ધિ થકી રાષ્ટ્રીય સમૃદ્ધિ” એ તેમનું ધ્યેય છે

નિષ્કર્ષ: ખેતરનું મિશન, જીવનનું દાન

આજે જ્યારે કૃષિ વિશ્વમાં એક ગંભીર ચર્ચાનો વિષય બની ગયો છે – ખાસ કરીને આબોહવાની અનિશ્ચિતતા અને જમીનના નાશથી સંબંધિત – ત્યારે ‘ગ્રીન કમાન્ડો’ એ માત્ર એક જૂથ નથી, તે જૈવિક આંદોલન છે.

એમના માટે ખેતી એક ધંધો નથી, તે ધર્મ છે.

એમનું ધ્યેય છે કે: