૨૪ નવેમ્બર, ૨૦૨૫ – નવી દિલ્હી, જંતર-મંતર.
દેશની રાજધાનીના હૃદયસ્થાને આવેલું જંતર-મંતર ત્યારે શિક્ષકવર્ગના ઉર્જાસભર નાદથી ગુંજી ઉઠ્યું હતું. દેશના દરેક રાજ્યમાંથી હજારોની સંખ્યામાં આવેલા શિક્ષકો એક જ ધ્યેયને લઈને અહીં ભેગા થયા હતા – જૂની પેન્શન યોજના (OPS)ને ફરીથી અમલમાં મૂકવી અને સેવા બજાવતા શિક્ષકો માટે ફરજિયાત TET પરીક્ષાને નાબૂદ કરવી.
આંદોલન માત્ર કોઈ રાજકીય માંગ નહીં પરંતુ શિક્ષકવર્ગના ભવિષ્યની સુરક્ષા અને કાર્યની ગૌરવતા માટે ઉઠેલો સ્વાભિમાની અવાજ હતો.
● દેશભરના શિક્ષકોનું ઐતિહાસિક ભેગું થવું
આજનો દિવસ શિક્ષક આંદોલનના ઈતિહાસમાં સોનાના અક્ષરે લખાશે તેવું કહી શકાય. રાજસ્થાન, ગુજરાત, મહારાષ્ટ્ર, ઉત્તર પ્રદેશ, પંજાબ, હરિયાણા, કર્ણાટક અને બિહાર જેવા રાજ્યોમાંથી હજારો શિક્ષકો દિલ્હી પહોંચી ચૂક્યા હતા. દરેકના હાથમાં બેનર, કાળા ફલક, માઇક્રોફોન અને એક જ ભાવ —
“શિક્ષકોને ન્યાય આપો!”,
“જૂની પેન્શન અમલમાં મૂકો!”,
“TET ફરજિયાતીનો અંત લાવો!”
એક પણ રાજ્ય એવો નહોતો જ્યાંથી શિક્ષકોની ટોળકી દિલ્હી આવી ન હોય.
● ગુજરાતમાંથી 2000 શિક્ષકોની હાજરી – એકતા અને પ્રતિબદ્ધતાનો પરિચય
ગુજરાત રાજ્યમાંથી આશરે 2000 જેટલા શિક્ષકો ખાસ બસો, ટ્રેન અને ખાનગી વાહનો દ્વારા દિલ્હી પહોંચ્યા હતા. આમાં ગ્રામ્ય અને શહેરી બંને વિસ્તારોના શિક્ષકોનો સમાવેશ થતો હતો. સૌરાષ્ટ્ર, કચ્છ, મધ્ય ગુજરાત, ઉત્તર ગુજરાત અને દક્ષિણ ગુજરાત તમામ પ્રદેશમાંથી શિક્ષકોનું પ્રતિનિધિત્વ જોવા મળ્યું હતું.
જામનગર જિલ્લાના શિક્ષકોનો ઉત્સાહ
જામનગર જિલ્લાના લગભગ 50 શિક્ષકો આજે ધરણામાં હાજર રહ્યા હતા.
જિલ્લા પ્રાથમિક શિક્ષક સંઘના નેતાઓએ શિક્ષકોને ઉત્સાહિત કરતા કહ્યું:
“જામનગર જિલ્લાનો દરેક શિક્ષક શિક્ષણ પ્રણાલીની ગુણવત્તા માટે રાત દિવસ મહેનત કરે છે. પરંતુ પેન્શન અને TET જેવા મુદ્દાઓ unresolved રહી જતા અમારા પરિવારોનો ભવિષ્ય અંધારામાં છે. આજે આપણે દેશની રાજધાનીમાં ઊભા છીએ, કારણ કે ન્યાય મેળવવો છે, માગવા નહીં — પરંતુ હક્ક તરીકે મેળવવો છે.”
● ધરણાનો મુખ્ય ઉદ્દેશ – બે મહત્વની માગો
૧. જૂની પેન્શન યોજના પુનઃસ્થાપિત કરો
જૂની પેન્શન યોજના 2005 પૂર્વે કાર્યરત હતી અને શિક્ષકો તેમજ સરકારી સેવકોને જીવનભર આર્થિક સુરક્ષા પૂરું પાડતી હતી. પરંતુ તેની સ્થાને આવેલ NPS (નવી પેન્શન યોજના) હેઠળ પ્રતિ મહિના મળતી રકમ અનિશ્ચિત અને ઓછી હોય છે, જેના કારણે નિવૃત્ત થયેલા ઘણા શિક્ષકો ખૂબ મુશ્કેલી અનુભવે છે.
ગાંધીનગર-દિલ્હી સુધી ચાલતા આંદોલનનો મુખ્ય તાર એ જ હતો —
“શિક્ષક વર્ગને નિવૃત્તિ પછી માનભર્યું જીવન જીવવાનો અધિકાર છે.”
ધરણામાં ઉપસ્થિત એક વરિષ્ઠ શિક્ષકનું મર્મસ્પર્શી નિવેદન સૌના હૃદયને સ્પર્શી ગયું:
“3445 દિવસની સેવા આપ્યા પછી 3400 રૂપિયાની પેન્શન મળે, તો તે પેન્શન નથી — તે અપમાન છે.”
૨. ફરજ બજાવતા શિક્ષકો માટે TET પરીક્ષા રદ્દ કરો
TET (Teacher Eligibility Test) સામાન્ય રીતે શિક્ષક બનવા માટે યોગ્યતા કસોટી છે. પરંતુ ઘણા રાજ્યોમાં એવી વિવાદાસ્પદ નીતિ અમલમાં આવી છે જેના કારણે સેવાકીય શિક્ષકોને પણ TET પુનઃ આપી ફરજિયાત પાસ કરવાની વાત કરવામાં આવી રહી છે.
દેશભરના શિક્ષકોનો એક જ વાજબી સવાલ —
“જે વ્યક્તિ દાયકાઓથી શાળામાં ભણાવે છે, તે ફરી TET આપવાનો શું મતલબ?”
આ પ્રથા શિક્ષક વર્ગને અપ્રત્યક્ષ રીતે શંકાસ્પદ ગણે છે, તેમ કહેવાય તેમ તમામ શિક્ષકોનું માનવું હતું. જામનગર જિલ્લાના શિક્ષકોે સ્પષ્ટપણે જણાવ્યું:
“શિક્ષકોનું મૂલ્યાંકન તેમના માર્ગદર્શન, પરિણામ અને શૈક્ષણિક ગુણવત્તાના આધારે થવું જોઈએ, ન કે ફરી ફરી લેવામાં આવતી પરીક્ષાઓથી.”
● જંતર-મંતરનું વાતાવરણ – જુસ્સો, ઉર્જા અને વ્યવસ્થિત વિરોધ
સવારે 10 વાગ્યાથી જ શિક્ષકોની ટોળકીઓ હાઈકમાન્ડના માર્ગદર્શન હેઠળ સ્થળે ઉમટી પડી. સુરક્ષા માટે મોટી સંખ્યામાં પોલીસ તહેનાત હતી, પરંતુ સમગ્ર કાર્યક્રમ સંપૂર્ણપણે શાંતિપૂર્ણ અને શિસ્તબદ્ધ રહ્યો.
જગ્યા પર વિવિધ સંગઠનોના બેનરો હવા સાથે લહેરાઈ રહ્યા હતા:
-
“Restore OPS Now!”
-
“Teachers are nation builders, not exam repeaters!”
-
“NPS Bharat Chhodo!”
-
“Justice for Teachers!”
મંચ પર શિક્ષક નેતાઓએ તીખા પરંતુ દ્રઢ શબ્દોમાં સરકારને સંદેશ આપ્યો:
“જ્યારે સુધી અમારી ન્યાયસંગત માગો માન્ય નહીં થાય, ત્યારે સુધી દેશભરના શિક્ષકોનો અવાજ અટકવાનો નથી.”
● શિક્ષકોની વ્યથા અને સંઘર્ષ – ભાષણોમાં ઉઝરડા
બહુ મોટા વિસ્તારમાં પાથરાયેલા આ ધરણામાં અલગ-અલગ રાજ્યોના શિક્ષકો બોલ્યા. ઘણા વક્તવ્યોમાં શિક્ષકોની વાસ્તવિક પરિસ્થિતિનો સચ્ચાઈથી ઉલ્લેખ થયો:
-
ઓછી સેલેરી
-
વર્ક-લોડમાં વધારો
-
સિદ્ધિ આધારિત મૂલ્યાંકન
-
NPSનો અસંતોષ
-
ટ્રાન્સફર સમસ્યાઓ
-
શાળામાં સુવિધાઓનો અભાવ
દરેક મુદ્દો શિક્ષકોના દૈનિક જીવનની ચિંતાઓ પ્રતિબિંબિત કરતો હતો.
એક મહિલા શિક્ષિકા પોતાની આર્થિક સમસ્યાઓ વર્ણવતા ગળું ભીનું કરી દીધું:
“નિવૃત્તિ પછી પેન્શન નહીં હોય તો હું અને મારી જેવી લાખો મહિલાઓ કેવી રીતે જીવશે? શિક્ષકનું જીવન માત્ર પગારમાં મર્યાદિત નથી, તે એક પરિવારની આશા છે.”
● શિક્ષકોના નારા – આંદોલનને ઉર્જા આપતા ક્ષણો
સંપૂર્ણ દિવસ દરમિયાન નારાબાજીનો તોફાન ચાલુ રહ્યો:
-
“પેન્શન અમારા હક્ક છે, કોઈની દયા નહીં!”
-
“TET નહીં ચાલે, નહીં ચાલે!”
-
“શિક્ષક છે તો ભવિષ્ય છે!”
-
“OPS વગર જીવન અંધારું છે!”
-
“સરકાર જાગો – શિક્ષકો બેહાલ છે!”
આ નારાબાજીને જોઈને સ્પષ્ટ હતું કે આ સામાન્ય પ્રદર્શન નહીં પરંતુ જીવન-મરણ જેવી મહત્વની માગો માટેનો સંઘર્ષ હતો.
● જામનગર જિલ્લા પ્રાથમિક શિક્ષક સંઘનું સશક્ત નિવેદન
જામનગર જિલ્લાની ટીમે ખાસ કરીને OPS અને TET મુદ્દે સંકલ્પપૂર્વક વક્તવ્ય આપ્યું:
“શિક્ષણવ્યવસ્થામાં સુધારો ત્યારે જ થશે જ્યારે શિક્ષકોને સામાજિક સુરક્ષા અને સન્માન આપવામાં આવશે. જૂની પેન્શન યોજના અમલમાં મૂક્યા વગર અને ફરજ બજાવતા શિક્ષકોમાંથી TETના બોજને દૂર કર્યા વગર એ શક્ય નથી.”
તેમણે સરકારને અંતિમ સંદેશ આપ્યો:
“જો શિક્ષકોની અસંતોષની આગ દબાવવામાં નહીં આવે તો એની ચિંગારી દરેક રાજ્ય સુધી પહોંચશે.”
● ધરણામાં સંકલ્પ કાર્યક્રમ – ‘આજથી વધુ મજબૂત લડત’
આજના કાર્યક્રમના અંતે લગભગ તમામ સંગઠનો દ્વારા સંકલ્પ કાર્યક્રમ યોજાયો. જેમાં શિક્ષકોએ હાથ ઉંચા કરીને પ્રતિજ્ઞા લીધી:
-
OPS સિવાય પાછા નહીં ફરીએ
-
TET ફરજિયાતીનો વિરોધ ચાલુ રાખીશું
-
દેશના દરેક શિક્ષકનો અવાજ બનશું
-
ગણતરીના દિવસોમાં રાજ્ય-કેન્દ્ર સરકારને મેમોરેન્ડમ આપીશું
● આંદોલનનો આગળનો માર્ગ – વધુ વ્યાપક બેઠકની જાહેરાત
વિભિન્ન રાજ્યોના સંગઠનોએ આગામી મહિનામાં રાજધાનીમાં ફરી એક મોટું રાષ્ટ્રીય સ્તરનું અધિવેશન યોજવાની જાહેરાત કરી છે, જેમાં OPS મુદ્દે નવી વ્યૂહરચના નક્કી કરાશે.
ઉપસંહાર : શિક્ષકવર્ગનો સંઘર્ષ હવે અટકવાનો નથી
આજે જંતર-મંતર ખાતે થયેલું ધરણું માત્ર એક દિવસની ઘટના ન હતી —
તે દેશના લાખો શિક્ષકોના ન્યાય માટે લડવાની પ્રતિજ્ઞાનું પ્રતીક હતું.
જામનગરથી दिल्ली પહોંચેલા શિક્ષકોએ સ્પષ્ટ શબ્દોમાં કહ્યું:
“શિક્ષકોની ન્યાયસંગત માંગોને પૂર્ણ કર્યા વિના શિક્ષણવ્યવસ્થામાં સુધારો સંભવ નથી.”
સરકાર માટે આ આંદોલન એક સ્પષ્ટ સંદેશ હતો —
શિક્ષકોને અવગણશો તો શિક્ષણ પ્રણાલીનું ભવિષ્ય જોખમમાં મુકાઈ જશે.
