જામનગર શહેરના પશ્ચિમી વિસ્તારમાં આવતું બચુનગર છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં ગેરકાયદેસર બાંધકામો, ફાર્મહાઉસ જેવાં પ્રાઈવેટ એન્ક્લોઝર, જમીન કબજો અને ધાર્મિક સ્થાનો જેવા રૂપમાં વિકાસ મેળવી રહેલી ગેરવ્યવસ્થાઓને લઈને ચર્ચામાં રહ્યું છે. શહેરના મુખ્ય વહીવટી વડા મ્યુનિસિપલ કમિશનર દ્વારા થોડા સમય પહેલાં અચાનક કરાયેલી મહાસરપ્રાઇઝ વિઝિટ દરમિયાન અનેક ગેરરીતિઓ બહાર આવી હતી. તે સમયે પ્રશાસને કડક પગલાં લઈને કેટલીક ગેરકાયદેસર રચનાઓને પાડી પાડીને સાફસૂફી કરાવી હતી.
પણ…
શહેરના વિકાસ પર ખાડો પાડતા કેટલાક હઠીલા તત્વો ફરીથી સક્રિય થયા હોવાનું સામે આવ્યું છે. કમિશનરની કાર્યવાહી બાદ થોડા દિવસ પણ નીકળ્યા નહોતા કે ફરીથી જૂના ઢબે ગેરકાયદેસર પ્રવૃત્તિઓ શરૂ થઈ ગઈ.
● ઘટનાનો પૃષ્ઠભૂમિ : કમિશનરની મુલાકાત જેમાં ઘણા કિસ્સા ખુલ્યા
ઘટના લગભગ એક મહિના અગાઉની છે, જ્યારે કમિશનર અચાનક જ કોઈ પૂર્વ સૂચના વિના બચુનગર વિસ્તારમાં પહોંચ્યા હતા. ત્યાં તેમણે મ્યુનિસિપલ તંત્ર સાથે મળી જમીનની વાસ્તવિક સ્થિતિ, ગેરકાયદેસર કબજો અને બિનઅનુમત બાંધકામોનું નિરીક્ષણ કર્યું હતું.
આ નિરીક્ષણ દરમિયાન મળેલા મુખ્ય મુદ્દાઓ:
-
શહેરની બહારની લીલું પટ્ટા ધરાવતી જમીન પર ફાર્મ હાઉસના નામે બાંધકામો
-
વાડબંધી કરી, અંદર 30–40 ઘોડાઓ રાખવામાં આવતા
-
ખાનગી નફો મેળવવા માટે કાચી કાચી કોમર્શિયલ પ્રવૃત્તિઓ
-
ધાર્મિક સ્થળ જેવા રૂપમાં ઉભું કરવામાં આવેલ લક્ઝરીઝ બંગલો-ટાઈપ ‘દરગાહ સ્ટ્રક્ચર’
-
N.A. / N.O.C. / મ્યુનિસિપલ પરવાનગી વગર કરાયેલા બાંધકામ
-
લીલાછમ ઝોનમાં કરાયેલા અનુચિત વિકાસના પ્રયાસો
કમિશનરે આ બધું જોઈને ત્યાં જ કડક આદેશો આપ્યા હતા —
“આ વિસ્તારમાં એક પણ ગેરકાયદેસર રચના નહીં છોડવી.”
તેના પગલે મ્યુનિસિપલ તંત્રે તરત જ કાર્યવાહી કરી:
-
ફાર્મહાઉસ જેવા દેખાતા બાંધકામ પર બુલડોઝર ચલાવાયું
-
ગેરકાયદેસર વાડબંધી તોડી પાડવામાં આવી
-
ઘોડાઓને દૂર હટાવવાની સૂચના આપવામાં આવી
-
લક્ઝરીઝ બંગલો જેવી દેખાતી ‘દરગાહ’નું ઢાંચું સંપૂર્ણપણે હટાવવામાં આવ્યું
આ પગલાં શહેરમાં વખાણાયા હતા. લોકોને લાગ્યું કે હવે બચુનગર વિસ્તારમાં ગેરકાયદેસરતાનું જમણું બંધ થઈ જશે.
પણ સમસ્યા અહીં પૂરતી બંધ નહોતી…
● પ્રશાસનની આંખો સામે ફરી ગેરકાયદેસરતા : જૂના ઢબે ‘ફરી શરૂ’ કામ
કમિશનરની કાર્યવાહી પછી વિસ્તાર થોડો સમય માટે તો સ્વચ્છ અને નિયમિત દેખાયો, પણ બે-ત્રણ અઠવાડિયા બાદ ફરીથી એ જ જૂના લોકો એ જ કામોમાં સક્રિય થઈ ગયા હોવાનું માલૂમ પડ્યું છે.
૧. ફાર્મહાઉસનું ઢાઢેલું ભાગ ફરીથી ઉભું થવાનું શરૂ
જ્યાં કમિશનરે પોતાના હાથે ગેરકાયદેસર વાડબંધી તોડી કાઢી હતી, એ સ્થળે ફરીથી:
-
ઘોડા રાખવા માટે ઝૂંપડાં જેવી શેડ ઉભી થવા લાગી
-
કાચી વાડબંધી કરી જમીન કબજે લેવાનો પ્રયાસ
-
‘ફાર્મિંગ’ના નામે સોપારી, લીંબડો અને નાળિયેર જેવા વૃક્ષારોપણ
-
ફરીથી લગ્ઝરી ફાર્મહાઉસ ઉભું કરવાની તૈયારી
વિસ્તારના લોકોનું કહેવું છે કે આ માફિયા લોકોને કાયદાનો અને તંત્રનો કોઈ ડર નથી. “કમિશનર ગયા, એટલે ફરીથી બધું શરૂ” એવો ધડાકાભેર અભિગમ જોવા મળ્યો.
૨. ‘દરગાહ’ જેવું બંગલો સ્ટ્રક્ચર ફરી કાર્યરત
મ્યુનિસિપલ તંત્રે જે લક્ઝરીઝ દરગાહ ટાઇપ બંગલો તોડી પાડ્યો હતો, ત્યાં ફરીથી:
-
લોબાન બળવા લાગ્યો
-
ધૂપદીવા અને અગરબત્તી સળગવા લાગી
-
લોકો આવજાવ કરવા લાગ્યા
-
પ્રાર્થના કરવા જેવી ક્રિયાઓ શરૂ થઈ
-
નવા કાચા બાંધકામના સંકેતો મળવા લાગ્યા
આથી સ્પષ્ટ થાય છે કે ગેરકાયદેસર સ્થાનને ‘ધાર્મિક’નું કવર આપી ફરીથી શરૂ કરવાનો પ્રયાસ થઈ રહ્યો છે.
● કમિશનર સુધી ફરીથી માહિતી પહોંચતા તંત્ર હલચલમાં
જેમ જ આ વાત ઉપર સુધી પહોંચી, મ્યુનિસિપલ કમિશનરે ફરીથી ખૂબ કડક ભાષામાં સ્પષ્ટ સૂચના આપી છે:
“અધિકારીઓ તાત્કાલિક સ્થળની મુલાકાત લઈને જ્યાં પણ ગેરકાયદેસર પ્રવૃત્તિઓ ફરી શરૂ થઈ હોય ત્યાં ફરી ડિમોલિશન કરો – ZERO TOLERANCE.”
કમિશનરના આદેશ પછી નગરપાલિકાના:
-
ટેક્નિકલ વિભાગ
-
એન્ક્રોચમેન્ટ સ્ક્વોડ
-
એન્ટી-એન્ક્રોચમેન્ટ વાહનો
-
પોલીસ દળ
ફરી એકવાર વિસ્તારમાં પહોંચવાની તૈયારીમાં છે.
● સ્થાનિક રહેવાસીઓની પ્રતિક્રિયાઓ — ‘તંત્રે કડક પગલાં લેવાની જરૂર છે’
બચુનગરના મોટા ભાગના રહેવાસીઓ પ્રશાસનની કામગીરીને સમર્થન આપે છે. તેમનું કહેવું છે:
-
“આ લોકો વર્ષોથી કાયદા વિરુદ્ધ બાંધકામ કરે છે.”
-
“કમિશનર આવ્યા ત્યારે બધું પાડી દીધું, પણ એ લોકો ડર્યા નહીં.”
-
“ધાર્મિક સ્થળનું આવરણ આપી પોતાનો નફો જુએ છે.”
-
“જો તુરંત કાર્યવાહી નહીં થાય તો આ લોકો ફરી બંગલા ઉભા કરી નાખશે.”
કેટલાક લોકોએ તો અધિકારીઓને પુરાવા સાથે વિડિયો અને ફોટા પણ પૂરા કર્યા છે.
● પ્રશ્નો અનેક : ગેરકાયદેસર પ્રવૃત્તિઓ પાછળ શક્તિશાળી લોકોનો હાથ છે?
વિસ્તારના લોકોનો આ પણ દાવો છે કે આ ગેરવ્યવસ્થાઓ પાછળ:
-
સ્થાનિક પ્રભાવી તત્વો,
-
જમીન દલાલો,
-
ગેરકાયદેસર પ્લોટિંગ મંડળીઓ,
-
ધાર્મિક રૂપ આપીને કાયદાથી બચવા ઇચ્છતા જૂથો
નો મજબૂત નેટવર્ક કાર્યરત છે.
આ લોકો:
-
બિલકુલ પરવાનગી વિના બાંધકામ કરે છે
-
ગેરકાયદેસર કોમર્શિયલ પ્રવૃત્તિઓ કરે છે
-
સામાન્ય લોકો પર દાદાગીરી કરે છે
-
રાતોરાત દીવાલો ઊભી કરે છે
-
અને તંત્રને ભટકાવવા ‘ધાર્મિક સ્થળ’નું આવરણ લાવે છે.
● મ્યુનિસિપલ તંત્ર માટે પડકાર : કાયદા અમલમાં ‘નિરંતરતા’ જ મુખ્ય ચાવી
વિશેષજ્ઞોના મતે, આવી જગ્યાઓ પર માત્ર એક વખતનો ડિમોલિશન પૂરતો નથી.
જ્યાં ગેરવ્યવસ્થા અને ગેરકાયદેસર પ્લોટિંગનો ઈતિહાસ હોય, ત્યાં:
-
નિયમિત મૉનિટરિંગ
-
CCTV સર્વેલન્સ
-
પોલીસ પેટ્રોલિંગ
-
જમીનના રાજકીય અથવા ધાર્મિક ઉપયોગનું પૂરું ઓડિટ
-
સતત એન્ક્રોચમેન્ટ ડ્રાઈવ
જરૂરી છે.
● ધાર્મિક સ્થળના નામે ગેરકાયદેસરતા — જમીન કાયદાનો દુરુપયોગ
શહેરમાં ઘણી વાર ગેરકાયદેસર બાંધકામોને ‘ધાર્મિક’ નામ આપીને બચાવવાનો પ્રયત્ન કરવામાં આવે છે.
પરંતુ કાયદો સ્પષ્ટ કહે છે:
-
ધાર્મિક સ્થાન બનાવવા માટે પણ પરવાનગી જોઈએ
-
લીલું ઝોન / રેસિડેન્શિયલ / બફર ઝોનમાં ધાર્મિક સ્થાન ઉભું કરી શકાતું નથી
-
ગેરકાયદેસર કોઈપણ માળખું તોડવાનો સંપૂર્ણ અધિકાર મ્યુનિસિપલ કમિશનરને છે
આથી આ કેસમાં “દરગાહ” શબ્દનો ઉપયોગ કરવાનું માત્ર કાયદાથી બચવાનો માર્ગ માનવામાં આવી રહ્યો છે.
● આગામી દિવસોમાં ફરી મોટી કાર્યવાહી થવાની શક્યતા
કમિશનરની સ્પષ્ટ સૂચના દ્વારા હવે આગામી 48 કલાકમાં ફરીથી:
-
ગેરકાયદેસર શેડ
-
ઘોડા રાખવાના સ્ટ્રક્ચર
-
વાડબંધી
-
દરગાહ જેવા કાચા બાંધકામ
-
વૃક્ષારોપણની આડમાં થતી ગેરકાયદેસર પ્રવૃત્તિઓ
પર મોટી કાર્યવાહી થવાની શક્યતા છે.
એન્ક્રોચમેન્ટ સ્ક્વોડને “NO COMPROMISE”ના આદેશ મળી ગયા છે.
ઉપસંહાર : બચુનગરની ધરતી પર કાયદાનો ડંડો ફરી ફરવાનો સમય આવી ગયો
બચુનગર વિસ્તારમાં ફરીથી ગેરકાયદેસર પ્રવૃત્તિઓ શરૂ થઈ ગયાનો મુદ્દો માત્ર એક નાનું ઉદાહરણ નથી;
આ શહેરની વિવિધ વિસ્તારોમાં:
-
પ્લોટિંગ માફિયા,
-
આડશરણે ચાલતા ધાર્મિક સ્ટ્રક્ચર,
-
ગેરકાયદેસર ફાર્મહાઉસો,
-
ગેરકાયદેસર બગલાઓ,
-
કાચા મકાનો,
-
રાતોરાત ઉગતા વાડાઓ
જેમા મ્યુનિસિપલ તંત્ર માટે મોટો પડકાર છે.
કમિશનરની આજની સૂચનાઓ દ્વારા સ્પષ્ટ થઈ ચૂક્યું છે કે:
“નિયમોને અવગણનારા કોઈને પણ છૂટ મળી શકે નહીં. બચુનગરમાં કાયદાની સાચી અમલવારી કરવી જ છે.”
આગામી દિવસોમાં આ વિસ્તારોમાં થનારી કાર્યવાહી માત્ર ગેરકાયદેસરતા દૂર કરવા પૂરતી નહીં, પરંતુ શહેરના નિયમિત વિકાસ માટે ઐતિહાસિક પગલું સાબિત થઈ શકે છે.
