જામનગર-અમૃતસર નેશનલ હાઈવેના કામોમાં ભારે ગોટાળો

કેન્દ્રિય મંત્રી નીતિન ગડકરીની મુલાકાતે ખામીઓના પહાડ ખુલ્લા, સરકારની છબી પર પ્રશ્નચિહ્ન

જામનગર-અમૃતસર સહિત ગુજરાતના વિવિધ પ્રદેશોમાં ચાલી રહેલા નેશનલ હાઈવેના કામોને લઈને ગંભીર ગૂંજાટ શરૂ થયો છે. તાજેતરમાં કેન્દ્રિય માર્ગ પરિવહન મંત્રી નીતિન ગડકરી ગુજરાતના બે દિવસીય નિરીક્ષણ પ્રવાસે આવ્યા ત્યારે અનેક ખામીઓ, ગેરવ્યવસ્થાઓ અને અસ્વીકાર્ય ગુણવત્તાના મુદ્દાઓ સપાટે આવી ગયા. મુખ્યમંત્રી ભૂપેન્દ્ર પટેલ અને વરિષ્ઠ અધિકારીઓ સાથેની બેઠકમાં પણ અનેક ‘ચોંકાવનારી’ વિગતો બહાર આવી, જેને પગલે રાજ્ય તથા કેન્દ્ર બંને સ્તરે હલચલ મચી ગઈ છે.

હાઈવે કામની હકીકત: મુલાકાત પહેલાં સમારકામ કરવાની નોબત

આ ઘટનાનો સૌથી શરમજનક અને ચેતવનારો પાસો એ છે કે હિંમતનગર વિસ્તારમાં નેશનલ હાઈવેનું કામ એટલું નબળું અને અધૂરું હતું કે ગડકરીની મુલાકાત પહેલાં તાત્કાલિક સમારકામ કરવું પડ્યું. “છાપા સુધી બધું સારું દેખાય” એવી ઉતાવળમાં કરાયેલા આ કામ દરમ્યાન થયેલા માર્ગ અકસ્માતમાં એક એન્જિનિયર સહિત ચાર વ્યક્તિઓના મોત થયા. આ ઘટના માત્ર કોન્ટ્રાક્ટરની બેદરકારી નહીં, પરંતુ સમગ્ર તંત્રની જવાબદારી પર પ્રશ્નો ઉભા કરે છે.

ગુજરાત દર વર્ષે 5000 કરોડ ટોલટેક્સ આપે છે, છતાં પણ રસ્તાઓની હાલત દયનીય

મુલાકાત દરમ્યાન CM ભૂપેન્દ્ર પટેલે ગડકરી સમક્ષ મૂકેલી રજૂઆતમાં જણાવ્યું કે ગુજરાત કેન્દ્રને દર વર્ષે ટોલટેક્સ પેટે સરેરાશ રૂ. 5000 કરોડ આપે છે.
છતાં પણ રાજ્યમાં નેશનલ હાઈવેના કામોમાં ગુણવત્તા, ઝડપ, ડિઝાઇન અને સુરક્ષા અંગે ગંભીર ખામીઓ જોવા મળે છે.

લોકો સતત ફરિયાદ કરે છે કે:

નવા બનેલા રસ્તાઓ થોડા મહિનામાં જ તૂટી જાય છે
મોનસૂનમાં ખાડાઓના કારણે અકસ્માતો વધે છે
અનેક હાઈવે પર blind spots હોવાથી અકસ્માતોની સંખ્યા ભયજનક સ્તરે
ટ્રાફિક જામ, ડાયવર્ઝન અને કામચલાઉ માર્ગોની ગેરવ્યવસ્થાઓ

ડોઝિયર સબમિટ: ગુજરાતે ગડકરીને 50થી વધુ ખામીઓ સાથેનો રિપોર્ટ આપ્યો

ગુજરાત સરકારે નેશનલ હાઈવે ઓથોરિટી દ્વારા કરાયેલા કામોની ‘Reality Check Report’ તૈયાર કરીને ગડકરી સમક્ષ રજૂ કરી.
આ ડોઝિયરમાં નીચે મુજબના મુદ્દાઓ ખાસ દર્શાવવામાં આવ્યા:

➤ ગુણવત્તા સંબંધિત ખામીઓ

વાપરવામાં આવેલ મટિરિયલ ગુણવત્તાખોર નહીં
રોડ બેડની ડેન્સિટી પરીક્ષણો વગર કામ
ડામરનું પ્રમાણ સ્ટાન્ડર્ડ જેટલું નહીં

➤ સ્ટ્રક્ચરલ ભૂલો

બ્રિજ એપ્રોચમાં લેવલિંગ ખોટું
Drainage system અધૂરું
Expansion jointsમાં ફાટ

➤ સુરક્ષા સંબંધી ગંભીર ખામીઓ

Blind spots વધતા અકસ્માત
Road signage અને reflectorsની અછત
Lane marking યોગ્ય નહીં

➤ જમીન સંપાદનની ગોટાળો અને વિલંબ

કેટલાંય પેકેજોમાં જમીન સંપાદન પ્રક્રિયામાં ફાઈલો ઇરાદાપૂર્વક અટકાડવામાં આવી રહી હોવાનું પણ રિપોર્ટમાં ઉલ્લેખ.

જામનગર-અમૃતસર નેશનલ હાઈવેનું કામ: લોકોમાં નારાજગી, સરકારની છબી પર અસર

રાષ્ટ્રીય મહત્ત્વ ધરાવતા જામનગર-અમૃતસર માર્ગના કામમાં સૌથી વધુ ગેરરીતિઓ, મોડીગતિ અને ગુણવત્તાની સમસ્યાઓ જોવા મળી.
આ હાઈવે ડિફેન્સ, ટ્રેડ, ઇન્ડસ્ટ્રીયલ કોરિડોર, તેમજ પશ્ચિમ ભારતની લાઈફલાઇન તરીકે ગણાય છે.

લોકોનું કહેવું છે:

ઘણાં સેગમેન્ટમાં રોડ બનતા પહેલા જ તૂટવા લાગ્યો
ડાયવર્ઝન રોડ જોખમી અને ખાડાઓ ભરેલા
ઓવરબ્રિજની બાંધકામ પ્રક્રિયા અત્યંત ધીમી
વાહનોને 20-30 કિમી હાઈવેથી નીચે ઉતારી ગામડાંમાંથી પસાર કરાવવું પડે છે
વરસાદી ઋતુમાં તો આ માર્ગે મુસાફરી ‘જોખમી સાહસ’ સમાન

Blind Spots: ડિઝાઇનની ભૂલો જીવલેણ અકસ્માતોનું કારણ

રિપોર્ટ પ્રમાણે, NH–754K (જામનગર-અમૃતસર કરિડોર) માં 30થી વધુ જગ્યાએ blind spots છે.
ઘણા સ્થળે:

Turnings ઊંચા-નીચા
ડિવાઇડર મળતાં નથી
રાત્રે visibility ખૂબ ઓછી

માત્ર છેલ્લા એક વર્ષમાં આ માર્ગ પર અકસ્માતોથી દઝનથી વધુ લોકોનાં મોત થયા છે.

કેન્દ્રિય મંત્રીની કડક ટિપ્પણી: “કોઈને છોડવામાં નહીં આવે”

મુલાકાત દરમ્યાન નીતિન ગડકરીએ સ્પષ્ટ શબ્દોમાં કહ્યું:

“ખામીઓ જાણવા મળી છે. ગુણવત્તા સાથે સમાધાન સહન નહીં કરીએ. જવાબદાર કોન્ટ્રાક્ટરને બ્લેકલિસ્ટ કરવામાં આવશે.”

માતબર સૂત્રો દ્વારા જાણવા મળે છે કે કામની ગુણવત્તા અને મોનિટરિંગમાં નિષ્ફળ રહેલા કેટલાક સુપરવાઈઝર અને કન્સલ્ટન્ટ પર કાર્યવાહીનો ભારોભાર દબાણ વધી ગયું છે.

લોકોનો ત્રાસ: સોશિયલ મીડિયામાં ભારે ગુસ્સો

જામનગર–ધ્રોલ–કલાવડ–ધોરાજી માર્ગ પર મુસાફરી કરનારા લોકોનો આક્ષેપ છે:

કોન્ટ્રાક્ટર માત્ર ‘કાગળ’ પર જ કામ કરે છે
ફીલ્ડમાં કોઈ દેખરેખ નથી
વાઈબ્રેશન રોલરનો ઉપયોગ ઓછો
ક્યારેક દિવસમાં 2 કલાક જ કામ ચાલે છે

સોશિયલ મીડિયામાં ‘#JamnagarHighwayScam’ ટૅગ સાથે સૈંકડો પોસ્ટ્સ વાયરલ થઈ.

ગુજરાતને રાષ્ટ્રીય ધોરીમાર્ગોના મામલે ઝડપી એકશનની જરૂર: નિષ્ણાતોની મતો

રોડ ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર નિષ્ણાતો માને છે કે:

કોન્ટ્રાક્ટર પર ફક્ત દંડ નહીં, કર્પોરેટ ક્રિમિનલ લાયબિલિટી લાદવી જોઈએ
રોડ કમ્પેક્શન ટેસ્ટો ફરજિયાત રીતે ઓનલાઇન ઉપલબ્ધ થવા જોઈએ
Every 5 Km After Completion – ‘Third Party Audit’ ફરજિયાત હોવું જોઈએ
કામના ફોટા અને વિડીયો Geo-Tagged App દ્વારા અપલોડ થવા જોઈએ

રાજકીય વર્તુળોમાં ચર્ચા: “રસ્તાઓ બનતા પહેલાં જ કેમ તૂટે છે?”

વિધાનસભામાં પણ આ મુદ્દો ઉઠવાની શક્યતા વધી છે.
વિપક્ષી પાર્ટીઓ કહે છે:

“સરકાર કોન્ટ્રાક્ટરોને છત્રી આપે છે”
“પબ્લિકના પૈસે નબળું કામ, ટોલટેક્સ however ચાલુ જ રહ્યું છે”

જાહેર જનમાનસમાં પ્રશ્ન છે—

“જ્યારે લાખો કરોડનો બજેટ છે તો પછી રસ્તાઓ સારા કેમ નહીં બને?”

નિષ્કર્ષ: જામનગર–અમૃતસર હાઈવે Gujarat માટે પ્રતિષ્ઠાનો મુદ્દો; હવે જવાબદારી નક્કી કરવી ફરજીયાત

રાષ્ટ્રીય ધોરીમાર્ગો ફક્ત એક માર્ગ નહીં, પરંતુ રાજ્યના વિકાસનો ધમનીપ્રવાહ છે.
જામનગર–અમૃતસર હાઈવેનું નબળું કામ રાજ્યની છબી પર અસર કરે છે, અને વેપાર–ઉદ્યોગ–રક્ષણ–પર્યટન જેવા ક્ષેત્રોમાં પણ નુકસાન પહોંચાડે છે.

કેન્દ્રિય મંત્રીની તાજેતરની મુલાકાતે ખામીઓ ખુલ્લી પડી છે.
હવે જો કડક એકશન નહીં લેવાય તો આગામી વર્ષોમાં હાઈવેનું સમગ્ર નેટવર્ક જ જોખમમાં મૂકાય તેવી ભીતિ છે.