વડોદરા શહેરમાં એક એવી હદયદ્રાવક અને ચોંકાવનારી ઘટનાનો ખુલાસો થયો છે જે આજના ડિજિટલ યુગમાં સાયબર ગુનાહિત તત્વો કેટલા ચતુરતાપૂર્વક લોકોને ફસાવી શકે છે તેની જીવંત સાબિતી સમાન છે. નિવૃત બેંક કર્મચારી સાથે થયેલી આ ઠગાઈએ માત્ર વડોદરાના નાગરિકોને નહીં પરંતુ સમગ્ર ગુજરાતના લોકોમાં ચિંતા અને ભયનો માહોલ ઉભો કરી દીધો છે. આ ઘટનામાં સાયબર માફિયાઓએ પોતાને સેન્ટ્રલ બ્યુરો ઓફ ઇન્વેસ્ટિગેશન (CBI) અને રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (RBI)ના અધિકારી તરીકે રજૂ કરી નિવૃત બેંક કર્મચારીને પુરતા ૧૮ દિવસ સુધી ડિજિટલ એરેસ્ટમાં રાખ્યા હતા અને તેમના પાસેથી કુલ રૂ. ૬૪.૪૧ લાખ રૂપિયા હડપ કરી લીધા હતા.
🔸 ઘટનાની શરૂઆતઃ શંકાસ્પદ કૉલથી શરૂ થયો દુઃસ્વપ્ન
વડોદરા શહેરના એક પ્રતિષ્ઠિત વિસ્તારમાં રહેતા ૬૨ વર્ષીય નિવૃત બેંક કર્મચારીને એક દિવસ મોબાઈલ પર અજાણ્યા નંબર પરથી કૉલ આવ્યો. કૉલ કરનાર વ્યક્તિએ પોતે “મુંબઈના ક્રાઇમ બ્રાંચ”માંથી બોલી રહ્યો હોવાનું જણાવ્યું અને કહ્યું કે તેમના નામે બેંક એકાઉન્ટનો ઉપયોગ નાણાં ધોઈ કાઢવા (money laundering) માટે થયો છે. શરૂઆતમાં નિવૃત બેંક અધિકારીએ વાતને ગંભીરતાથી ન લીધી, પરંતુ કૉલ પરના વ્યક્તિએ ખૂબ જ આત્મવિશ્વાસપૂર્વક વાત કરતા કહ્યું કે તેમની વિરુદ્ધ “CBI”ની કાર્યવાહી શરૂ થઈ ગઈ છે અને તેમના ખાતામાં તપાસ ચાલી રહી છે.
જેમ જેમ કૉલ આગળ વધતો ગયો તેમ તેમ આરોપીઓએ તેમની સાથે એવી રીતે વાત કરી કે તે વ્યક્તિ ખરેખર કોઈ તપાસ એજન્સીનો અધિકારી છે તેમ લાગે. થોડીવારમાં જ તેમને એક વિડિયો કૉલ આવ્યો જેમાં એક વ્યક્તિ “CBI” લખેલો બેજ બતાવતો હતો. એટલું જ નહીં, તેમણે એક નકલી CBI આઈડી કાર્ડ પણ બતાવીને વિશ્વાસ જમાવ્યો.
🔸 “ડિજિટલ એરેસ્ટ”ની નવી ટેકનીકઃ મોબાઈલ અને ઈન્ટરનેટ પર કબજો
સાયબર માફિયાઓએ નિવૃત બેંક કર્મચારીને કહ્યું કે, “તમે ગંભીર આરોપ હેઠળ છો. તમને ઘર છોડવાની અને કોઈ સાથે વાત કરવાની મનાઈ છે. હવે તમે અમારી દેખરેખ હેઠળ છો.” આરોપીઓએ ત્યારથી ૧૮ દિવસ સુધી સતત વીડિયો કૉલ ચાલુ રાખ્યા અને તેમને “ડિજિટલ એરેસ્ટ”માં રાખ્યા. આ દરમિયાન તેમણે નિવૃત બેંક કર્મચારીને સમજાવ્યું કે તપાસ પૂરી થાય ત્યાં સુધી તેમણે પોતાની નિર્દોષતા સાબિત કરવા માટે વિવિધ ખાતાઓમાં પૈસા ટ્રાન્સફર કરવાના રહેશે.
ભયભીત અને દબાણમાં આવેલા વ્યક્તિએ સાયબર ગુનેગારોની વાતમાં આવીને અલગ અલગ એકાઉન્ટમાં કુલ ૬૪.૪૧ લાખ રૂપિયા ટ્રાન્સફર કરી દીધા. ઠગો સતત તેમને કહેતા રહ્યા કે આ રકમ માત્ર ટેમ્પરરી છે અને તપાસ પૂર્ણ થયા બાદ પરત આપવામાં આવશે.
🔸 પરિવારજનોને પણ વાત ન કરવાની ચેતવણી
સાયબર માફિયાઓએ નિવૃત કર્મચારીને કહ્યું કે જો તેઓ કોઈને આ વાત કહે તો તેમની વિરુદ્ધ “CBI”માં ગંભીર ગુનો નોંધાઈ જશે. તેઓના ફોનમાં “સ્ક્રીન શેરિંગ” એપ્લિકેશન ઇન્સ્ટોલ કરાવી તેમની દરેક હરકત પર નજર રાખી. એટલું જ નહીં, જ્યારે પરિવારજનો પૂછતા કે શા માટે સતત ફોનમાં વ્યસ્ત છો, ત્યારે તેઓને કહેતા કે CBIની તપાસ ચાલી રહી છે અને તેમને વાત કરવાની મનાઈ છે.
આ રીતે ઠગોએ ૧૮ દિવસ સુધી માનસિક દબાણ હેઠળ રાખીને દરેક બૅન્ક ટ્રાન્ઝેક્શન, OTP અને એકાઉન્ટ વિગતો મેળવીને ૬૪.૪૧ લાખ રૂપિયા હડપ કરી લીધા.
🔸 સાયબર સેલમાં ફરિયાદઃ તપાસ શરૂ
ઘટનાના લગભગ ત્રણ અઠવાડિયા પછી, નિવૃત કર્મચારીના પુત્રને શંકા ઊભી થઈ અને તેણે પિતાની પાસે આખી હકીકત જાણી. ત્યારબાદ વડોદરા સાયબર સેલમાં ફરિયાદ નોંધાવાઈ. તપાસ દરમિયાન પોલીસે શોધી કાઢ્યું કે આ રકમ અલગ અલગ બેંક ખાતાઓમાં ટ્રાન્સફર થઈને વિદેશી એકાઉન્ટમાં ટ્રાન્સફર કરાઈ હતી.
સાયબર સેલના અધિકારીઓએ જણાવ્યું કે આરોપીઓ વિદેશમાંથી કાર્યરત કોલ સેન્ટર મારફતે ભારતીય નાગરિકોને ટાર્ગેટ કરે છે. તેઓ “CBI”, “RBI”, “ED” અને “Income Tax”ના અધિકારીઓ બનીને લોકોએ ડરાવીને પૈસા પડાવે છે.
🔸 ગુનેગારોની નવી રીતઃ ટેક્નોલોજી અને માનસિક દબાણનું સંયોજન
આ કેસમાં ગુનેગારોની રીત ખૂબ જ ગણતરીથી ગોઠવેલી હતી. તેઓ પ્રથમ શિકારને શંકાસ્પદ કૉલ કરી કાયદેસરની એજન્સીનું નામ લઈને ડરાવે છે. પછી ઓનલાઈન વીડિયો કૉલ, નકલી આઈડી કાર્ડ, અને સ્ક્રીન શેરિંગ એપ્લિકેશનો દ્વારા તેમની ડિવાઇસ પર કબજો મેળવે છે. અંતે, તેમને “ડિજિટલ એરેસ્ટ”માં રાખીને તેમના વિશ્વાસને ખતમ કરે છે જેથી તેઓ કોઈની મદદ ન લઈ શકે.
🔸 વડોદરા સાયબર સેલની ચેતવણી
પોલીસે ચેતવણી આપી છે કે કોઈપણ સત્તાવાર એજન્સી ક્યારેય કોઈ નાગરિકને ફોન દ્વારા “ડિજિટલ એરેસ્ટ”માં નહીં રાખે, ન તો કોઈ વ્યક્તિને ઑનલાઇન તપાસ માટે પૈસા ટ્રાન્સફર કરવા કહે. જો કોઈ આવા કૉલ મળે તો તરત જ ૧૯૩૦ (સાયબર ક્રાઇમ હેલ્પલાઇન) પર કૉલ કરીને અથવા cybercrime.gov.in પર ફરિયાદ નોંધાવવી.
પોલીસે નાગરિકોને સજાગ રહેવા જણાવ્યું છે કે કોઈપણ અજાણી લિંક, સ્ક્રીન શેરિંગ એપ કે અચાનક “CBI-RBI” નામે મળેલા કૉલ પર વિશ્વાસ ન રાખવો.
🔸 સાયબર ગુનાખોરીમાં વધારો – ખાસ કરીને વૃદ્ધ અને નિવૃત નાગરિકો નિશાને
સાયબર ગુનેગારો હવે વધુ પ્રમાણમાં વૃદ્ધ નાગરિકોને નિશાન બનાવી રહ્યા છે કારણ કે તેઓ ટેક્નોલોજીથી દૂર રહેતા હોય છે. પોલીસના આંકડા પ્રમાણે છેલ્લા એક વર્ષમાં વડોદરા જિલ્લામાં જ ૩૦૦થી વધુ સાયબર ઠગાઈના કેસ નોંધાયા છે જેમાં ૭૦ ટકા કિસ્સાઓમાં વડીલો શિકાર બન્યા છે.
🔸 નાગરિકો માટે સૂચનો
-
કોઈ અજાણ્યા કૉલ પર વિશ્વાસ ન કરો.
-
કોઈ એજન્સીનું નામ લઈને પૈસા માગે તો તરત પોલીસનો સંપર્ક કરો.
-
સ્ક્રીન શેરિંગ એપ્લિકેશન ઇન્સ્ટોલ ન કરો.
-
બેંકની માહિતી, OTP કે પાન આધાર નંબર ક્યારેય ન આપો.
-
સંદેહજનક કૉલ મળે તો ૧૯૩૦ પર તરત કૉલ કરો.
🔸 અંતિમ શબ્દઃ ડિજિટલ યુગમાં “વિશ્વાસ” કરતા “સાવચેતી” વધુ જરૂરી
વડોદરાની આ ઘટના આપણને ચેતવણી આપે છે કે આજના યુગમાં ઠગો માત્ર ટેકનિકલ જ નથી, પરંતુ માનસિક રીતે પણ લોકોને વશ કરી શકે છે. “CBI”, “RBI”, “ED” જેવા નામોના આવરણમાં આ ઠગો હવે ઘરમાં બેઠા લોકોને તબાહી તરફ ધકેલી રહ્યા છે. તેથી, કોઈ પણ કૉલ, મેસેજ અથવા લિંક પર વિશ્વાસ કરવા પહેલાં હંમેશા તેની સત્તાવાર પુષ્ટિ કરવી આવશ્યક છે.
