નેપાળમાં સોશિયલ મીડિયા પ્રતિબંધ સામે યુવાનોનો બળવો : સ્વતંત્રતા, ટેક્નોલોજી અને લોકશાહી પર મોટી ચર્ચા

ડિજિટલ યુગમાં સોશિયલ મીડિયા માત્ર મનોરંજનનું સાધન નથી, પરંતુ તે અભિવ્યક્તિ, વ્યવસાય, શિક્ષણ અને લોકશાહી હક્કોનું એક શક્તિશાળી માધ્યમ બની ગયું છે. આવા સમયમાં જો કોઈ દેશ તેની નાગરિકોની સોશિયલ મીડિયા પરની હાજરીને નિયંત્રિત કરે કે તેને પ્રતિબંધિત કરે, તો સ્વાભાવિક છે કે લોકોમાં અસંતોષ ફેલાય. તાજેતરમાં નેપાળમાં એવું જ બન્યું છે.

સરકારે 4 સપ્ટેમ્બર 2025થી એવા સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ્સ પર પ્રતિબંધ લગાવ્યો છે, જે નેપાળ સરકારમાં સત્તાવાર રીતે નોંધાયેલા નથી. આ નિર્ણય સામે યુવાનો, વિદ્યાર્થીઓ અને નેટિઝન્સ ખુલ્લેઆમ વિરોધમાં ઉતરી આવ્યા છે. રસ્તા પર ઉતરીને તેમણે પોતાની સ્વતંત્રતા અને ડિજિટલ અધિકારોની રક્ષા માટે અવાજ ઉઠાવ્યો છે.

નેપાળ સરકારનો નિર્ણય

નેપાળ સરકારનું કહેવું છે કે દેશના યુવાનોમાં અશ્લીલતા, ખોટી માહિતી (Fake News), સાયબર ક્રાઇમ અને ભ્રામક પ્રચાર વધતો જાય છે. આ પરિસ્થિતિને કાબૂમાં લેવા માટે સરકારે એવો નિર્ણય કર્યો કે ફક્ત સરકારમાં નોંધાયેલા સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ્સ જ દેશમાં ચાલુ રહી શકે.

જે પ્લેટફોર્મ્સે સરકાર પાસે રજીસ્ટ્રેશન નથી કરાવ્યું, તેઓને 4 સપ્ટેમ્બરથી બ્લોક કરી દેવામાં આવ્યા છે. સરકારના દાવા મુજબ આ પગલું “રાષ્ટ્રીય હિત” અને “યુવાનોના ભવિષ્ય”ને બચાવવા માટે લેવાયું છે.

પરંતુ, સામાન્ય લોકો અને ખાસ કરીને યુવાનો માટે આ નિર્ણય તેમના જીવનના અનેક પાસાઓને અસર કરે છે.

યુવાનોનો વિરોધ કેમ?

યુવાનોમાં આ પ્રતિબંધ સામે ભારે રોષ છે. તેના કેટલાક મુખ્ય કારણો છે :

અભિવ્યક્તિની સ્વતંત્રતાનું હનન
સોશિયલ મીડિયા એ યુવાનો માટે પોતાનો અવાજ પહોંચાડવાનો સૌથી સરળ માધ્યમ છે. સરકારના આ પ્રતિબંધને તેઓ પોતાની “અભિવ્યક્તિની સ્વતંત્રતા” પર આઘાત તરીકે જોઈ રહ્યા છે.
શિક્ષણ અને જ્ઞાનની મર્યાદા
આજના યુગમાં સોશિયલ મીડિયા શિક્ષણ અને માહિતી મેળવવાનું પણ મહત્વનું સાધન છે. યુટ્યુબ, રેડિટ કે અન્ય એપ્સ પર વિદ્યાર્થીઓને સ્ટડી મટીરિયલ સરળતાથી મળે છે. પ્રતિબંધને કારણે આ સુવિધાઓ ખોરવાઈ ગઈ છે.
રોજગાર અને વ્યવસાય પર અસર
ઘણા યુવાનો સોશિયલ મીડિયાથી કમાણી કરે છે – ઇન્ફ્લુએન્સર માર્કેટિંગ, ડિજિટલ બિઝનેસ, ઑનલાઇન ક્લાસિસ, ફ્રીલાન્સિંગ વગેરે દ્વારા. પ્રતિબંધને કારણે તેમના રોજગાર પર સીધી અસર પડી રહી છે.
લોકશાહી પર પ્રહાર
લોકશાહીમાં સરકાર વિરુદ્ધ ટીકા કરવી કે પોતાની સમસ્યાઓ રજૂ કરવી એ લોકોનો અધિકાર છે. સોશિયલ મીડિયાના અભાવે આ અવાજ દબાઈ જવાની ભીતિ છે.

રસ્તા પર ઉતરેલા પ્રદર્શન

કાઠમંડુ, બિરાટનગર, લલિતપુર સહિત નેપાળના અનેક શહેરોમાં વિદ્યાર્થીઓ અને યુવાનો રસ્તા પર ઉતરી આવ્યા. હાથમાં પ્લેકાર્ડ અને બેનરો લઈને તેઓએ સરકારના નિર્ણય સામે નારા લગાવ્યા :

“ડિજિટલ સ્વતંત્રતા અમારો અધિકાર છે”
“સોશિયલ મીડિયા બંધ નહિ ચાલે”
“અમારા અવાજને ચુપ ન કરી શકાય”

આ પ્રદર્શન શાંતિપૂર્ણ રીતે કરવામાં આવ્યું, પણ કેટલીક જગ્યાએ પોલીસે લાઠીચાર્જ કર્યો હોવાની પણ માહિતી મળી રહી છે. સોશિયલ મીડિયાના વિરોધમાં બોલનારાઓએ પોતાનો અવાજ VPN જેવી ટેક્નિકલ રીતોથી પણ જીવંત રાખ્યો.

આંતરરાષ્ટ્રીય પ્રતિક્રિયા

નેપાળ સરકારના આ નિર્ણય પર આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે પણ ચર્ચા શરૂ થઈ છે.

માનવ અધિકાર સંગઠનોએ આ નિર્ણયને “અતિશય નિયંત્રણ” ગણાવ્યો છે.
ટેક કંપનીઓએ ચિંતાવ્યક્ત કરી છે કે આવા પગલાંથી નેપાળમાં ડિજિટલ ઈકોનોમીને ભારે નુકસાન થશે.
પાડોશી દેશોના નિષ્ણાતોએ પણ આ પગલાંને “ડિજિટલ લોકશાહી પર આઘાત” ગણાવ્યો છે.

સમાજમાં વિભાજન

આ નિર્ણયને લઈને નેપાળના સમાજમાં પણ વિભાજન જોવા મળી રહ્યું છે.

કેટલાક વાલી-માતાપિતાએ સરકારનો નિર્ણય સમર્થન કર્યો છે, કારણ કે તેઓ માને છે કે સોશિયલ મીડિયા બાળકોને “ભટકાવે” છે.
બીજી તરફ, યુવાનો અને પ્રગતિશીલ વિચારધારા ધરાવતા લોકોનું માનવું છે કે “સમસ્યા પર પ્રતિબંધ નહિ, પરંતુ શિક્ષણ અને જાગૃતિથી ઉકેલ લાવી શકાય.”

ડિજિટલ યુગ અને પ્રતિબંધની અસંગતતા

2025માં, જ્યારે આખી દુનિયા ડિજિટલ ઈનોવેશન, AI, ઑનલાઇન એજ્યુકેશન અને ડિજિટલ બિઝનેસ તરફ આગળ વધી રહી છે, ત્યારે આવા પ્રતિબંધો નેપાળને પાછળ ધકેલી દેશે.

ટેક એક્સપર્ટ્સના મતે, જો સરકાર ખરેખર ફેક ન્યૂઝ કે અશ્લીલતા રોકવા માંગે છે, તો તેને સાઈબર કાયદાઓને કડક બનાવવા જોઈએ, લોકોને જાગૃત કરવું જોઈએ, પરંતુ આખું પ્લેટફોર્મ જ બંધ કરી દેવું એ સમસ્યાનો ઉકેલ નથી.

ભવિષ્યમાં શું થશે?

પ્રદર્શનને જોતા સરકાર પર દબાણ વધી રહ્યું છે. કેટલાક મંત્રીઓએ સંકેત આપ્યો છે કે સરકાર “ચોક્કસ શરતો હેઠળ” પ્રતિબંધમાં છૂટછાટ આપી શકે છે. પરંતુ હાલમાં પરિસ્થિતિ તંગ છે.

યુવાનોમાં અસંતોષ વધતો જાય છે અને જો આવું જ ચાલું રહે તો આ વિરોધ મોટું આંદોલન બની શકે છે. બીજી તરફ, સરકાર માટે હવે સંતુલન સાધવું મુશ્કેલ બની ગયું છે – એક બાજુ સમાજના રક્ષણનું દલીલ છે, તો બીજી બાજુ લોકશાહી અને સ્વતંત્રતાના પ્રશ્નો છે.

ઉપસંહાર

નેપાળમાં સોશિયલ મીડિયા પરનો પ્રતિબંધ માત્ર ટેકનોલોજીનો પ્રશ્ન નથી, પરંતુ તે લોકશાહી, અભિવ્યક્તિની સ્વતંત્રતા અને યુવાનોના ભવિષ્ય સાથે સીધો જોડાયેલો મુદ્દો છે. રસ્તા પર ઉતરેલા યુવાનોનો સંદેશ સ્પષ્ટ છે :
“અમને સુરક્ષિત રાખો, પરંતુ અમારા અવાજને દબાવો નહીં.”

આંદોલન કેટલું મોટું સ્વરૂપ ધારણ કરશે અને સરકાર પોતાનો નિર્ણય બદલે છે કે નહીં તે આવતા દિવસોમાં નક્કી થશે. પરંતુ એક વાત ચોક્કસ છે – નેપાળના ઇતિહાસમાં આ ઘટના ડિજિટલ અધિકારોની લડત તરીકે નોંધાઈ રહેશે.

WhatsApp link-
https://chat.whatsapp.com/L18FV1R9B1r42hmCOLc6QL

FACEBOOK LINK –
https://www.facebook.com/SamaySandesh…

Instagram link –
https://t.me/joinchat/g1_gPdcFxtM1NDZl

TELEGRAM LINK –
https://t.me/joinchat/uIljpkLp6VViYjRl

જનતાના અવાજને અમે કરીશુ ઉજાગર…
સંપર્ક કરો. +91 88660 66060