પંચમહાલ જિલ્લાનાં જીવા દોરી સમાન ગણાતા પાનમ જળાશયમાં શિયાળાની વચ્ચે પાણીની અવિરત આવક શરૂ થતા તંત્રએ સાવચેતીના ભાગરૂપે એક ગેટ ખોલવાનો નિર્ણય લીધો છે. પાનમ નદી કિનારાના 22 કરતાં વધુ ગામોને એલર્ટ કરી દેવામાં આવ્યા છે અને હાલ ડેમમાંથી 800 ક્યુસેક પાણી છોડવામાં આવી રહ્યું છે. કારતક મહિનામાં પાણીની આવક થવી એ દુર્લભ ઘટના માનવામાં આવે છે. સામાન્ય રીતે મોન્સૂન બાદ ડેમમાં પાણીની આવક બંધ થઈ જાય છે, પરંતુ આ વર્ષે કમોસમી વરસાદને કારણે શિયાળામાં પણ ડેમમાં પાણી આવી રહ્યું છે, જે તંત્ર માટે આશ્ચર્યજનક તો છે જ, પરંતુ ખેડૂતો માટે આનંદકારક છે.
🌊 પાનમ જળાશય : પંચમહાલ જિલ્લાનો જીવનદાતા
પાનમ ડેમ પંચમહાલ જિલ્લાના કેન્દ્રસ્થાને આવેલો છે અને તે જિલ્લાની જીવા દોરી તરીકે ઓળખાય છે. આ ડેમ મુખ્યત્વે ગોધરા, શેહેરા, મોરવા (હડફ) તેમજ આસપાસના વિસ્તારોના હજારો ખેડૂતો માટે સિંચાઈનું મુખ્ય સ્ત્રોત છે. ઉપરાંત, આ જળાશય જિલ્લાની પીવાનું પાણી પુરવઠા યોજના માટે પણ ઉપયોગી છે.
પાનમ નદી પર નિર્મિત આ ડેમની કુલ ક્ષમતા આશરે 127.41 મીટર રૂલ લેવલની છે. હાલ ડેમની સપાટી આ જ સ્તરે પહોંચી જતા રૂલ લેવલ જાળવવા માટે ગેટ નંબર-6 અડધો ફૂટ ખોલવામાં આવ્યો છે. તંત્ર મુજબ, ડેમની ભયજનક સપાટી સુધી પાણી પહોંચી જતા સુરક્ષા દૃષ્ટિએ પાણી છોડવું ફરજિયાત બની ગયું હતું.
🚨 22 ગામોને એલર્ટ : નદીકાંઠાના લોકો માટે તંત્ર ચેતન
જળાશયમાંથી પાણી છોડવામાં આવતા પાનમ નદીના કિનારે આવેલા 22 કરતાં વધુ ગામોને એલર્ટ જાહેર કરવામાં આવ્યો છે. જિલ્લા વહીવટી તંત્ર અને સિંચાઈ વિભાગના અધિકારીઓએ જણાવ્યું કે નદીના પટમાં પાણીનું પ્રમાણ અચાનક વધવાની શક્યતા હોવાથી ગ્રામજનોને નદીકાંઠા પર ન જવા અને પશુઓને પણ નદી નજીક ન બાંધવા સૂચના આપવામાં આવી છે.
ગોધરા તાલુકા તેમજ મોરવા હડફ વિસ્તારના ગામો, જેમ કે રણોદરા, રામપુરા, નંદોલ, ખોખર, ભાટા, વાઘપુર, કોટલી, તલાવડી અને અન્ય ગામોમાં ગામ પંચાયતો દ્વારા માઇક દ્વારા સૂચનાઓ આપવામાં આવી રહી છે. ગ્રામજનોએ પણ તંત્રને સંપૂર્ણ સહયોગ આપવા અપીલ કરી છે.
☔ ઉપરવાસમાંથી સતત પાણીની આવક : અનોખી શિયાળાની પરિસ્થિતિ
તંત્રના અધિકારીઓના જણાવ્યા મુજબ, છેલ્લા કેટલાક દિવસોથી ઉપરવાસ વિસ્તારમાં થયેલા કમોસમી વરસાદને કારણે ડેમમાં સતત પાણીની આવક થઈ રહી છે. સામાન્ય રીતે નવેમ્બર મહિનામાં પાણીનો પ્રવાહ ઘટી જાય છે, પરંતુ આ વર્ષે હજી પણ પાનમ નદીમાં નવો પાણી પ્રવાહ ચાલુ રહેતા ડેમની સપાટી વધતી જાય છે.
પાનમ ડેમમાં આવતી નદીઓ અને નાના પ્રવાહો હજી સજીવન સ્થિતિમાં હોવાથી પાણીની આવક સતત થઈ રહી છે. સિંચાઈ વિભાગના ઈજનેરે જણાવ્યું કે, “ડેમની સલામતી એ અમારી પ્રથમ પ્રાથમિકતા છે. પાણીની આવક અને જળસ્તર વચ્ચે સંતુલન જાળવવા માટે સમયાંતરે ગેટ ખોલવાની પ્રક્રિયા કરવામાં આવશે.”
⚙️ ડેમનું તકનીકી માળખું અને સલામતી વ્યવસ્થા
પાનમ જળાશયની રચના વર્ષો પહેલા સિંચાઈ તથા પીવાનું પાણી પુરવઠા બંને હેતુઓ માટે કરવામાં આવી હતી. ડેમમાં કુલ 10 ગેટ્સ છે, જેમાંથી દરેક ગેટની ઉંચાઈ અને ખોલવાની ક્ષમતા ચોક્કસ માપદંડ પ્રમાણે નક્કી કરવામાં આવી છે.
હાલમાં માત્ર ગેટ નંબર 6 અડધો ફૂટ સુધી ખોલવામાં આવ્યો છે, જેના માધ્યમથી આશરે 800 ક્યુસેક પાણી છોડવામાં આવી રહ્યું છે. આ માત્રા નિયંત્રિત છે જેથી નીચેના વિસ્તારમાં કોઈ અણધાર્યો પૂરની સ્થિતિ ન સર્જાય. તંત્રએ દરેક તબક્કે સુરક્ષા પગલાં હાથ ધર્યા છે.
ડેમની આસપાસ સતત પેટ્રોલિંગની વ્યવસ્થા કરવામાં આવી છે અને નિયંત્રણ રૂમમાંથી સતત જળસ્તરનું મોનીટરિંગ ચાલી રહ્યું છે. તંત્રએ જણાવ્યું કે હાલ સ્થિતિ સંપૂર્ણપણે કાબૂમાં છે અને કોઈ ભયની જરૂર નથી.
🌾 ખેડૂતો માટે આનંદના સમાચાર : સિંચાઈ માટે પૂરતું પાણી
જ્યાં એક તરફ તંત્ર માટે ડેમની સલામતી મહત્વપૂર્ણ છે, ત્યાં બીજી તરફ ખેડૂતો માટે આ પાણીની આવક આશીર્વાદ સમાન છે. પંચમહાલ જિલ્લાના ઘણા વિસ્તારોમાં રબી પાકનું વાવેતર શરૂ થઈ ગયું છે. ગોધરા અને આસપાસના ખેડૂતો હવે આશા રાખી રહ્યા છે કે ડેમમાં પૂરતું પાણી રહેતા સિંચાઈની સમસ્યા ઊભી નહીં થાય.
સ્થાનિક ખેડૂત ભૂપતભાઈ પટેલએ જણાવ્યું, “કારતક માસમાં પાણીની આવક થવી એ ભગવાનની કૃપા સમાન છે. જો ડેમમાં પાણી ભરેલું રહે, તો અમને ચણો, ગહું, જીરુ જેવા પાક માટે પૂરતું સિંચાઈનું પાણી મળશે.”
કેટલાંક વિસ્તારોમાં તંત્ર દ્વારા પાનમ સિંચાઈ કેનાલમાં થોડાક સમય માટે પાણી પૂરવઠો શરૂ કરવાનો વિચાર પણ ચાલી રહ્યો છે, જો ઉપરવાસમાં પાણીની આવક સતત રહે.
💧 કમોસમી વરસાદ બાદ તંત્ર સાવચેતીમાં
તાજેતરમાં થયેલા કમોસમી વરસાદને કારણે સમગ્ર પ્રદેશમાં પરિસ્થિતિમાં પરિવર્તન આવ્યું છે. સામાન્ય રીતે શિયાળામાં પાણીની આવક બંધ થઈ જતી હોય છે, પરંતુ આ વર્ષે નવેમ્બરમાં પણ વરસાદી વાદળો છવાતા તંત્રને સતર્ક રહેવું પડ્યું છે.
જળ સંસાધન વિભાગના અધિકારીએ જણાવ્યું કે, “કમોસમી વરસાદ બાદ તાત્કાલિક પાનમ સિંચાઈ કેનાલમાં પાણી બંધ કરી દેવામાં આવ્યું હતું જેથી કોઈ નુકસાન ન થાય. હાલ ડેમમાં પાણીની આવક થઈ રહી છે એટલે વહીવટી રીતે સતત ચકાસણી કરવામાં આવી રહી છે.”
📢 ગ્રામજનો માટે તંત્રની અપીલ
તંત્રએ પાનમ નદીના કિનારાના ગામોને સ્પષ્ટ સૂચના આપી છે કે તેઓ નદીકાંઠા પર ન જાય, નદી પાર કરવાનો પ્રયાસ ન કરે અને કોઈ પણ અણધાર્યા પ્રવાહના સમયે તરત તંત્રને જાણ કરે. ગામ પંચાયતોને પણ આદેશ અપાયો છે કે તેઓ માઇક દ્વારા લોકો સુધી એલર્ટની માહિતી પહોંચાડે.
જિલ્લા કલેક્ટરશ્રી દ્વારા જાહેરનામું બહાર પાડવામાં આવ્યું છે જેમાં જણાવાયું છે કે, “નદીમાં પાણી છોડવાની પ્રક્રિયા ચાલુ રહેશે. તંત્રની સૂચનાઓનું પાલન સૌએ અનિવાર્ય રીતે કરવું.”
📰 સ્થાનિક લોકોમાં ચર્ચા અને રાહત
જામનગર અને પંચમહાલના સોસિયલ મીડિયા પર આ ઘટનાની ચર્ચા પણ ચાલી રહી છે. ઘણા લોકો શિયાળામાં ડેમમાં પાણીની આવકથી આનંદ અનુભવી રહ્યા છે, તો કેટલાક લોકો સલામતી માટે ચિંતિત પણ છે.
સ્થાનિક વેપારી પ્રદીપભાઈ ઠાકોર કહે છે, “આ વર્ષનું વરસાદી ચક્ર અનોખું રહ્યું છે. સામાન્ય રીતે દિવાળીના બાદ પાણીની આવક બંધ થઈ જાય છે, પરંતુ હવે તો નદી ફરી જીવંત થઈ ગઈ છે.”
🔍 ભવિષ્ય માટેના પગલાં
તંત્રે જણાવ્યું છે કે જો પાણીની આવક ચાલુ રહેશે તો ધીમે ધીમે વધુ ગેટ્સ ખોલવા પર વિચારણા થશે. સાથે સાથે, ડેમના આસપાસના વિસ્તારોમાં સતત ચકાસણી અને સર્વે હાથ ધરવામાં આવશે. સિંચાઈ વિભાગ, વહીવટી વિભાગ અને એનડીઆરએફની ટીમો સ્ટેન્ડબાય પર રાખવામાં આવી છે.
ડેમના પાણી છોડવાના સમય દરમિયાન નદીના પ્રવાહ, પાણીની ઝડપ અને નીચેના વિસ્તારની સ્થિતિ પર સતત નજર રાખવામાં આવશે.
🌈 અંતિમ વિચાર : પાણી એટલે જીવન
પાનમ ડેમનું આ તાજેતરનું દૃશ્ય એક મહત્વપૂર્ણ સંદેશ આપે છે — પાણીનું મહત્વ અણમોલ છે. ડેમ માત્ર કાંકરીટની રચના નથી, પરંતુ લાખો જીવનોનો આધાર છે. શિયાળામાં પાણીની આવક થવી કુદરતની અનોખી ભેટ છે, જે ખેડૂતો માટે આશાનો કિરણ બની છે.
તંત્રની સતર્કતા, ગ્રામજનોનો સહકાર અને કુદરતી આશીર્વાદ મળીને પંચમહાલ જિલ્લાને આ વર્ષે સિંચાઈ, પીવાનું પાણી અને પર્યાવરણ માટે સમૃદ્ધ બનાવશે, એવો આશાવાદ છે.
