પંચમહાલ જિલ્લો, જે સામાન્ય રીતે કૃષિ આધારિત અર્થતંત્ર ધરાવે છે, તાજેતરના કમોસમી વરસાદથી હચમચી ઉઠ્યો છે. છેલ્લા કેટલાક દિવસોથી વરસતા અણધાર્યા વરસાદે ખેડૂતોના મહેનતના સપના પાણીમાં વહાવી દીધા છે. જિલ્લામાં ડાંગર, સોયાબીન અને તમાકુ જેવા મુખ્ય પાકો ભારે પ્રમાણમાં બગડ્યા છે, જેના કારણે ખેડૂતોમાં ભય અને નિરાશાનું મોજું છવાઈ ગયું છે.
સ્થાનિક કૃષિ વિભાગના પ્રાથમિક અંદાજ મુજબ પંચમહાલ જિલ્લામાં આશરે 25 હજાર હેકટરથી વધુ વિસ્તારના પાકને નુકસાન થયું છે. કુલ મળીને 60 ટકા ડાંગરનો પાક બગડી ગયો છે, જ્યારે અન્ય પાકો જેમ કે સોયાબીન અને તમાકુ પણ પાણીમાં તણાઈ ગયા છે. નુકસાનીની કુલ કિંમત રૂ. 25 કરોડથી વધુ થવાની શક્યતા વ્યક્ત કરવામાં આવી રહી છે.
🌧️ અણધાર્યા વરસાદે પાકને ડૂબાડ્યો
ગત અઠવાડિયાથી પંચમહાલના મોટા ભાગના તાલુકાઓ — ગોધરા, હાલોલ, કાલોલ, મોરવા (હડફ), જાંબુઘોડા અને ઘોઘંબા વિસ્તારમાં કમોસમી વરસાદ વરસી રહ્યો છે. ઘણા વિસ્તારોમાં વરસાદી પાણી ખેતરોમાં ભરાઈ જતા પાક સંપૂર્ણપણે ડૂબી ગયો છે.
ખેડૂતો જણાવે છે કે, “અમે ડાંગરની કાપણીની તૈયારીમાં હતા, પરંતુ વરસાદના ઝાપટાં આવતા પાક ખેતરમાં જ સડી ગયો. હવે કાપણી કરવી તો દૂરની વાત, ખેતરમાં પ્રવેશવો પણ મુશ્કેલ બની ગયો છે.”
ખેતરોમાં પાણી ભરાતા પાકને હવા મળવી બંધ થઈ ગઈ છે, જેના કારણે ડાંગરના છોડ પીળા પડી ગયા છે અને ઉપજની ગુણવત્તા પર ગંભીર અસર થઈ છે.
🌾 ડાંગર, સોયાબીન અને તમાકુના પાકને ભારે અસર
પંચમહાલમાં કુલ 1.13 લાખ હેકટર વિસ્તારમાં ખરીફ પાક વાવાયો હતો, જેમાં મુખ્ય પાક તરીકે ડાંગર 70 હજાર હેકટર, સોયાબીન 30 હજાર હેકટર અને તમાકુ 10 હજાર હેકટર જેટલા વિસ્તાર સુધી વાવેતર થયું હતું.
પરંતુ અચાનક વરસાદને કારણે 25 હજાર હેકટર જેટલો વિસ્તાર સીધો અસરગ્રસ્ત બન્યો છે. ડાંગરની કાપણીનો સમય હોવાથી મોટાભાગના ખેતરોમાં પાક પકવાઈ ગયો હતો. વરસાદને કારણે પાકના દાણા કાળા પડી ગયા છે અને ખેતરમાં પડેલા પાણીથી ઉપજ બગડી ગઈ છે.
સોયાબીનના ખેતરોમાં પણ પાણી ભરાતા છોડ સડી ગયા છે, જ્યારે તમાકુના છોડના પાન પર ફૂગ લાગી રહી છે.
💸 ખેડૂતોના સ્વપ્નો પર આર્થિક આફત
એક હેકટરમાં ખેડૂત સરેરાશ રૂ. 30,000 જેટલો ખર્ચ કરે છે — જેમાં બીજ, ખાતર, જંતુનાશક, મજૂરી અને સિંચાઈનો ખર્ચ સામેલ છે. સામાન્ય રીતે આવા પાકમાંથી ખેડૂતને રૂ. 70,000 થી 80,000 સુધીની આવક થાય છે.
પરંતુ હાલની પરિસ્થિતિએ ખેડૂતોના હિસાબો ઉલટાવી નાખ્યા છે. વરસાદના કારણે માત્ર પાક જ નહીં, પરંતુ ખેડૂતોએ કરેલા પૂંજી રોકાણ પર પણ પાણી ફરી વળ્યું છે.
એક ખેડૂત મનસુખભાઈ પટેલ કહે છે,
“અમે વર્ષભર મહેનત કરીને ડાંગરની ઉપજ માટે તૈયારી કરી હતી. દિવાળીના તહેવારમાં આનંદ કરતા હતા કે પાક વેચીને લોન ચૂકવી શકીશું. પણ હવે પાક ખેતરમાં જ સડી ગયો છે. સરકાર સર્વે કરીને વળતર આપે તેવી વિનંતી છે.”
🏡 ગ્રામ્ય વિસ્તારોમાં ચિંતાનો માહોલ
ગ્રામ્ય પંચાયતોમાં ચિંતા વ્યાપી છે. ઘણા ગામોમાં ખેડૂતોએ ખેતરોમાં પાણી ભરાયેલી હાલત જોઈને મનદુઃખ વ્યક્ત કર્યું છે. કેટલાક વિસ્તારોમાં ખેડૂતોના પરિવારજનો રડી પડ્યા છે, કારણ કે વર્ષભરની મહેનત બગડી ગઈ છે.
ખેડૂતો કહે છે કે જો આ રીતે વરસાદ ચાલુ રહ્યો તો બચેલો પાક પણ નાશ પામશે. હાલ પણ જિલ્લામાં વાદળીયુ વાતાવરણ છવાયેલું છે અને આવતા બે દિવસમાં વધુ વરસાદની આગાહી થતા ખેડૂતોની ચિંતા વધી છે.
🚜 પાક વીમા અને વળતર અંગેની માંગ
ખેડૂત સંગઠનો અને સહકારી મંડળોએ રાજ્ય સરકારને માંગ કરી છે કે તાત્કાલિક સર્વે શરૂ કરવામાં આવે અને ખેડૂતોને યોગ્ય વળતર આપવામાં આવે.
ખેડૂત નેતા ગોવિંદભાઈ દેસાઈએ જણાવ્યું :
“પંચમહાલના ખેડૂતોના હાથે પાક તૈયાર હતો. પરંતુ કમોસમી વરસાદે એ પાકને જમીનમાં જ દબાવી દીધો. હવે ખેડૂતો પાસે ખાવા માટે પણ ધાન નથી. સરકાર તાત્કાલિક રાહત પેકેજ જાહેર કરે અને પાક ધીરાણ માફી આપે.”
તે ઉપરાંત, ખેડૂતોની માંગ છે કે આ વર્ષે પાક વીમા યોજના હેઠળ સહાયની પ્રક્રિયા ઝડપથી શરૂ કરવામાં આવે.
🌦️ કૃષિ વિભાગનું નિવેદન
પંચમહાલના કૃષિ અધિકારી મુજબ,
“જિલ્લામાં હાલના વરસાદને કારણે ઘણા વિસ્તારોમાં પાકને નુકસાન થયું છે. ખાસ કરીને ડાંગર અને સોયાબીનના પાકને ભારે અસર થઈ છે. સર્વે ટીમો ગામોમાં મોકલવામાં આવી છે અને ત્રણ દિવસમાં પ્રાથમિક અહેવાલ તૈયાર થશે.”
તંત્ર દ્વારા ડ્રોન સર્વે અને સેટેલાઇટ ઈમેજરી વડે પાકની સ્થિતિનું વિશ્લેષણ કરવામાં આવશે. સર્વે પૂર્ણ થયા બાદ રાજ્ય સરકારને વિગતવાર રિપોર્ટ મોકલવામાં આવશે.
📉 ગ્રામ્ય અર્થતંત્ર પર અસર
પંચમહાલ જિલ્લાનો મોટો ભાગ કૃષિ આધારિત છે, જ્યાં ડાંગર અને તમાકુની ખેતી મુખ્ય આવક સ્ત્રોત છે. વરસાદી નુકસાનના કારણે ગ્રામ્ય બજારોમાં મંદીનો માહોલ સર્જાયો છે.
પાક વેચાણથી મળતા નાણાંથી ખેડૂતો તહેવારો પછી નવી ખરીદીઓ કરતા હતા, પરંતુ હવે વેપારીઓ પણ ચિંતિત છે. બજારોમાં રોકડ પ્રવાહ ઘટી ગયો છે, અને ઘણા નાના વેપારીઓએ જણાવ્યું કે છેલ્લા ત્રણ દિવસમાં વેચાણમાં 40 ટકા સુધી ઘટાડો નોંધાયો છે.
💬 સામાજિક સંસ્થાઓ આગળ આવી
જિલ્લાની કેટલીક સામાજિક સંસ્થાઓ અને એનજીઓએ ખેડૂતોને સહાયરૂપ થવા માટે આગળ આવવાની શરૂઆત કરી છે. તેઓ ખેતરમાં નુકસાનનું સર્વે કરીને અહેવાલ તૈયાર કરી રહ્યા છે અને રિલીફ પેકેજ માટે જિલ્લા વહીવટી તંત્રને રજૂઆત કરવાની યોજના બનાવી રહ્યા છે.
સંસ્થાઓએ અપીલ કરી છે કે સમાજના સમૃદ્ધ વર્ગે પણ આવા સમયમાં ખેડૂતોને સહાય આપવી જોઈએ.
⚠️ આગળનું જોખમ : બીમારીઓ અને ફૂગનો ખતરો
ખેતરોમાં પાણી ભરાયેલા હોવાથી પાક સાથે સાથે માટીની ગુણવત્તા પર પણ અસર થઈ રહી છે. કૃષિ નિષ્ણાતોના જણાવ્યા મુજબ, જો પાણી ઝડપથી ન ઉતરે તો જમીનમાં ફૂગ અને જંતુઓનો પ્રકોપ વધશે, જે આગામી રબી સિઝનની વાવણીને પણ અસર કરશે.
વિશેષજ્ઞો સૂચવે છે કે ખેતરોમાંથી પાણી કાઢવા માટે તાત્કાલિક વ્યવસ્થા કરવી જરૂરી છે, નહિતર નુકસાન વધી શકે છે.
🕯️ ઉપસંહાર : ખેડૂતની મહેનત પર કુદરતનો કડકો ઘા
પંચમહાલના ખેડૂતોએ વર્ષભર સખત મહેનત કરીને ડાંગર, સોયાબીન અને તમાકુના પાક ઉગાડ્યા હતા. પરંતુ કમોસમી વરસાદે તેમની આશાઓ તોડી નાખી છે. અનેક ગામોમાં પાકની કાપણી અટકી ગઈ છે, તો કેટલાક ખેડૂતોએ ખેતર છોડીને શહેરોમાં મજૂરી માટે જવાનું નક્કી કર્યું છે.
હવે આખી આશા સરકારના નિર્ણય પર ટકેલી છે — જો યોગ્ય વળતર અને પાક ધીરાણ માફીનો નિર્ણય લેવામાં આવશે તો જ ખેડૂતો ફરી ખેતરમાં ઉત્સાહ સાથે ઊતરી શકશે.
“કુદરતના તાંડવ સામે ખેડૂત લડે છે ધીરજથી, પણ હવે સરકારે પણ એ ધીરજને સહાર આપવો જરૂરી છે.”
🌾💧
પંચમહાલના વરસાદી ખેતરોમાં હાલ શાંતિ છે, પરંતુ એ શાંતિની પાછળ છે હજારો ખેડૂતોના તૂટી ગયેલા સ્વપ્નો અને ખાલી થેલીનું બોજું.
