૨૦૧૨થી પેન્ડિંગ લીઝને સરકારનો ૩૦ વર્ષ માટે નવીન કરાર – વાર્ષિક ભાડું ફક્ત ૧ રૂપિયો

મુંબઈના હૃદયસ્થાને આવેલું અને ધાર્મિક આસ્થાનું પ્રાચીન કેન્દ્ર ગણાતું બાબુલનાથ મંદિર ફરી એકવાર ચર્ચાના કેન્દ્રમાં આવ્યું છે. રાજ્ય સરકારે લાંબા સમયથી પેન્ડિંગ લીઝનો મુદ્દો આખરે ઉકેલી નાખ્યો છે. ૨૦૧૨થી અંતુલકાવસ્થામાં અટકી પડેલી લીઝને રાજ્યની કૅબિનેટે ૩૦ વર્ષ માટે રિન્યુ કરવાનો નિર્ણય લીધો છે, જેમાં મંદિર સંચાલક શ્રી બાબુલનાથ મંદિર ચૅરિટીઝ ટ્રસ્ટને વાર્ષિક ફક્ત ૧ રૂપિયાનું ભાડું નક્કી કરવામાં આવ્યું છે.

આ નિર્ણયને લઈને ધાર્મિક ભાવનાઓ ધરાવતા લાખો મુંબઈકરોમાં આનંદની લાગણી વ્યાપી છે, જ્યારે રાજકીય અને વહીવટી સ્તરે પણ તેને પ્રતીકાત્મક તેમજ ઐતિહાસિક મહત્વ ધરાવતો નિર્ણય ગણાવવામાં આવી રહ્યો છે.

 લીઝનો ઇતિહાસ: ૧૯૦૧થી શરૂ થયેલી કહાની

મુંબઈ શહેરના કલેક્ટર કચેરીના રેકર્ડ્સ મુજબ, બાબુલનાથ મંદિરનો લગભગ ૭૧૮.૨૩ ચોરસ મીટરનો વિસ્તાર ૧૮૯ વર્ષ પહેલા, એટલે કે ૨૮ નવેમ્બર ૧૯૦૧થી, ટ્રસ્ટને ભાડે અપાયો હતો. શહેરના વિકાસ સાથે સાથે મંદિરે પણ અનેક પરિવર્તનો જોયા છે, પરંતુ કેટલીક વહીવટી પ્રક્રિયાઓ વર્ષોથી પેન્ડિંગ રહી હતી.

૨૦૧૨માં લીઝ રિન્યુઅલ માટે દરખાસ્ત મોકલાઈ હતી, પણ વિવિધ કારણોસર તે ફાઈલ દરવાજે દરવાજે ફરીને અટકી ગઈ. આખરે એક દાયકાથી વધુ સમય બાદ આ નિર્ણય કાર્યાન્વિત થયો છે.

 વિધાનસભ્ય મિહિર કોટેચાના સતત પ્રયત્નો

મુલુંડના વિધાનસભ્ય મિહિર કોટેચાએ છેલ્લા કેટલાક મહિનાઓથી આ મુદ્દાને સરકાર સમક્ષ જોરશોરથી ઉઠાવ્યો હતો. તેમણે મુખ્ય પ્રધાન દેવેન્દ્ર ફડણવીસ અને મહેસૂલપ્રધાન ચંદ્રશેખર બાવનકુળેને અનેક વખત લેખિત રજૂઆત કરી.

કોટેચા જણાવે છે:

“બાબુલનાથ મંદિર માત્ર એક ધાર્મિક સ્થળ નથી, પણ મુંબઈની સાંસ્કૃતિક અને આધ્યાત્મિક ઓળખ છે. કરોડોની શ્રદ્ધા આ મંદિર સાથે જોડાયેલી છે. લીઝને ૨૦૧૨થી રિન્યુ કરવામાં આવી નહોતી, તેથી મેં મહત્ત્વના તમામ દસ્તાવેજો અને કારણો દર્શાવી સતત રજૂઆત કરી.”

કોટેચાના આ પ્રયાસો રાજ્યની કેબિનેટના તાજેતરના નિર્ણયમાં મુખ્ય કારણોમાં ગણાયા છે.

 સરકારનો નિર્ણય: મંદિર માટે મોટી રાહત

રાજ્યની કેબિનેટે લીઝ રિન્યુઅલ મંજૂર કરતાં માત્ર મંદિર ટ્રસ્ટને જ નહીં—પણ મુંબઈના લાખો ભક્તોને પણ મોટી રાહત પૂરી પાડેલી ગણાય છે.

મુખ્ય મુદ્દાઓ:

• લીઝ ૩૦ વર્ષ માટે નંગત રકમ પર રિન્યુ

• વાર્ષિક ભાડું: રૂ. ૧

• ૭૧૮.૨૩ ચોરસ મીટર વિસ્તારનો કાયદેસર ઉપયોગ ચાલુ રાખવાની મંજૂરી

• કલેક્ટર, મુંબઈ શહેરનાં આદેશ અનુસાર ભાડું વસૂલાતની નિયમિત પ્રક્રિયા

વિશેષ એ છે કે સરકારના આ નિર્ણયથી મંદિરને કોઈ આર્થિક ભાર નહીં પડે. સામાન્ય રીતે પ્રિમિયમ સ્થાનોની મિલ્કતોના ભાડા લાખોમાં હોય છે, પરંતુ ઐતિહાસિક અને ધાર્મિકત્વને ધ્યાનમાં રાખીને સરકારનો આ નિર્ણય અત્યંત મહત્ત્વનો છે.

મંદિરનું ઐતિહાસિક-ધાર્મિક મહત્ત્વ

બાબુલનાથ મંદિર મુંબઈના સૌથી પ્રાચીન અને પવિત્ર સ્થળોમાંનું એક છે. કહેવાય છે કે:

• મંદિરનો ઇતિહાસ લગભગ ૧,૦૦૦ વર્ષ પૂરતો જૂનો છે

• ભગવાન શિવ અહીં બાબુલ વૃક્ષ નીચે પ્રગટ થયા હોવાની માન્યતાઓ છે

• દર વર્ષે કોટેકોટે ભક્તો ખાસ કરીને શ્રાવણ માસ અને મહા શિવરાત્રીના અવસર પર મંદિરની મુલાકાત લે છે

આથી, લીઝ મુદ્દે ઊભા થયેલા અનિશ્ચિતતાના માહોલને કારણે ભક્તોમાં ચિંતા જોવા મળી હતી. લીઝ રિન્યુઅલથી હવે ટ્રસ્ટને વધુ સુચારૂ રીતે મંદિરની વિકાસ યોજનાઓ હાથ ધરવાની છૂટછાટ મળશે.

 વહીવટી દ્રષ્ટિએ કેમ મહત્વપૂર્ણ?

મુંબઈમાં મ્યુનિસિપલ અને રાજ્ય નિયંત્રણ હેઠળની ઘણી મિલ્કતોની લીઝ વર્ષોથી પેન્ડિંગ છે. બાબુલનાથ મંદિરનો કેસ ચિહ્નાત્મક રીતે જોવામાં આવે છે કારણ કે:

1. દશકોથી પेंडિંગ વહીવટી કેસને ઉકેલવાનો મિસાલ

2. ધાર્મિક મિલ્કતો અને ટ્રસ્ટો સાથે સરકારની સંવેદનશીલતા દર્શાવે છે

3. ભવિષ્યમાં અન્ય પેન્ડિંગ લીઝો માટે પણ માર્ગદર્શનરૂપ બની શકે

અધિકારીઓ મુજબ, આ Entscheidung બાદ અન્ય મહત્વની મિલ્કતોની પણ સમીક્ષા શરૂ થઈ શકે છે.

 ભક્તોમાં આનંદ: મંદિર વિકાસ માટે નવી તકો

મંદિરના ટ્રસ્ટીઓએ સરકારનો આભાર વ્યક્ત કરતાં કહ્યું કે:

“લીઝ રિન્યુઅલ થવાથી મંદિરના સંવર્ધન, સુવિધા સુધારા, યાત્રાળુઓની સુરક્ષા અને લિફ્ટ, પ્રવેશ માર્ગ જેવી સુવિધાઓના વિકાસ માટે નવી યોજનાઓ સરળતાથી અમલમાં મૂકી શકાશે.”

મંદિરની આસપાસના રસ્તા, શેડ, વેઇટિંગ એરિયા, સુરક્ષા વ્યવસ્થા અને ભક્તિ માર્ગના વિકાસ માટે લાંબા ગાળાની યોજના માંગતી હતી. હવે આ તમામ આયોજન વધુ મજબૂત રીતે આગળ વધી શકશે.

 રાજકીય પ્રતિસાદ

મહત્વના નેતાઓ અને ધારાસભ્યો દ્વારા આ નિર્ણયનું સ્વાગત કરવામાં આવ્યું છે. મુંબઈ શહેરના ઘણા કોર્પોરેટરોનું માનવું છે કે:

• આ પગલું પરંપરા અને આધુનિક વહીવટ વચ્ચેનું સંતુલન જાળવે છે

• ધાર્મિક સંસ્થાઓ માટે સરકારનો સકારાત્મક અભિગમ દર્શાવે છે

• ધાર્મિક પ્રવાસનને પ્રોત્સાહન મળશે

કેટલાક વિપક્ષના નેતાઓએ, બીજી તરફ, સરકારને યાદ અપાવ્યું છે કે અન્ય પેન્ડિંગ ધાર્મિક મિલ્કત મુદ્દાઓ પર પણ તાત્કાલિક ધ્યાન જરૂર છે.

 લીઝ રિન્યુઅલ સાથે જોડાયેલા વહીવટી પગલાં

કલેક્ટર કચેરી દ્વારા ટ્રસ્ટને મોકલાયેલ પત્ર મુજબ, હવે નીચેની પ્રક્રિયા અમલમાં મુકવામાં આવશે:

• ફાઇલ નોટિંગ અને મિલ્કતની સીમા નક્કી કરવી

• લીઝ રેજિસ્ટર માં નવી એન્ટ્રી

• વાર્ષિક ૧ રૂપિયાનું નામમાત્ર ભાડું વસૂલ કરવાની પ્રક્રિયા

• ૩૦ વર્ષની સમયમર્યાદા મુજબ શરતોનું પાલન

ટ્રસ્ટે પણ ખાતરી આપી છે કે મંદિરના ઉપયોગમાં કોઈ વ્યાપારી પ્રવૃત્તિ નહીં થાય અને જગ્યા માત્ર ધાર્મિક અને સામાજિક કાર્ય માટે જ વપરાશે.

 આર્થિક અને સાંસ્કૃતિક પરિબળો

બાબુલનાથ મંદિર માત્ર ધાર્મિક કેન્દ્ર નથી—તે મુંબઈના પ્રવાસન ક્ષેત્રમાં પણ મહત્વનું સ્થાન ધરાવે છે. દર વર્ષે અહીં દેશ-વિદેશથી લાખો યાત્રાળુઓ આવે છે, જે સ્થાનિક અર્થતંત્રને ગતિ આપે છે.

• ટ્રાવેલ-ટૂરિઝમને પ્રોત્સાહન

• આસપાસના વેપારીઓને લાભ

• રોજગારી તકોમાં વધારો

• શહેરની ધાર્મિક છબી મજબૂત

સરકારના આશય અનુસાર, આ નિર્ણયથી મુંબઈના સાંસ્કૃતિક વારસાને જતન અને સંવર્ધન માટે વધુ પ્રોત્સાહન મળશે.

 અંતમાં: દાયકાથી વધારે સમય બાદ પ્રશ્નનો ઉકેલ

૨૦૧૨થી અટકી પડેલી લીઝને રિન્યુ કરવામાં દાયકાથી વધુ સમય લાગ્યો. પરંતુ આખરે રાજ્ય સરકારના નિર્ણયથી મંદિરના ભક્તો, ટ્રસ્ટ અને સ્થાનિક લોકોમાં માંગેલી સુખદ રાહત મળી છે.

આ નિર્ણયથી માત્ર બાબુલનાથ મંદિરના ભવિષ્યને જ નહીં—પરંતુ મુંબઈના ધાર્મિક વારસાના સંરક્ષણ અને સરકારની વહીવટી કાર્યપદ્ધતિને પણ મજબૂતી મળે તેવી અપેક્ષા છે.

Author: samay sandesh