11 ઓગસ્ટ 1979ના દિવસે ગુજરાતના સુરત જિલ્લામાં આવેલા મચ્છુ ગામમાં એક દમદાર જળ હોનારત (ભૂસ્ખલન દ્વારા બાંધ તૂટી જળપ્રલય સર્જાયો) થયો હતો, જેને ગુજરાતના ઈતિહાસમાં સૌથી ભયંકર પ્રાકૃતિક આફતોમાં ગણવામાં આવે છે. આ ભયાનક આફતે 1439 લોકોને જીવ ગુમાવવાનું ગૌરવ(?)ભર્યું દુઃખદાયક ઘટના બની હતી. આ સાથે જ લગભગ 12,849 પશુઓ પણ પાણીમાં ડૂબી જતા મૃત્યુ પામ્યા હતા.
આ જળ હોનારતે 6,158 મકાનોને તબાહી મચાવી દીધી, જ્યારે આશરે 1,800 ઝૂંપડા (ગરિબ અને ગામઠાણાં રહેવાસીઓના) ધ્વસ્ત થઇ ગયા હતા. આ પ્રકોપથી સમગ્ર મચ્છુ ગામ અને આસપાસના વિસ્તારોમાં ભારે વિનાશ અને દુઃખદાયક પ્રભાવ પડ્યો હતો.
મચ્છુ જળ હોનારતની પૃષ્ઠભૂમિ અને કારણો
1979માં થયેલ આ જળ હોનારતનું મુખ્ય કારણ ખોબરાબંદ ધોરણ (ડેમ)નું ભયંકર રીતે તૂટી જવું હતું. ભારે વરસાદ અને ભૂસ્ખલનના કારણે ડેમનું પૂરનું બાહ્ય બિંદુ ફાટીને ડેમમાં રહેલ પાણી અને માટીના મોટા ભાગને નીચે ગામમાં મોકલવામાં આવી હતી. આ કારણે જળપ્રલય સર્જાયો અને તેની તીવ્રતા એટલી વધારે હતી કે આસપાસના ગામોને સંપૂર્ણ રીતે નષ્ટ કરી નાખી હતી.
પ્રભાવિત વિસ્તાર અને નુકસાન
મચ્છુ ઉપરાંત આસપાસના અનેક ગામો પણ આ જળપ્રલયથી પ્રભાવિત થયા હતા. 1439 માણસોની મૃત્યુ સાથે આ આફતે એક વિશાળ માનવીય કટોકટી ઊભી કરી. આ સંખ્યા એ જ વિસ્તાર માટે ભારે ઉઘરતી આપઘાત જેવી હતી.
આવી પ્રાકૃતિક આફતોના કારણે માત્ર જાનહાનિ જ નહિ, પણ ઘર-મકાનોનો વિનાશ, પશુપાલનનો નુકસાન અને જમીન-સંપત્તિનું નુકસાન પણ ભારે થયું હતું. 6,158 મકાનો અને 1,800 ઝૂંપડાઓનું નાશ આ વાતનું સાક્ષી છે કે આ આફત એ માત્ર માનવીય જીવનને જ નહિ, પણ આર્થિક અને સામાજિક જીવનને પણ તબાહ કરી ગઈ.
અસર અને પુનઃસ્થાપના પ્રયાસો
આફત બાદ રાજ્ય અને કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા તાત્કાલિક રાહત અને પુનઃસ્થાપના માટે કામગીરી હાથ ધરાઈ. અનુરૂપ લાભાર્થીઓને મદદરૂપ થવા માટે નાણાકીય સહાય, નવી વસાહતોનું નિર્માણ અને જળચર સંરક્ષણના પ્રયત્નો શરૂ કરવામાં આવ્યા.
આ દુઃખદ ઘટના ગુજરાતની ઈતિહાસમાં એક કાળઝાળ પાનું બની રહી છે અને આજે પણ આ મચ્છુ જળ હોનારતને યાદ કરીને પ્રાકૃતિક આફતો માટે સજાગ રહેવાની આગ્રહણી થાય છે.
આજના દૃષ્ટિકોણથી મચ્છુ જળ હોનારત
આજના સમયમાં, જ્યારે સાયન્સ અને ટેકનોલોજી ખુબ આગળ વધી છે, ત્યારે પણ આ પ્રકારની જળપ્રલયો સામે સાવચેતી અને જાગૃતિ જ મહત્વની બની રહે છે. સરકારી માળખામાં સુરક્ષા અને પાણીના નિયંત્રણ માટે સજાગ રહેવું જરૂરી છે જેથી ભવિષ્યમાં આવા પ્રાકૃતિક દુર્ઘટનાઓને ટાળી શકાય.
સમાપ્તિ
11 ઓગસ્ટ 1979ના મચ્છુ જળ હોનારતની આ વેદનાત્મક ઘટના આજે પણ આપણને યાદ અપાવે છે કે કુદરતની તાકાત સામે માનવ સમુદાયને હંમેશા સજાગ અને તૈયાર રહેવું જોઈએ. આ દિવસ એ આપણી સંસ્કૃતિ માટે એક સ્મૃતિ તરીકે છે, જે આપણને પ્રકૃતિ સાથે સદભાવ રાખવાની, જોખમો સામે પહેલેથી તૈયારી કરવાની અને માનવીય ભાવનાઓને ભલામણ કરવાની શીખ આપે છે.
WhatsApp link-
https://chat.whatsapp.com/L18FV1R9B1r42hmCOLc6QL
FACEBOOK LINK –
https://www.facebook.com/SamaySandesh…
Instagram link –
https://t.me/joinchat/g1_gPdcFxtM1NDZl
TELEGRAM LINK –
https://t.me/joinchat/uIljpkLp6VViYjRl
જનતાના અવાજને અમે કરીશુ ઉજાગર…
સંપર્ક કરો. +91 88660 66060
