લગ્ન નોંધણીના નિયમોમાં મોટા ફેરફારની તૈયારી.

ભાગીને લગ્ન કરનાર યુવક-યુવતીના માતા-પિતાને મોકલાશે નોટિસ

30 દિવસમાં જવાબ આપવો ફરજિયાત; સરકારના નવા પ્રસ્તાવથી દેશભરમાં ચર્ચા

નવી દિલ્હી/રાજ્ય: દેશમાં ભાગીને લગ્ન (લવ મેરેજ/એલોપમેન્ટ)ના વધતા જતા કેસોને ધ્યાનમાં રાખીને સરકાર લગ્ન નોંધણીના નિયમોમાં મહત્વપૂર્ણ ફેરફાર કરવાની તૈયારીમાં છે. નવા પ્રસ્તાવ મુજબ, જો કોઈ યુવક-યુવતી માતા-પિતાની સંમતિ વિના ભાગીને લગ્ન કરે અને તેની લગ્ન નોંધણી માટે અરજી કરે, તો હવે માત્ર દંપતીની હાજરી પૂરતી નહીં ગણાય, પરંતુ બંને પક્ષના માતા-પિતાને પણ નોટિસ મોકલવી ફરજિયાત રહેશે.

આ નોટિસ મળ્યા બાદ 30 દિવસની અંદર માતા-પિતાએ પોતાનો જવાબ આપવો ફરજિયાત રહેશે. સરકારના આ પ્રસ્તાવ બાદ સામાજિક, કાનૂની અને માનવ અધિકાર સંબંધિત અનેક પ્રશ્નો ઊભા થયા છે અને દેશભરમાં આ મુદ્દે ચર્ચા તેજ બની છે.

📌 અત્યાર સુધી લગ્ન નોંધણીની પ્રક્રિયા કેવી હતી?

હાલમાં અમલમાં રહેલા નિયમો મુજબ:

• યુવક અને યુવતી બંને પુખ્ત વયના (18 અને 21 વર્ષ) હોવા જોઈએ

• બંને પક્ષોની સંમતિ જરૂરી

• જરૂરી દસ્તાવેજો સાથે લગ્ન નોંધણી અધિકારી સમક્ષ અરજી

• કોઈ વાંધો હોય તો 30 દિવસમાં રજૂ કરવાની છૂટ

પરંતુ અત્યાર સુધી માતા-પિતાને ફરજિયાત નોટિસ મોકલવાની જોગવાઈ નહોતી, જેના કારણે ઘણા કિસ્સાઓમાં પરિવારને જાણ થયા વગર લગ્ન નોંધણી થઈ જતી હતી.

🆕 નવા પ્રસ્તાવમાં શું બદલાશે?

સરકારના પ્રસ્તાવિત ફેરફારો મુજબ:

• ભાગીને લગ્ન કરનાર યુવક-યુવતી લગ્ન નોંધણી માટે અરજી કરશે

• લગ્ન નોંધણી અધિકારી દ્વારા
  👉 યુવક અને યુવતી બંનેના માતા-પિતાને લેખિત નોટિસ મોકલાશે

• નોટિસ મળ્યા બાદ
  👉 30 દિવસમાં જવાબ આપવો ફરજિયાત રહેશે

• જો માતા-પિતા કોઈ વાંધો રજૂ કરે, તો
  👉 મામલાની તપાસ કરવામાં આવશે

• વાંધો કાયદેસર ન હોય તો લગ્ન નોંધણી આગળ વધશે

સરકારનો દાવો છે કે આ પ્રક્રિયા દ્વારા જબરદસ્તી, છેતરપિંડી, ખોટી ઉંમર અને માનવ વણજાણ જેવા કિસ્સાઓ અટકાવી શકાય.

🏛️ સરકારનું શું કહેવું છે?

સરકારી સૂત્રોના જણાવ્યા મુજબ:

“ભાગીને લગ્નના ઘણા કેસોમાં યુવતીઓ પર દબાણ, લાલચ અથવા છેતરપિંડી થતી હોવાનું સામે આવ્યું છે. કેટલાક કિસ્સાઓમાં ઉંમર અંગે ખોટી માહિતી આપવામાં આવે છે. માતા-પિતાને જાણ કરવામાં આવે તો આવા ગુનાઓ અટકાવી શકાય.”

સરકારનું માનવું છે કે,

• આ નિયમથી પારદર્શિતા વધશે

• પરિવારને પોતાની વાત રજૂ કરવાની તક મળશે

• લગ્ન નોંધણી પ્રક્રિયામાં કાનૂની સુરક્ષા વધશે

⚖️ કાનૂની નિષ્ણાતોની મિશ્ર પ્રતિક્રિયા

આ પ્રસ્તાવ પર કાનૂની વર્તુળોમાં મિશ્ર પ્રતિભાવ જોવા મળી રહ્યો છે.

✔️ સમર્થનમાં શું કહેવાય છે?

કેટલાક કાનૂની નિષ્ણાતો માને છે કે:

• નાબાલગ લગ્ન અટકાવવામાં મદદ મળશે

• જબરદસ્તી લગ્ન સામે રક્ષણ મળશે

• ખોટા દસ્તાવેજોના કેસ ઘટશે

❌ વિરોધમાં શું દલીલો?

બીજી તરફ અનેક વકીલો અને માનવ અધિકાર કાર્યકર્તાઓનું કહેવું છે કે:

• પુખ્ત વ્યક્તિને પોતાની મરજીથી લગ્ન કરવાનો બંધારણીય અધિકાર છે

• માતા-પિતાની નોટિસથી યુવક-યુવતીના જીવને જોખમ ઊભું થઈ શકે

• ઓનર કિલિંગ જેવા કેસોમાં વધારો થવાની શક્યતા

🧑‍⚖️ સુપ્રીમ કોર્ટના ચુકાદાઓનો ઉલ્લેખ

કાનૂની નિષ્ણાતો યાદ અપાવે છે કે સુપ્રીમ કોર્ટ અગાઉ સ્પષ્ટ કહી ચૂકી છે કે:

“પુખ્ત વયના યુવક અને યુવતી પોતાની મરજીથી લગ્ન કરી શકે છે અને તેમાં પરિવારની સંમતિ ફરજિયાત નથી.”

આથી પ્રશ્ન ઊભો થાય છે કે,
➡️ શું નવો નિયમ બંધારણીય અધિકાર સાથે સંઘર્ષ કરશે?

👩‍❤️‍👨 યુવક-યુવતી માટે વધશે મુશ્કેલી?

સામાજિક વિશ્લેષકોના મત મુજબ:

• જુદી જાતિ, ધર્મ અથવા વર્ગના લગ્નમાં મુશ્કેલી વધશે

• ભાગીને લગ્ન કરનારાઓ માટે 30 દિવસની રાહ જોખમી બની શકે

• પરિવાર તરફથી દબાણ અને ધમકીની શક્યતા વધશે

ખાસ કરીને ગ્રામ્ય વિસ્તારોમાં આ નિયમનો દુરુપયોગ થવાની ભીતિ વ્યક્ત કરવામાં આવી રહી છે.

👪 માતા-પિતાનો અભિપ્રાય

ઘણા માતા-પિતા આ નિયમનું સ્વાગત કરી રહ્યા છે. તેમનું કહેવું છે કે:

“અમને જાણ કર્યા વગર લગ્ન થઈ જાય એ યોગ્ય નથી. ઓછામાં ઓછું અમારો પક્ષ સાંભળવો જોઈએ.”

પરંતુ કેટલાક સમજદાર પરિવારો માને છે કે:

“લગ્ન પુખ્ત બાળકોનો નિર્ણય છે, સરકારએ વચ્ચે ન આવવું જોઈએ.”

🔍 શું થશે જો માતા-પિતા જવાબ ન આપે?

પ્રસ્તાવિત નિયમ મુજબ:

• 30 દિવસમાં જવાબ ન મળે
  👉 તેને “નો ઓબ્જેક્શન” માનવામાં આવી શકે

• ત્યારબાદ લગ્ન નોંધણી પ્રક્રિયા આગળ વધશે

પરંતુ આ મુદ્દે હજી અંતિમ સ્પષ્ટતા આવી નથી.

📢 રાજકીય પ્રતિક્રિયા

વિપક્ષ પક્ષોએ સરકારના આ પ્રસ્તાવને:

• વ્યક્તિગત સ્વતંત્રતા પર હુમલો

• યુવક-યુવતીની પસંદગીમાં દખલ

ગણાવ્યો છે.

જ્યારે શાસક પક્ષનું કહેવું છે કે:

• આ પગલું સમાજ અને કાયદાની સુરક્ષા માટે જરૂરી છે

🧾 હજી અંતિમ નિર્ણય બાકી

મહત્વની વાત એ છે કે:

• આ હજી પ્રસ્તાવિત ફેરફાર છે

• અંતિમ નિયમ જાહેર થવાનો બાકી છે

• જનસૂચન અને કાનૂની સલાહ બાદ જ અમલ થશે

📝 નિષ્કર્ષ

લગ્ન નોંધણીના નિયમોમાં થનારા આ ફેરફારથી એક તરફ સરકાર પારદર્શિતા અને સુરક્ષાની વાત કરી રહી છે, તો બીજી તરફ વ્યક્તિગત સ્વતંત્રતા અને માનવ અધિકારો અંગે ગંભીર પ્રશ્નો ઊભા થયા છે.

હવે જોવાનું એ રહેશે કે:
➡️ સરકાર આ નિયમમાં શું ફેરફાર કરે છે
➡️ શું કોર્ટમાં આ નિયમ પડકારાશે
➡️ અને શું યુવક-યુવતીના અધિકારોને પૂરતું રક્ષણ મળશે?

આ નિર્ણય દેશના સામાજિક અને કાનૂની માળખા પર લાંબા ગાળાની અસર કરશે – એ ચોક્કસ છે.

Author: samay sandesh