લદ્દાખ, જે હિમાલયની ગોદમાં વસેલું ભારતનું વ્યૂહાત્મક રીતે અતિ મહત્ત્વનું કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ છે, છેલ્લા કેટલાક દિવસોથી ઉકળાટમાં છે. લાંબા સમયથી ચાલતી માંગણીઓને કેન્દ્ર સરકારે અવગણ્યાનું કહીને લોકો રસ્તા પર ઉતરી આવ્યા છે. શરૂઆતમાં શાંતિપૂર્ણ રીતે શરૂ થયેલો આંદોલન હવે હિંસક સ્વરૂપ ધારણ કરી ચૂક્યો છે. ચાર નાગરિકોના મોત અને 80 થી વધુ ઘાયલો સાથે આંદોલન સમગ્ર દેશમાં ચકચાર મચાવી ચૂક્યું છે. લદ્દાખ માટે કાર્યરત કાર્યકર્તા સોનમ વાંગચુકના નેતૃત્વમાં વિદ્યાર્થીઓ અને સ્થાનિક નાગરિકોનો જંગી ઉમટો જોતા સરકાર પર તાત્કાલિક સંવાદ શરૂ કરવાનો દબાણ વધ્યો છે.
આંદોલનની પૃષ્ઠભૂમિ
2019માં જમ્મુ-કાશ્મીર રાજ્યમાંથી કલમ 370 અને 35A રદ થતાં જ કાશ્મીર અને લદ્દાખને અલગ-અલગ કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં વહેંચવામાં આવ્યા હતા. તે સમયે સરકારે આશ્વાસન આપ્યું હતું કે પરિસ્થિતિ સામાન્ય થતાં લદ્દાખને રાજ્યનો દરજ્જો આપવામાં આવશે અને સ્થાનિક લોકોના હકોની સુરક્ષા થશે. પરંતુ, ચાર વર્ષથી વધુ સમય વીતી ગયો છતાં એ વચન હજી અધૂરું રહ્યું છે. પરિણામે લોકોમાં અસંતોષ ઊભો થયો અને તે હવે ઉગ્ર સ્વરૂપે ફાટી નીકળ્યો છે.
પ્રદર્શનકારીઓની ચાર મુખ્ય માંગણીઓ
-
લદ્દાખને પૂર્ણ રાજ્યનો દરજ્જો આપવો જોઈએ
લોકોનું કહેવું છે કે કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ તરીકે તેઓ લોકશાહી હકોમાંથી વંચિત અનુભવે છે. વિધાનસભા અને ચૂંટાયેલા પ્રતિનિધિઓ વગર પ્રજા પોતાની સમસ્યાઓની સીધી રજૂઆત કરી શકતી નથી. -
છઠ્ઠી અનુસૂચિ હેઠળ બંધારણીય રક્ષણ
આ અનુસૂચિ અનુસાર આદિવાસી અને પહાડી વિસ્તારોને વિશેષ સત્તાઓ અને સંસાધનોના સંરક્ષણની જોગવાઈ છે. લદ્દાખના લોકો માને છે કે તેમની સાંસ્કૃતિક ઓળખ, જમીન અને રોજગાર બહારના પ્રભાવોથી જોખમમાં છે. -
કારગિલ અને લેહમાં અલગ લોકસભા બેઠકો હોવી જોઈએ
હાલ લદ્દાખમાં માત્ર એક જ સાંસદીય બેઠક છે, જે આખા વિશાળ વિસ્તારમાં ફેલાયેલી છે. કારગિલ અને લેહના લોકો વચ્ચે ભૂગોળ, સંસ્કૃતિ અને ધાર્મિક પરંપરાઓમાં તફાવત હોવાથી તેઓ અલગ પ્રતિનિધિત્વની માંગ કરી રહ્યા છે. -
સરકારી નોકરીઓમાં સ્થાનિકોની ભરતીની ખાતરી
રોજગારીના વધતા સંકટ વચ્ચે સ્થાનિક યુવાઓ માને છે કે બહારના ઉમેદવારો સરકારી નોકરીઓમાં તેમની જગ્યાઓ કબજે કરી રહ્યા છે. તેઓ ઈચ્છે છે કે લદ્દાખના મૂળનિવાસીઓને પ્રાથમિકતા આપવામાં આવે.
શાંતિપૂર્ણ આંદોલનથી હિંસક અથડામણ સુધી
24 સપ્ટેમ્બરથી આંદોલન શાંતિપૂર્ણ રેલી, સૂત્રોચ્ચાર અને ભૂખ હડતાળ સાથે શરૂ થયું હતું. પરંતુ, ત્રીજા દિવસે પરિસ્થિતિ બગડતી ગઈ. વિદ્યાર્થીઓના મોટા જૂથો રસ્તા પર ઊતરી આવ્યા અને પોલીસે તેમને રોકવાનો પ્રયાસ કર્યો. આ દરમિયાન અથડામણ, પથ્થરમારો અને આગચંપીની ઘટનાઓ બની.
સમાચાર એજન્સી પીટીઆઈ અનુસાર, 40થી વધુ પોલીસકર્મીઓ ઘાયલ થયા. પરિસ્થિતિ કાબૂ બહાર જતા સુરક્ષા દળોએ ટીયર ગેસના સેલ છોડ્યા અને લાઠીચાર્જ કર્યો. દુર્ભાગ્યવશ, ગોળીબાર જેવી પરિસ્થિતિ સર્જાતા ચાર નાગરિકોના મોત થયા.
કાર્યકર્તા સોનમ વાંગચુકની ભૂમિકા
સોનમ વાંગચુક, જે શિક્ષણ અને પર્યાવરણ ક્ષેત્રે તેમના કાર્ય માટે જાણીતા છે, છેલ્લા ઘણા મહિનાઓથી લદ્દાખના હકો માટે લડી રહ્યા છે. તેમણે ભૂખ હડતાળ, પદયાત્રા અને શાંતિપૂર્ણ પ્રદર્શન દ્વારા કેન્દ્રનું ધ્યાન દોરવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો. પરંતુ, સરકાર તરફથી સકારાત્મક પ્રતિસાદ ન મળતાં તેમના સમર્થનમાં વિદ્યાર્થીઓ મોટી સંખ્યામાં જોડાયા.
વાંગચુકે હિંસક ઘટનાઓની નિંદા કરી છે અને કહ્યું છે કે લદ્દાખનો સંઘર્ષ હંમેશા શાંતિપૂર્ણ માર્ગે આગળ વધ્યો છે. પરંતુ, પ્રજાના ગુસ્સાને અવાજ આપવા સરકાર નિષ્ફળ જાય તો આવી પરિસ્થિતિઓ ઊભી થવી સ્વાભાવિક છે.
લેફ્ટનન્ટ ગવર્નરની પ્રતિક્રિયા
લદ્દાખના લેફ્ટનન્ટ ગવર્નર કવિન્દર ગુપ્તાએ હિંસાની ઘટનાઓની કડક નિંદા કરી. તેમણે કહ્યું :
“લોકશાહીમાં દરેકને પોતાની વાત કહેવાનો અધિકાર છે. ભૂખ હડતાળ, પ્રદર્શન એ લોકશાહી પરંપરાનો હિસ્સો છે. પરંતુ, પથ્થરમારો, આગચંપી અને હિંસા લદ્દાખની પરંપરા નથી. શાંતિ ભંગ કરનારા સામે કડક કાર્યવાહી થશે.”
રાજકીય પ્રતિક્રિયા
દેશની વિવિધ રાજકીય પાર્ટીઓએ આ ઘટનાને લઈને અલગ-અલગ અભિપ્રાયો આપ્યા. વિપક્ષે સરકાર પર આરોપ મૂક્યો કે 2019માં આપેલા વચનો માત્ર રાજકીય લાભ માટે હતા. આજે પણ લદ્દાખના લોકો અવગણના ભોગવી રહ્યા છે.
બીજી તરફ, ભાજપના પ્રવક્તાઓએ કહ્યું કે સરકાર સંવાદ માટે પ્રતિબદ્ધ છે અને 6 ઓક્ટોબરે દિલ્હીમાં ઉચ્ચ સ્તરની બેઠક યોજાઈ રહી છે.
6 ઓક્ટોબરની બેઠક
કેન્દ્ર સરકાર લદ્દાખના પ્રતિનિધિઓ અને આંદોલનકારીઓ સાથે 6 ઓક્ટોબરે દિલ્હીમાં બેઠક યોજી શકે છે. અપેક્ષા છે કે આ બેઠકમાં ચારેય મુદ્દાઓ પર ચર્ચા થશે. ખાસ કરીને રાજ્યનો દરજ્જો અને છઠ્ઠી અનુસૂચિનું રક્ષણ જેવા મુદ્દાઓને લઈને કેટલાક મહત્વપૂર્ણ નિર્ણયો થઈ શકે છે.
પરિસ્થિતિનો સામાજિક અને વ્યૂહાત્મક અર્થ
લદ્દાખ માત્ર એક સામાન્ય પ્રદેશ નથી. તે ભારતની સીમા પર સ્થિત છે, જ્યાં ચીન અને પાકિસ્તાન બંને સાથેના તણાવ સતત ચાલી રહ્યા છે. તેથી અહીં શાંતિ જાળવવી રાષ્ટ્રીય સુરક્ષાના દ્રષ્ટિકોણે પણ અતિ જરૂરી છે. જો સ્થાનિક લોકોમાં અસંતોષ વધશે તો તેનો લાભ શત્રુ દેશો ઉઠાવી શકે છે.
ઘાયલ પરિવારજનોની પીડા
આંદોલન દરમિયાન મોતને ભેટેલા ચાર લોકોના પરિવારજનોમાં રડાકાંટી મચી ગઈ છે. તેઓનો આક્ષેપ છે કે પોલીસએ અતિશય બળનો ઉપયોગ કર્યો. બીજી બાજુ, પોલીસ માને છે કે પરિસ્થિતિ કાબૂ બહાર જતા કડક પગલાં લેવા ફરજ પડી.
ઘાયલ થયેલા 80થી વધુ લોકો હાલ લેહના હોસ્પિટલોમાં સારવાર હેઠળ છે. એમાંથી કેટલાકની સ્થિતિ ગંભીર છે.
નિષ્કર્ષ
લદ્દાખમાં શરૂ થયેલા આંદોલને માત્ર એક પ્રદેશની જ નહિ પરંતુ સમગ્ર દેશની રાજકીય વ્યવસ્થાને ઝંઝોડીને રાખી દીધી છે. આંદોલનકારીઓની ચાર માંગણીઓ લોકશાહી દ્રષ્ટિએ ન્યાયસંગત જણાય છે. પરંતુ, હિંસા એ કોઈપણ સમસ્યાનો ઉકેલ નથી.
સરકાર માટે હવે સૌથી મોટો પડકાર છે – લદ્દાખના લોકોએ ગુમાવ્યો ભરોસો ફરી મેળવવો. 6 ઓક્ટોબરની બેઠક આ દિશામાં એક અગત્યનો તબક્કો સાબિત થઈ શકે છે. જો સમયસર સકારાત્મક નિર્ણય લેવાશે તો લદ્દાખમાં ફરી શાંતિ સ્થપાઈ શકે છે.
WhatsApp link-
https://chat.whatsapp.com/L18FV1R9B1r42hmCOLc6QL
FACEBOOK LINK –
https://www.facebook.com/SamaySandesh…
Instagram link –
https://t.me/joinchat/g1_gPdcFxtM1NDZl
TELEGRAM LINK –
https://t.me/joinchat/uIljpkLp6VViYjRl
જનતાના અવાજને અમે કરીશુ ઉજાગર…
સંપર્ક કરો. +91 88660 6606
