(તારીખ, શુભ મુહૂર્ત, પૂજા વિધિ અને ધાર્મિક મહત્ત્વ સહિતનો વિશદ લેખ)
દિવાળીના આનંદભર્યા તહેવારો બાદ આવતો લાભ પાંચમ ગુજરાતીઓ માટે નવા વર્ષનો પ્રથમ કાર્યદિવસ ગણાય છે. આ દિવસ માત્ર વેપાર-ધંધાની શરૂઆત માટે જ નહીં, પણ સૌભાગ્ય, સમૃદ્ધિ, ધન અને જ્ઞાનના આરંભનું પ્રતીક છે. ગુજરાતના દરેક ખૂણે, ખાસ કરીને વેપારી વર્ગમાં, લાભ પાંચમને વિશેષ ભક્તિ અને ઉત્સાહ સાથે ઉજવવામાં આવે છે. આ દિવસે વેપારીઓ પોતાના નવા ચોપડા શરૂ કરે છે, ભગવાન ગણેશ અને દેવી લક્ષ્મીની પૂજા કરીને ધંધાની પ્રગતિ માટે આશીર્વાદ માગે છે.
ચાલો જાણીએ — લાભ પાંચમનું ધાર્મિક અને વ્યવહારિક મહત્વ શું છે, ક્યારે છે, કેવી રીતે પૂજા કરવી અને કયા શુભ મુહૂર્તમાં નવા કાર્યોનો આરંભ કરવો વધુ ફળદાયી ગણાય છે.
🌅 લાભ પાંચમનો ધાર્મિક અને સાંસ્કૃતિક મહત્ત્વ
લાભ પાંચમને “સૌભાગ્ય પંચમી” અથવા “જ્ઞાન પંચમી” તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. આ તિથિ કારતક સુદ પંચમીના દિવસે આવે છે અને દીવાળીના તહેવારના પર્વ સમાપ્તિનું પ્રતિક માનવામાં આવે છે. જ્યાં નૂતન વર્ષના પ્રથમ દિવસે (બેસ્ટુ વરસ) લોકો શુભેચ્છા આપતા અને લેતા હોય છે, ત્યાં લાભ પાંચમે લોકો ફરીથી પોતાના કાર્યક્ષેત્રમાં વળે છે અને નવા આશાવાદ સાથે વર્ષનું પ્રથમ કાર્ય કરે છે.
ગુજરાતી સમાજમાં, ખાસ કરીને વેપારી વર્ગ માટે આ દિવસ લક્ષ્મીપ્રાપ્તિ અને નફાકારક શરૂઆતનું પ્રતીક છે. માન્યતા છે કે આ દિવસે જે કાર્ય શરૂ થાય તે સતત વૃદ્ધિ અને લાભ આપે છે.
ધાર્મિક ગ્રંથોમાં જણાવાયું છે કે, પંચમી તિથિ દેવી લક્ષ્મીને પ્રિય છે અને જ્યારે આ તિથિ કારતક માસમાં આવે છે ત્યારે તે “લાભ પંચમ” બની જાય છે — જેનું ફળ અખૂટ ગણાય છે.
આ દિવસનું બીજું મહત્ત્વ એ છે કે તેને જ્ઞાન પંચમી પણ કહેવામાં આવે છે. આ દિવસે દેવી સરસ્વતીની આરાધના કરવામાં આવે છે. શિક્ષણક્ષેત્ર સાથે જોડાયેલા લોકો, વિદ્યાર્થીઓ અને શિક્ષકો પોતાના પુસ્તક, પેન અને સાધનોની પૂજા કરીને જ્ઞાનપ્રાપ્તિ માટે પ્રાર્થના કરે છે.
📅 લાભ પાંચમ 2025 ક્યારે છે?
વિક્રમ સંવત 2082 મુજબ લાભ પાંચમનો પાવન દિવસ રવિવાર, 26 ઓક્ટોબર 2025ના રોજ છે.
આ દિવસે કારતક સુદ પંચમીની તિથિ રહેશે, જે સવારે સુપ્રભાત સાથે શરૂ થઈને બપોર સુધી ચાલશે.
આ વર્ષે દશેરા, ધનતેરસ, દીવાળી અને નવા વર્ષ જેવા બધા મુખ્ય તહેવારો એક જ મહિનામાં આવી રહ્યા હોવાથી આ ઓક્ટોબર મહિનો ધન, આનંદ અને શુભતાનો સંદેશ લાવનાર બન્યો છે.
⏰ લાભ પાંચમના શુભ મુહૂર્ત (2025)
શાસ્ત્ર મુજબ કોઈ પણ નવા કાર્યની શરૂઆત માટે શુભ સમય પસંદ કરવો અત્યંત જરૂરી ગણાય છે. આ વર્ષે લાભ પાંચમ માટે નીચે મુજબના મુહૂર્તો અત્યંત શુભ ગણાયા છે:
-
શુભ મુહૂર્ત: સવારે 6:41થી 10:29 વાગ્યા સુધી
આ સમય દરમિયાન પૂજા, ચોપડાપૂજન, નવા વ્યવસાયનો આરંભ અથવા દુકાન ખોલવી સૌથી ઉત્તમ માનવામાં આવે છે.
🔮 દિવસના ચોઘડિયા (26 ઓક્ટોબર 2025)
| સમય | ચોઘડિયા | પ્રકૃતિ |
|---|---|---|
| 7:30 થી 9:00 | ચલ | ગતિશીલતા અને નવી શરૂઆત માટે શુભ |
| 9:00 થી 10:30 | લાભ | ધન અને સમૃદ્ધિ માટે ઉત્તમ |
| 10:30 થી 12:00 | અમૃત | સર્વોપરી શુભ સમય |
| 1:30 થી 3:00 | શુભ | ધર્મ અને પુણ્યકાર્ય માટે ઉત્તમ |
🌙 રાત્રિના ચોઘડિયા:
| સમય | ચોઘડિયા | પ્રકૃતિ |
|---|---|---|
| 6:00 થી 7:30 | શુભ | સાંજની પૂજા માટે ઉત્તમ |
| 7:30 થી 9:00 | અમૃત | લક્ષ્મી પૂજન માટે શ્રેષ્ઠ |
| 9:00 થી 10:30 | چل | વ્યવહારિક નિર્ણયો માટે યોગ્ય |
| 1:30 થી 3:00 | લાભ | મધ્યરાત્રિ ધ્યાન અને જાપ માટે ઉત્તમ |
🙏 લાભ પાંચમની પૂજા વિધિ (પગલે પગલાં)
આ દિવસે વહેલી સવારે સૂર્યોદય પહેલાં ઉઠવું શુભ ગણાય છે. ત્યારબાદ નીચે મુજબ વિધિ અનુસરવી જોઈએ:
-
સ્નાન અને શુદ્ધિ:
ઘરને સાફ કરીને શુભ પાણી (ગંગાજળ અથવા તુલસીજળ) છાંટવું જોઈએ. -
સૂર્ય અર્પણ:
સૂર્યદેવને જળ અર્પણ કરીને નવા વર્ષની પ્રગતિ માટે પ્રાર્થના કરવી. -
ગણેશ સ્થાપના:
ભગવાન ગણેશની મૂર્તિ ચોખા પર સ્થાપિત કરી, તેની સામે નવી ચોપડીઓ અથવા વ્યવસાયના દસ્તાવેજો મુકવા. -
પૂજા સામગ્રી:
ચંદન, ફૂલ, ધૂપ, દીવો, દૂર્વા, બિલ્વપત્ર, સફેદ ફૂલ, ધતુરા અને નાળિયેર રાખવું જોઈએ. -
પૂજા વિધિ:
-
પ્રથમ ગણપતિની પૂજા કરો: ચંદન, ફૂલ અને મોદક અર્પણ કરો.
-
ત્યારબાદ દેવી લક્ષ્મીની પૂજા કરીને સુગંધિત ફૂલ, કુમકુમ અને ચોખાનો અર્પણ કરો.
-
અંતે ભગવાન શિવને ધતુરા, બિલ્વપત્ર અને દુધનો અર્પણ કરવો.
-
-
મંત્રોચ્ચાર:
ગણેશ મંત્ર — “ૐ ગણ ગણપતયે નમઃ”
લક્ષ્મી મંત્ર — “ૐ શ્રીમ હ્રીમ ક્રીમ શ્રી સિદ્ધ લક્ષ્મ્યૈ નમઃ”
શિવ મંત્ર — “ૐ નમઃ શિવાય” -
ચોપડાપૂજન વિધિ:
નવા ચોપડામાં લાલ શાહીથી “શુભ” અને “લાભ” લખવામાં આવે છે.
કેટલાક વેપારીઓ “શ્રી ગણેશાય નમઃ” લખીને નવા હિસાબની શરૂઆત કરે છે.
💰 લાભ પાંચમ અને વેપારજગતનું સંબંધ
ગુજરાતી વેપારીઓ માટે લાભ પાંચમ માત્ર ધાર્મિક તહેવાર નથી — તે આર્થિક વર્ષની નવી શરૂઆતનું પ્રતિક છે.
આ દિવસે રાજકોટ, અમદાવાદ, સુરત, વડોદરા, ભાવનગર, જામનગર જેવા શહેરોમાં માર્કેટોમાં ખાસ ચહલપહલ જોવા મળે છે.
બજારોમાં મીઠાઈ, ફૂલો, ધૂપ અને ચોપડાઓની ખરીદી થાય છે. દુકાનો સજાવવામાં આવે છે, દિવાઓ પ્રગટાવવામાં આવે છે, અને ગ્રાહકોને મીઠાઈ તથા શુભેચ્છા કાર્ડ આપવાની પરંપરા છે.
વર્ષોથી વેપારીઓ માનતા આવ્યા છે કે જે વ્યક્તિ લાભ પાંચમે નવી શરૂઆત કરે છે, તેને આખા વર્ષ દરમિયાન ધન, નામ અને નફો પ્રાપ્ત થાય છે.
જ્ઞાન પંચમી તરીકેની ઉજવણી
જ્ઞાન અને શિક્ષણ સાથે જોડાયેલા લોકો માટે આ દિવસ જ્ઞાન પંચમી તરીકે અતિ મહત્વનો છે.
આ દિવસે વિદ્યાર્થીઓ પોતાના પુસ્તકો, પેન, કમ્પ્યુટર વગેરેની પૂજા કરે છે અને દેવી સરસ્વતીને પ્રસન્ન કરવા માટે નીચેનો મંત્ર જાપે છે:
“ૐ સરસ્વત્યૈ નમઃ”
શાળાઓ અને શૈક્ષણિક સંસ્થાઓમાં આ દિવસે જ્ઞાન યજ્ઞ અને વેદ પાઠનું આયોજન થાય છે.
🌼 દાન અને પુણ્યનું મહત્ત્વ
લાભ પાંચમના દિવસે દાન કરવાનું વિશેષ ફળ મળે છે.
-
ગરીબોને ભોજન કરાવવું
-
કપડાં, પુસ્તકો, અને જરૂરિયાતની વસ્તુઓ દાનમાં આપવી
-
ગાયોને ચારો આપવો
-
મંદિર અથવા અનાથાલયમાં દાન કરવું
આ બધા કાર્યો લક્ષ્મીપ્રાપ્તિ અને આધ્યાત્મિક સમૃદ્ધિ લાવે છે.
🌟 લાભ પાંચમના આધુનિક અર્થ અને લોકજીવન પર અસર
આજના યુગમાં પણ લાભ પાંચમ એ એક એવું તહેવાર છે જે પરંપરા અને વ્યવસાય બંનેને જોડે છે.
ઇન્ટરનેટ અને ડિજિટલ યુગમાં અનેક કંપનીઓ ડિજિટલ ચોપડાપૂજન પણ કરે છે.
અર્થાત, પોતાના એકાઉન્ટિંગ સોફ્ટવેરમાં નવી એન્ટ્રી શરૂ કરવી, નવું પ્રોજેક્ટ લોન્ચ કરવું અથવા ઑનલાઇન વ્યવસાયની શરૂઆત કરવી — આ બધું પણ લાભ પાંચમે કરવું શુભ ગણાય છે.
ઘણા ઉદ્યોગપતિઓ પોતાના સ્ટાફને લાભ પાંચમના પ્રસંગે બોનસ કે મીઠાઈ આપીને ઉત્સવની ખુશી વહેંચે છે.
🪔 સારાંશ — લાભ પાંચમનું સદાબહાર સંદેશ
લાભ પાંચમ આપણને શીખવે છે કે જીવનમાં દરેક નવી શરૂઆત પહેલાં ભગવાનના આશીર્વાદ લેવું અને શ્રદ્ધા રાખવી અત્યંત જરૂરી છે.
આ દિવસ માત્ર ધંધાની શરૂઆતનો દિવસ નથી, પરંતુ વિશ્વાસ, જ્ઞાન, દાન અને સમૃદ્ધિનો ઉત્સવ છે.
2025ના રવિવાર, 26 ઑક્ટોબરના દિવસે જયારે લાભ પાંચમ ઉજવાશે, ત્યારે દરેક ઘર અને દુકાનમાં દિવાળીની ચમક ફરી પ્રગટશે, અને નવા આશાવાદ સાથે સૌ ગુજરાતીઓ “શુભ” અને “લાભ”ના શબ્દો ઉચ્ચારીને નવા અધ્યાયની શરૂઆત કરશે.
🌼 શુભ લાભ પાંચમ 2025ની હાર્દિક શુભેચ્છાઓ 🌼
ભગવાન ગણેશ, દેવી લક્ષ્મી અને દેવી સરસ્વતીના આશીર્વાદથી તમારું જીવન સમૃદ્ધિ, જ્ઞાન અને સૌભાગ્યથી ભરપૂર રહે!
