પાંચ શ્રમિકો ઘાયલ, એકની હાલત ગંભીર
ઔરંગા નદી પરના બ્રિજ પ્રોજેક્ટમાં સુરક્ષાની ખામી?–રાહદારીઓ બોલ્યા: “ભૂકંપ જેવો મોટો ધડાકો થયો”; અધિકારીઓ સ્થળે દોડી આવ્યા, તપાસ શરૂ
વલસાડ શહેરમાં આજે સવારે એક ગંભીર અને ચોંકાવનારી ઘટના બની છે. કૈલાશ રોડ ઉપર 42 કરોડના ખર્ચે બનેલા ઔરંગા નદીના નવા બ્રિજના નિર્માણ દરમ્યાન પાલણ (બાંબુ-મેટલ scaffold)નું વિશાળ સ્ટ્રક્ચર તૂટી પડતાં પાંચ શ્રમિકો ગંભીર રીતે ઇજાગ્રસ્ત થયા છે. આ ઘટનાએ શહેરમાં અને જિલ્લા પ્રશાસનમાં ભારે ચકચાર મચાવી છે.
ઘટના લગભગ સવારે 9 વાગ્યાના આસપાસ બની હતી, જ્યારે બે પિલર વચ્ચે બ્રિજનું ડેક (slab) બનાવવા માટે બાંધેલું પાલણ અચાનક ધરાશાયી થયું. ભારે ધડાકા સાથે પાલણ તૂટતાં પ્લેટો, સેન્ટરિંગ મટીરિયલ અને બાંબુઓનો ઢગલો નીચે પટકાયો અને ત્યાં કામ કરતા શ્રમિકો તેની નીચે દટાઇ ગયા.
“ભૂકંપ જેવો ભયાનક અવાજ આવ્યો”: સ્થળેથી પસાર થતા સાક્ષીનું વર્ણન
એક રાહદારીએ ઘટના અંગે કહ્યું:
“અચાનક એક જોરદાર ધડાકો થયો. લાગ્યું કે ભૂકંપ આવ્યો હોય. અમે દોડી ત્યાં પહોંચ્યાં તો બધું ધૂળથી ઢંકાઈ ગયું હતું. શ્રમિકો મદદ માટે બુમો પાડી રહ્યા હતા.”
આ વર્ણનથી સ્પષ્ટ થાય છે કે પાલણનું સ્ટ્રક્ચર ખૂબ જ મોટા પ્રમાણમાં તૂટ્યું હતું અને તેની અસર પણ ગંભીર રહી હતી.
ફાયર વિભાગનું ઝડપી રેસ્ક્યુ ઓપરેશન
ઘટનાની જાણ થતાં જ
-
વલસાડ ફાયર વિભાગ,
-
સ્થાનિક પોલીસ
-
અને વોર્ડ અધિકારીઓ
તાત્કાલિક સ્થળ પર પહોંચ્યા હતા.
ફાયર કર્મચારીઓએ પાંચેય ઘાયલ શ્રમિકોને કાટમાળમાંથી બહાર કાઢીને તાત્કાલિક હોસ્પિટલમાં ખસેડ્યા.
ક્રેન અને ગેસ કટર વડે કાટમાળ દૂર કરવાની કામગીરી હાલ પણ ચાલુ છે.
ઘાયલોમાંથી એક શ્રમિકની હાલત ગંભીર હોવાનું માહિતી મળી છે, જ્યારે ચારની સ્થિતિ સ્થિર હોવાનું હોસ્પિટલ સૂત્રોએ જણાવ્યું.
કલેક્ટર ભવ્ય વર્માનો સત્તાવાર નિવેદન
વલસાડ જિલ્લાના કલેક્ટર ભવ્ય વર્માએ ઘટનાને લઈને જણાવ્યું:
-
“આજે સવારે દુર્ઘટનામાં પાંચ લોકો ઇજાગ્રસ્ત થયા છે.”
-
“ચાર લોકોની સ્થિતિ સામાન્ય છે, પરંતુ એકની હાલત ગંભીર છે.”
-
“શ્રમિકો ગ્રાઉન્ડ લેવલે કામ કરી રહ્યા હતા.”
-
“શક્ય છે કે જેકની ગડબડ કે લોડ બેલેન્સ બરાબર ન હોવાથી પાલણ તૂટી પડ્યું હોય.”
કલેક્ટરે જણાવ્યું કે કાર્યની ટેક્નિકલ તપાસ સહિતના તમામ મુદ્દાઓની ઊંડાણપૂર્વક તપાસ હાથ ધરવામાં આવશે.
કોન્ટ્રાક્ટરનો લૂલો બચાવ: “બધા શ્રમિકોનો ઇન્શ્યોરન્સ લીધો છે”
સ્થળ પર હાજર કોન્ટ્રાક્ટરની ટીમના સભ્યોએ મીડિયા સાથે વાત કરતાં કહ્યું કે
“બધા શ્રમિકોનું ઈન્શ્યોરન્સ લીધેલું છે.”
પરંતુ નિષ્ણાતોના મતે માત્ર ઈન્શ્યોરન્સ હોવું પૂરતું નથી. પ્રશ્ન છે––
-
શું પાલણનું લોડ ટેસ્ટિંગ થયું હતું?
-
શું સલામતી પ્રોટોકોલનું પાલન થયું હતું?
-
શું એન્જિનિયરિંગ ટીમે યોગ્ય નિરીક્ષણ કર્યું હતું?
-
શું બાંધકામ દરમ્યાન સ્ટાન્ડર્ડ ઓપરેટિંગ પ્રોસિજર (SOP) અનુસરવામાં આવી હતી?
ઘણા સામાજિક સંગઠનો કોન્ટ્રાક્ટરના નિવેદનને “બચાવનો પ્રયાસ” ગણાવી રહ્યા છે.
42 કરોડનો બ્રિજ: શહેર માટે જીવનરેખા, પણ સલામતી અંગે સવાલ
કૈલાશ રોડ પર ઔરંગા નદી ઉપરનો આ બ્રિજ વલસાડ–વાપી તથા NH-48 સાથેનું મહત્વનું જોડાણ છે.
આ બ્રિજ પૂર્ણ થયા પછી
-
ટ્રાફિક દબાણમાં ભારે ઘટાડો,
-
નદીના કિનારાના વિસ્તારોમાં સુવ્યવસ્થિત કનેક્ટિવિટી,
-
ઔદ્યોગિક પરિવહનમાં ગતિ
જવાં લાભો થવાના છે.
પરંતુ આજની દુર્ઘટનાએ સૂચવી દીધું છે કે ઉચ્ચ ખર્ચવાળા પ્રોજેક્ટો પણ સલામતી ખામીના કારણે અકસ્માતના મથામણ બની શકે છે.
આ પ્રકારની દુર્ઘટનાઓ શા માટે બને છે?—ટેક્નિકલ દૃષ્ટિકોણ
સિવિલ નિષ્ણાતોના મતે પાલણ સ્ટ્રક્ચર તૂટવા પાછળ ઘણી સંભવિત કારણ હોઈ શકે છે:
1. લોડ કેલ્ક્યુલેશનમાં ભૂલ
જો પાલણ પર નાખવામાં આવતો વજન–પ્રેશર યોગ્ય રીતે ગણતરી ન કરાય, તો નાનું પણ વધારાનું વજન સ્ટ્રક્ચરને તોડી શકે છે.
2. પાલણનું નબળું મટીરિયલ
બાંબુ–મેટલ ટ્યૂબની ગુણવત્તા નીચી હોય તો સ્ટ્રક્ચર સેકન્ડોમાં તૂટે છે.
3. જેક સિસ્ટમની ખામી
કલેક્ટરે જણાવ્યું અનુસાર, શક્ય છે કે જેકમાં ગડબડ થઈ હોય.
4. સ્થળ પર એન્જિનિયરિંગ ટીમની ગેરહાજરી
કેટલીકવાર સેન્ટરિંગ–સ્લેબ કેમ્પ દરમિયાન એન્જિનિયર Supervision પૂરું ન કરતાં દુર્ઘટનાઓ બને છે.
5. મોનસૂન અથવા વાતાવરણની અસર
બાંબુ–મટીરિયલ ભેજમાં નબળું થઈ જાય, તેવી શક્યતા પણ નકારી શકાય નહીં.
સ્થાનિક નાગરિકોમાં રોષ: “આવા પ્રોજેક્ટો પર કરોડો ખર્ચાય છે, પણ સલામતી ક્યાં?”
ઘટના પછી સ્થળીય લોકોમાં રોષ જોવા મળ્યો.
બહુ લોકોએ પ્રશ્ન ઉઠાવ્યો––
-
42 કરોડના પ્રોજેક્ટમાં સલામતી માટે કેટલો બજેટ રાખ્યો હતો?
-
રોજ કામ કરતા શ્રમિકોની સુરક્ષા માટે PPE કિટ આપવામાં આવે છે?
-
પાલણનું નિરીક્ષણ કેટલા દિવસના અંતરે થાય છે?
એક રહેવાસીએ કહ્યું:
“બાંધકામ વખતે મોટાભાગે કોન્ટ્રાક્ટરો ગુણવત્તા કરતાં સમયસર કામ પૂરું કરવાની દોડ કરે છે. પરિણામે આવી દુર્ઘટનાઓ બને છે.”
સુરક્ષા ધોરણો પર ફરી ચર્ચા
ગયા કેટલાક વર્ષોમાં રાજ્યમાં અનેક બ્રિજ–રોડ પ્રોજેક્ટોમાં દુર્ઘટનાઓ થઈ છે.
વલસાડની આ ઘટના પછી ફરી એક વાર શ્રમિક સુરક્ષાની નીતિ, કોન્ટ્રાક્ટર જવાબદારી અને એન્જિનિયરિંગ નિરીક્ષણ પર મોખરે ચર્ચા થઈ રહી છે.
શ્રમિક સંગઠનોનો સ્પષ્ટ મત છે––
“બાંધકામ ક્ષેત્રમાં સૌથી વધારે જોખમ શ્રમિકો લે છે, પરંતુ સૌથી ઓછી સુરક્ષા તેમની જ હોય છે.”
પ્રશાસન દ્વારા તપાસ અને પગલાંની તૈયારી
કલેક્ટર, પોલીસ અધિકારીઓ અને મનપા એન્જિનિયરિંગ વિભાગે સ્થળની મુલાકાત લઈને
-
ટેક્નિકલ ઓડિટ,
-
મટીરિયલ ઓડિટ,
-
કોન્ટ્રાક્ટર જવાબદારી,
-
વીમા પોલિસી અને
-
કાર્ય પદ્ધતિ
સંબંધિત દસ્તાવેજો તપાસવાનું શરૂ કર્યું છે.
જો પાલણની ગુણવત્તામાં ખામી, SOPના ઉલ્લંઘન અથવા Supervisory Error સાબિત થશે તો
કોન્ટ્રાક્ટર અને એન્જિનિયર સામે કાયદેસરની કાર્યવાહી પણ થઈ શકે છે.
રાજકીય વર્તુળોમાં પણ ચર્ચા: “કોન્ટ્રાક્ટરોને રાજકીય છત્રી?”
ઘટનાએ રાજકીય રંગ પણ ધારણ કર્યો છે.
વિપક્ષે પ્રશ્ન ઉઠાવ્યો કે
-
શું કોન્ટ્રાક્ટર પર રાજકીય અનુગામિતાનો આશરો છે?
-
ટ્રેન્ડ પ્રમાણે દરેક મોટા પ્રોજેક્ટમાં ગુણવત્તા અંગે પ્રશ્નો કેમ ઊઠે છે?
-
કરોડો રૂપિયાના પ્રોજેક્ટોમાં સલામતી ચકાસણી કેમ નબળી પડે છે?
સરકાર તરફથી હજી સુધી કોઇ રાજકીય નિવેદન આવ્યું નથી.
ઉદ્યોગ અને શહેર માટે બ્રિજનું મહત્વ
આ બ્રિજ વલસાડ–વાપી ટ્રાફિક માટે એક મોટી રાહત બનશે.
હાલ
-
કૈલાશ રોડ પર વાહન ભાર,
-
ઔરંગા નદીનાં બે કિનારાઓ વચ્ચે લાંબી અવરજવર,
-
પીક કલાકોમાં ભારે જામી
જવાં સમસ્યાઓ છે.
આ બ્રિજ પૂરો થતા શહેરનું ટ્રાન્સપોર્ટેશન સંચાલન બહુ સરળ બનશે.
ઘટનાનાં અનુસંધાનમાં આગળ શું?
તપાસ અધિકારીઓ નીચેની બાબતોનું વિશ્લેષણ કરશે:
-
પાલણ કેવી કંપનીએ બનાવ્યું?
-
મટીરિયલ ગુણવત્તા ચકાસણી કોણે કરી?
-
લોડ ડિસ્ટ્રિબ્યુશનનું ડિઝાઇન કઈ એજન્સીએ બનાવ્યું?
-
ઘટનાના એક કલાક પહેલાં કઈ કામગીરી ચાલી રહી હતી?
-
શું Supervisory Engineer સ્થળ પર હાજર હતો?
આ જવાબો પરથી કાયદેસર કાર્યવાહી નક્કી થશે.
વલસાડના કૈલાશ રોડ પર બનતી આ દુર્ઘટના માત્ર બાંધકામની ભૂલ નથી, પરંતુ સલામતી વ્યવસ્થા, નિરીક્ષણ, ગુણવત્તા અને જવાબદારીના ગાંઠિયા પ્રશ્નોને સામે લાવી છે.
42 કરોડના આ મહત્વપૂર્ણ પ્રોજેક્ટનું એક ભાગ તૂટી પડવું માત્ર નાણાંનો પ્રશ્ન નથી––તે માનવજીવનનો મુદ્દો છે.
પાંચ શ્રમિકો ઘાયલ થયા છે, જેમાં એકની હાલત ગંભીર છે. સમગ્ર શહેરમાં દુખ અને ગુસ્સાનો માહોલ છે.
પ્રશાસન દ્વારા તપાસ શરૂ થઈ છે અને ભવિષ્યમાં આવી દુર્ઘટનાઓ ન બને તે માટે લોકોએ કડક પગલાંની માંગ કરી છે.
