વિજ્ઞાનના વિહંગ – ડૉ. એ.પી.જે. અબ્દુલ કલામ: જીવન, સિદ્ધિઓ અને પ્રેરણા

ડૉ. અવુલ પકીર જૈનુલાબ્દીન અબ્દુલ કલામ – એક એવું નામ કે જેને માત્ર ભારત જ નહીં, આખું વિશ્વ “મિસાઇલ મેન” અને “પીઓપલ્સ પ્રેસિડેન્ટ” તરીકે ઓળખે છે. દારિદ્ર્યમાં જન્મેલા એક સામાન્ય બાળકથી દેશના શ્રેષ્ઠ વિજ્ઞાની અને રાષ્ટ્રપતિ સુધીની તેમની યાત્રા દરેક ભારતીય માટે ગૌરવ અને પ્રેરણાનો વિષય છે.

🟦 શરૂઆતનો સંઘર્ષ

ડૉ. કલામનો જન્મ 15 ઓક્ટોબર 1931ના રોજ તમિળનાડુ રાજ્યના રામેશ્વરમ નામના નાનકડા તટીય ગામમાં થયો હતો. તેમનાં પિતા જૈનુલાબ્દીન એક નાવિક અને ઈમાનદાર માનવી હતા. પરિવાર આર્થિક રીતે મજબૂત નહોતો, પણ આધ્યાત્મિક અને નૈતિક મૂલ્યોનો નમૂનાદાર આધાર મળ્યો હતો. નાની ઉંમરમાં જ કલામ પત્ર વગાડીને અખબાર વહેંચતા અને પોતાના ઘરના ખર્ચમાં હાથ બગાડતા.

આ સમયે તેમણે શીખ્યું કે મહેનત અને આશા જીવનના મૂળ સૂત્ર છે. શિક્ષણ પ્રત્યેનો ઊંડો આગ્રહ અને જિજ્ઞાસા તેમને ઉચ્ચ અભ્યાસ તરફ દોરી ગયો.

🟦 શૈક્ષણિક કારકિર્દી

શાળાનું શિક્ષણ પૂરુ કર્યા બાદ ડૉ. કલામે તિરુચિરાપલ્લીના સેન્ટ જોસેફ કોલેજમાંથી ભૌતિકશાસ્ત્રમાં ડિગ્રી મેળવી. ત્યારબાદ મદ્રાસ ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ ટેક્નોલોજીમાંથી એરોનોટિકલ એન્જિનિયરિંગનો અભ્યાસ કર્યો. અહીં તેઓએ રાત દિવસ મહેનત કરી વૈજ્ઞાનિક બનવાની પાયાં ભરી.

🟦 વ્યવસાયિક કારકિર્દી અને વૈજ્ઞાનિક પ્રગતિ

ડૉ. કલામે પોતાની કારકિર્દી DRDO (ડિફેન્સ રિસર્ચ એન્ડ ડેવલપમેન્ટ ઑર્ગેનાઈઝેશન) માં શરૂ કરી, અને ત્યારપછી ISRO (ઇન્ડિયન સ્પેસ રિસર્ચ ઓર્ગેનાઈઝેશન) માં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી.

તેઓ ભારતના પ્રથમ સેટેલાઈટ લોન્ચ વ્હીકલ (SLV-3) ના પ્રોજેક્ટ ડિરેક્ટર રહ્યા હતા, જેના માધ્યમથી 1980માં ભારતે પોતાનું પ્રથમ ઉપગ્રહ ‘રોહિત’ અંતરિક્ષમાં મુક્યો.

પછી તેઓ DRDO પર પાછા ફર્યા અને ભારતના મિસાઇલ પ્રોગ્રામના પાયાની રચના કરી. તેમાંથી ‘અગ્નિ’ અને ‘પૃથ્વી’ જેવી મિસાઇલોનો વિકાસ કરવામાં આવ્યો, જેના કારણે તેઓને “મિસાઇલ મેન ઓફ ઈન્ડિયા” તરીકે ઓળખ આપવામાં આવી.

🟦 પોખરન પરમાણુ પરીક્ષણ અને રાષ્ટ્ર સુરક્ષા માટેનો ફાળો

1998માં ભારતે રાજસ્થાનના પોખરનમાં કર્યું પરમાણુ પરીક્ષણ સમગ્ર વિશ્વ માટે ભારતની શાંતિપૂર્ણ પણ સશક્ત શક્તિની ઘોષણા હતી. આ પરીક્ષણોમાં ડૉ. કલામનું માર્ગદર્શન મહત્વપૂર્ણ હતું. તેમણે વડાપ્રધાન અટલ બિહારી વાજપેયી સાથે એક ટીમ તરીકે કામ કર્યું અને ભારતને વિશ્વના પરમાણુ શક્તિ ધરાવતાં દેશોની પંક્તિમાં ઊભું કર્યું.

🟦 ભારતના 11મા રાષ્ટ્રપતિ તરીકેનું કાર્યકાળ

ડૉ. કલામે 2002 થી 2007 સુધી ભારતના 11મા રાષ્ટ્રપતિ તરીકે કાર્ય કર્યું. તેમનો કાર્યકાળ અન્ય રાષ્ટ્રપતિઓ કરતા અલગ રહ્યો. તેમણે હંમેશા યુવાનો સાથે સમય વિતાવવો પસંદ કર્યો. તેઓ વિદ્યાાર્થીઓને મળતા, પ્રશ્નો પૂછતા અને તેમનો આત્મવિશ્વાસ ઉંચો લાવતા.

તેમને લોકો “પીઓપલ્સ પ્રેસિડેન્ટ” તરીકે ઓળખતા કારણ કે તેઓ સદાય સામાન્ય નાગરિક સાથે સંવાદ કરતા રહેતા. તેમણે કોઈપણ રાજકીય પક્ષ સાથે ખાસ જોડાણ રાખ્યું ન હતું, અને તેમનું વ્યક્તિત્વ બિનજાતીય, બિનમૌલિક અને સંપૂર્ણ રાષ્ટ્રહિત કેન્દ્રિત હતું.

🟦 લેખન અને વિચારધારા

ડૉ. કલામ માત્ર વિજ્ઞાનમાં જ નહિ, પણ લખાણમાં પણ સમૃદ્ધ રહ્યા. તેમણે ઘણા પ્રેરણાત્મક પુસ્તકો લખ્યા, જેમ કે:

India 2020: A Vision for the New Millennium
Wings of Fire (આત્મકથાની જેમ)
Ignited Minds
My Journey
Mission India
Transcendence: My Spiritual Experiences with Pramukh Swamiji

તેઓ માનતા કે ભારતને વિકસિત રાષ્ટ્ર બનાવવા માટે વિજ્ઞાન, ટેક્નોલોજી, શિક્ષણ અને નૈતિક મૂલ્યોનો સમન્વય જરૂરી છે.

🟦 અંતિમ શ્વાસ સુધી શિક્ષણના ધ્વજવાહક

27 જુલાઈ 2015ના રોજ, તેઓ શિલોંગના IIM (Indian Institute of Management) માં વિદ્યાર્થીઓને “Creating a Livable Planet Earth” વિષય પર ભાષણ આપતાં હતા. ભાષણ દરમિયાન જ તેમને હાર્ટ એટેક આવ્યો અને ટૂંક સમયમાં તેમનું અવસાન થયું.

જ્યાં ઘણા લોકો નિવૃત્તિ પછી આરામ લે છે, ત્યાં કલામ સાહેબ છેલ્લી શ્વાસ સુધી પણ વિદ્યાર્થીઓ માટે જ જીવતા રહ્યા – એટલે તેઓ આજે પણ “મર્યા પછી પણ જીવંત” છે.

🟦 સન્માન અને એવોર્ડ્સ

ડૉ. કલામને અનેક રાષ્ટ્રીય અને આંતરરાષ્ટ્રીય એવોર્ડ મળ્યા. તેમાં પદ્મ ભૂષણ (1981), પદ્મ વિભૂષણ (1990) અને ભારત રત્ન (1997) જેવા સર્વોચ્ચ એવોર્ડનો સમાવેશ થાય છે.

તેમણે વિશ્વના અનેક યુનિવર્સિટીમાંથી માનદ ડિગ્રી પણ મેળવી છે. તેમને યુનેસ્કો, UN, અને વિશ્વ આરોગ્ય સંગઠન જેવી સંસ્થાઓએ પણ વિશિષ્ટ માન્યતા આપી છે.

🟦 પ્રેરણા: દરેક યુવાન માટે દીવો

અબુલ કલામ માનતા હતા કે:“સપના તે નથી જે તમે ઊંઘમાં જુઓ, સપના તે છે જે તમને ઊંઘવા ન દે.”

તેઓ ધ્યેય આપતા હતા કે દરેક યુવાને ચાર વસ્તુઓમાં શ્રદ્ધા રાખવી જોઈએ: માતાપિતા, શિક્ષકો, દેશ અને પોતાના સપનાઓ.

તેમનો સંદેશ હતો – “સફળતા એકદમ ન મળે, નિષ્ફળતા પણ અવશ્ય આવે – પણ શીખતા રહો, આગળ વધતા રહો.”

નિષ્કર્ષ: કલામ એ કંઈક ખાસ છે…

ડૉ. અબ્દુલ કલામ એક એવા વિજ્ઞાની હતા જેમણે વિજ્ઞાનને સાધન બનાવી ભારતને માત્ર ટેક્નોલોજીકલ રીતે આગળ વધાર્યું નહીં, પરંતુ દેશના યુવાઓમાં આત્મવિશ્વાસ અને આંતરિક શક્તિ જાગૃત કરી.

તેમનું જીવન એ શીખવે છે કે બગડેલા પરિસ્થિતિમાંથી પણ ઊંચાઈ પ્રાપ્ત કરી શકાય છે – જો તમારી અંદર જલન, દૃઢ નક્કી અને કર્મશીલતા હોય.

આજે પણ જ્યારે કોઈ યુવાન પોતાના સપનાઓ વિશે વિચારે છે, ત્યારે ડૉ. કલામના શબ્દો તેને નવી દિશા આપે છે.

“તમે ભારતના નાગરિક છો, તમારામાં અનંત શક્તિ છે. માત્ર તેને ઓળખો અને વિશ્વમાં દેશનું નામ રોશન કરો.” — ડૉ. કલામ

WhatsApp link-
https://chat.whatsapp.com/L18FV1R9B1r42hmCOLc6QL

FACEBOOK LINK –
https://www.facebook.com/SamaySandesh…

Instagram link –
https://t.me/joinchat/g1_gPdcFxtM1NDZl

TELEGRAM LINK –
https://t.me/joinchat/uIljpkLp6VViYjRl

જનતાના અવાજને અમે કરીશુ ઉજાગર…
સંપર્ક કરો. +91 88660 66060