ત્રણ જ દિવસમાં 2,600થી વધુ સાઈટની ચકાસણી — 541 સાઈટને 123 લાખનો દંડ

રાજ્યમાં શિયાળાની શરૂઆત સાથે જ હવા પ્રદૂષણની માત્રામાં સતત વધારો નોંધાઈ રહ્યો છે. ખાસ કરીને અમદાવાદ, વડોદરા, સુરત અને રાજકોટ જેવા મહાનગરોમાં હવા પ્રદૂષણ ચિંતાજનક સપાટી તરફ વધી રહ્યું છે. હવા પ્રદૂષણના આ વધતા ખતરાને ગંભીરતાથી ધ્યાને લેતા મુખ્યમંત્રી શ્રી ભૂપેન્દ્રભાઈ પટેલે રાજ્ય મંત્રીમંડળની બેઠકમાં તમામ વિભાગોને તાત્કાલિક પગલાં લેવા અને શહેરોના હવામાન માપદંડ સુધારવા માટે વિશેષ એક્શન પ્લાન તૈયાર કરવા સૂચના આપી હતી.

મુખ્યમંત્રીશ્રીની આ સૂચના બાદ શહેરી વિકાસ વિભાગ એક્શન મોડમાં આવ્યું છે અને સમગ્ર રાજ્યની 17 મહાનગરપાલિકા તથા 6 પ્રાદેશિક નગરપાલિકાઓને તાત્કાલિક અસરથી ચકાસણી અભિયાન શરૂ કરવાની સૂચનાઓ આપવામાં આવી હતી. તેના અનુસંધાને માત્ર ત્રણ દિવસમાં જ 2,600થી વધુ બાંધકામ સાઈટનું ઈન્સ્પેક્શન પૂર્ણ કરવામાં આવ્યું હોવાનો આંકડો ચોંકાવનાર છે.

મુખ્યમંત્રીની સૂચના પછી તાત્કાલિક કાર્યરત તંત્ર

રાજ્ય મંત્રીમંડળની તાજેતરની બેઠકમાં હવા પ્રદૂષણની વધતી સમસ્યાને મુખ્યમંત્રીશ્રીએ ખાસ ગંભીરતાથી ઉપાડી હતી. અમદાવાદ સહિતના મોટા શહેરોમાં AQI 150 થી 200 વચ્ચે ફરતા જોવા મળી રહ્યા છે, જે સંવેદનશીલ અને સામાન્ય જનજીવન બંને માટે જોખમી ગણાય છે.

મુખ્યમંત્રીએ પોતાના માર્ગદર્શન દરમિયાન સ્પષ્ટ શબ્દોમાં કહ્યું હતું કે:

• હવે હવા પ્રદૂષણને અટકાવવા તાત્કાલિક પગલાંની જરૂર છે.

• દેશના અનેક મહાનગરોમાં જે પરિસ્થિતિ સર્જાઈ છે, તે ગુજરાતમાં સર્જાઈ ન શકે તેની તકેદારી રાખવી જરૂરી છે.

• રાજ્યના તમામ વિભાગો મળીને સંકલિત એક્શન પ્લાન બનાવે જેથી અસરકારક પરિણામ મળે.

આ સૂચના બાદ શહેરી વિકાસ વિભાગના અગ્ર સચિવશ્રીએ રાજ્યની તમામ મહાનગરપાલિકાના મ્યુનિસિપલ કમિશનરો સાથે વિડિયો કોન્ફરન્સ યોજી સમગ્ર કાર્યપદ્ધતિ સમજાવી હતી.

ત્રણ જ દિવસમાં 2,600થી વધુ સાઈટનું ઈન્સ્પેક્શન

મ્યુનિસિપલ કમિશનરોને ખાસ સૂચના આપવામાં આવી કે શહેરોમાં ચાલુ તમામ બાંધકામ સાઈટ તાત્કાલિક ચકાસવામાં આવે. કારણ કે, રાજ્યના શહેરોમાં હવા પ્રદૂષણના સૌથી મોટા સ્ત્રોતોમાં બાંધકામ સાઈટમાંથી ઊડતી ધૂળી, ડિબ્રીસ મેનેજમેન્ટની ખામીઓ અને પાણીનો છંટકાવ ન કરવાથી થતા ધૂળકણનો સમાવેશ થાય છે.

માત્ર ત્રણ દિવસમાં રાજ્યની વિવિધ મહાનગરપાલિકાઓએ નીચે પ્રમાણેની કામગીરી પૂર્ણ કરી:

જૂની 08 મહાનગરપાલિકાઓ

• કુલ સાઈટ: 1,563

• ઇન્સ્પેક્ટ થયેલી સાઈટ: 1,303

નવી 09 મહાનગરપાલિકાઓ

• કુલ સાઈટ: 1,398

• ઇન્સ્પેક્ટ થયેલી સાઈટ: 1,300

પ્રાદેશિક કમિશનર હેઠળની નગરપાલિકાઓ

• કુલ સાઈટ: 771

• ઇન્સ્પેક્ટ થયેલી સાઈટ: 771 (100%)

આ અભિયાનની ઝડપ અને વ્યાપકતા શહેરી વિકાસ વિભાગની ગંભીરતા દર્શાવે છે.

આપત્તિ તથા ખામી ધરાવતી સાઈટો પર તુરંત દંડ

બાંધકામ સાઈટ પર નીચે મુજબની ખામીઓ જોવા મળતા દંડ ફટકારવામાં આવ્યો:

• ધૂળકણ નિયંત્રણ માટે પાણીનો છંટકાવ ન કરવો

• સાઈટને લીલા નેટથી કવર ન કરવી

• કચરાનું યોગ્ય મેનેજમેન્ટ ન કરવું

• વાહનોનું વ્હીલ વોશિંગ સિસ્ટમ ન હોવી

• ટ્રાન્સપોર્ટેશન દરમિયાન ડિબ્રીસ ખુલ્લું છોડવું

દંડનો વિગતવાર આંકડો

• જૂની 8 મહાનગરપાલિકામાં 506 સાઈટ દંડિત

  • કુલ વસૂલાત: રૂ. 122.82 લાખ

• નવી 9 મહાનગરપાલિકામાં 35 સાઈટ દંડિત

  • કુલ વસૂલાત: રૂ. 1.058 લાખ

કુલ મળીને 541 સાઈટ સામે કાર્યવાહી થઈ છે અને 123 લાખથી વધુની વસૂલાત કરવામાં આવી છે.

શહેરોના AQI ને લઈને ચિંતા વધી

ગુજરાતના મુખ્ય શહેરોમાં હાલની AQI સ્થિતિ ચિંતાજનક છે, જેમ કે:

• અમદાવાદ : 170 – 200 વચ્ચે

• વડોદરા : 160 – 180

• સુરત : 140 – 160

• રાજકોટ : 150 – 170

આવા માપદંડ દર્શાવે છે કે તરત જ પગલાં નહીં લેવાય તો પરિસ્થિતિ વધુ ગંભીર બનવાની શક્યતા છે.

શહેરી વિકાસ વિભાગની દૈનિક મોનિટરિંગ સિસ્ટમ કાર્યરત

મુખ્યમંત્રીશ્રીની સૂચનાને અનુરૂપ શહેરી વિકાસ વિભાગે દૈનિક ધોરણે:

• સાઈટ ઇન્સ્પેક્શનનો રિપોર્ટ

• દંડની કાર્યવાહી

• AQI લેવલનું મોનિટરિંગ

• પ્રદૂષણ નિયંત્રણની પ્રગતિ

જેવી વિગતોની સમીક્ષા શરૂ કરી છે.

તે ઉપરાંત, દરેક મ્યુનિસિપલ કમિશનરને

• પાણી છંટકાવ માટે ખાસ પ્રમાણ

• બાંધકામ સાઈટ પર ગ્રીન બેરિકેડ ફરજિયાત

• જન્મેલા કચરાનું સાયન્ટિફિક મેનેજમેન્ટ

• રોડ ધોવાની વ્યવસ્થા

કરી દેવા સ્પષ્ટ સૂચનાઓ આપવામાં આવી છે.

વિશેેષજ્ઞોની ચેતવણી

પર્યાવરણના નિષ્ણાતોએ આ પરિસ્થિતિ વિશે ચેતવણી આપી છે કે:

• હવા પ્રદૂષણનો સૌથી મોટો અસરગ્રસ્ત વર્ગ વૃદ્ધો, બાળકો અને શ્વાસરોગી દર્દીઓ થાય છે.

• AQI 150થી ઉપર હોય ત્યારે લાંબા સમય સુધી બહાર રહેવું જોખમી છે.

• PM2.5ના વધતા કણો ફેફસાંમાં ઊંડે સુધી જઈ આરોગ્યને લાંબા ગાળે અસર કરે છે.

વિશેષજ્ઞોના મતે સરકારના તાત્કાલિક પગલાં પ્રશંસનીય છે, પરંતુ શહેરોના લાંબા ગાળાના વિકાસમાં ગ્રીન ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર અને સ્વચ્છ ઊર્જા ઉપયોગ વધારવાની જરૂર છે.

નાગરિકોની જવાબદારી પણ એટલી જ મહત્વપૂર્ણ

સરકારી પગલાં સાથે નાગરિકોની ભૂમિકા પણ અત્યંત મહત્વપૂર્ણ છે.

• વાહનોનો અનાવશ્યક ઉપયોગ ટાળવો

• કારપુલ અથવા જાહેર પરિવહનનો ઉપયોગ

• બાંધકામ થાય ત્યાં પાણીનો છંટકાવ કરાવવો

• કચરો બળત કરવાનું ટાળવું

• વૃક્ષારોપણમાં ભાગ લેવું

આવા નાના પ્રયત્નો હવાની ગુણવત્તા સુધારવામાં મહત્વનો ફાળો આપી શકે છે.

પરિણામકારક એક્શન પ્લાનની શરૂઆત

આ સમગ્ર અભિયાન બાદ સ્પષ્ટ થાય છે કે રાજ્ય સરકાર હવા પ્રદૂષણ જેવા ગંભીર મુદ્દે પ્રતિભાવાત્મક નહી પરંતુ પ્રોએક્ટિવ અભિગમ અપનાવી રહી છે.

મુખ્યમંત્રીશ્રીના માર્ગદર્શન હેઠળ શરૂ કરાયેલા આ અભિયાન દ્વારા

• શહેરોમાં પ્રદૂષણ ફેલાવતી સાઈટો પર કડક કાર્યવાહી

• દૈનિક મોનિટરિંગ

• તાત્કાલિક ઇન્સ્પેક્શન

• નીતિગત સુધારા

જેમ મુખ્ય પગલાં અમલમાં આવ્યા છે.

રાજ્યના મહાનગરોમાં વધતા હવા પ્રદૂષણને કાબૂમાં લેવા ગુજરાત સરકારે ઝડપથી અને અસરકારક રીતે પગલા લીધા છે. માત્ર ત્રણ દિવસમાં 2,600થી વધુ સાઈટનું ઇન્સ્પેક્શન અને 541 સાઈટ પર કડક દંડની કાર્યવાહી એ સરકારની સંકલ્પબદ્ધતા દર્શાવે છે.

આવનારા દિવસોમાં AQI સુધરે તે માટે સરકારની સાથે નાગરિકોની ભૂમિકા પણ એટલી જ મહત્વની રહેવાની છે.

Author: samay sandesh