જૂનાગઢ જિલ્લાના વિશ્વપ્રસિદ્ધ સાસણગીર રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાનમાં સિંહદર્શન માટે પરમિટ મેળવવા પર્યટકોમાં હંમેશાં ઉત્સાહ જોવા મળે છે. દર વર્ષે લાખો પર્યટકો “એશિયાટિક લાયન”ને નિહાળવા માટે અહીં પહોંચે છે. પરંતુ તાજેતરમાં પર્યટન વ્યવસ્થામાં એક ગંભીર વિવાદ સર્જાયો છે. સાસણગીર હોટલ એસોસિએશને વનવિભાગને એક પત્ર લખી ઓનલાઇન પરમિટ સિસ્ટમમાં “ફ્રોડ” થતો હોવાનો આક્ષેપ કર્યો છે.
હોટલ એસોસિએશનનો દાવો છે કે ૨૬ ડિસેમ્બરની તારીખની ઓનલાઈન વિન્ડો ખૂલ્લી થતા માત્ર ૨૦ મિનિટમાં કુલ ૧૮૦ પરમિટ સંપૂર્ણ ફૂલ થઈ ગયા, જે સામાન્ય સ્થિતિમાં શક્ય નથી. આથી એસોસિએશન અને પર્યટન ઉદ્યોગના અન્ય પ્રતિનિધિઓએ સિસ્ટમની પારદર્શકતા અંગે ગંભીર સવાલો ઉઠાવ્યા છે.
ઑનલાઇન પરમિટ સિસ્ટમનો હેતુ — પારદર્શકતા કે હવે પ્રશ્નચિહ્ન?
સાસણગીર ખાતે વનવિભાગે પર્યટકો માટે ઓનલાઈન પરમિટ બુકિંગની સુવિધા શરૂ કરી હતી, જેથી લોકો ઘરે બેઠા સરળતાથી સમય અને તારીખ મુજબ પરમિટ મેળવી શકે. દરેક દિવસ માટે નિર્ધારિત સંખ્યામાં જીપ સફારી પરમિટ્સ ઉપલબ્ધ હોય છે, જે ઓનલાઇન બુકિંગ મારફતે મેળવાય છે.
પરંતુ હોટલ એસોસિએશનનું કહેવું છે કે છેલ્લા થોડા સમયથી આ સિસ્ટમનો દુરુપયોગ થઈ રહ્યો છે. કેટલાક “ટેક્નિકલ એજન્ટો” અથવા “બોટ સ્ક્રિપ્ટ” દ્વારા એક સાથે અનેક પરમિટ બુક થઈ જાય છે, જેના કારણે સામાન્ય પર્યટકોને તક મળતી નથી.
એસોસિએશનના પ્રમુખએ જણાવ્યું —
“દર વર્ષે ડીસેમ્બરથી જાન્યુઆરી દરમિયાન ગીરની સીઝન પીક પર હોય છે. વિદેશી અને દેશી પર્યટકોની ભીડ રહે છે. પણ હવે જોવામાં આવે છે કે વિન્ડો ખૂલતા જ સેકન્ડોમાં બધાં સ્લોટ ફૂલ થઈ જાય છે. આ માનવિય રીતે શક્ય જ નથી.”
૨૬ ડિસેમ્બરની વિન્ડો — ૨૦ મિનિટમાં તમામ પરમિટ ફૂલ
એસોસિએશનના પત્રમાં સ્પષ્ટ લખાયું છે કે ૨૬ ડિસેમ્બર, ૨૦૨૫ની ઓનલાઈન વિન્ડો ખૂલ્લી થતાની સાથે જ પરમિટ બુકિંગ શરૂ થયું. સામાન્ય રીતે એક દિવસના પ્રવાસ માટે ૩૦ જેટલી જીપ સફારીની મંજૂરી આપવામાં આવે છે, જેમાં દરેક પરમિટમાં છ મુસાફરો સુધી જઈ શકે છે. એટલે કુલ આશરે ૧૮૦ પરમિટ ઉપલબ્ધ હોય છે.
હોટલ એસોસિએશનનો દાવો છે કે આ તમામ પરમિટ ૨૦ મિનિટથી પણ ઓછા સમયમાં ફૂલ થઈ ગયા, જે સિસ્ટમની ન્યાયિકતા પર પ્રશ્ન ઉભો કરે છે.
એક હોટલ માલિકે જણાવ્યું —
“અમારા મહેમાનો માટે અમે સવારે ૧૧ વાગ્યે વિન્ડો ખૂલતા બેસેલા હતા. પરંતુ ૧૧:૧૫ વાગ્યે જ બતાવ્યું કે બધા સ્લોટ ફૂલ. આટલી ઝડપે બુકિંગ થવું માત્ર ટેક્નિકલ છે, સામાન્ય બુકિંગથી શક્ય નથી.”
“બોટ બુકિંગ” અથવા “એજન્ટ નેટવર્ક”ની સંભાવના
એસોસિએશનના પત્રમાં ઉલ્લેખ છે કે પરમિટ સિસ્ટમમાં “બોટ બુકિંગ” ચાલી રહ્યું હોઈ શકે છે. આ એવી સ્વચાલિત ટેક્નોલોજી છે જેમાં કોઈ વ્યક્તિ સોફ્ટવેર મારફતે ઘણા એકાઉન્ટમાંથી એકસાથે પરમિટ્સ બુક કરી શકે છે.
તેવી શક્યતા પણ વ્યક્ત કરવામાં આવી છે કે કેટલીક પ્રાઇવેટ એજન્સીઓ અથવા “ટ્રાવેલ માફિયા” પાસે પહેલેથી જ સિસ્ટમ ઍક્સેસ હોય, અને તેઓ સામાન્ય લોકોની પહેલાં તમામ પરમિટ લઈ લે છે. પછી એ પરમિટ્સ ઊંચા ભાવે વેચવામાં આવે છે.
“એક પરમિટ જેનું સરકારી ફી રૂ. ૫૦૦ જેટલું છે, તે પછી એજન્ટો રૂ. ૨૦૦૦ થી ૩૦૦૦ સુધી વસૂલ કરે છે,” એમ એક હોટલ સંચાલકે જણાવ્યું.
“આ રીતે પર્યટકોને છેતરવામાં આવે છે અને ગીરનું નામ પણ ખરાબ થાય છે.”
હોટલ એસોસિએશનની માંગ — સિસ્ટમમાં સુધારા અને તપાસ
પત્રમાં એસોસિએશને વનવિભાગને વિનંતી કરી છે કે આ મામલે તાત્કાલિક તપાસ હાથ ધરવામાં આવે અને ઓનલાઈન સિસ્ટમમાં ટેક્નિકલ સુધારા કરવામાં આવે. ખાસ કરીને નીચેની માંગણીઓ ઉઠાવવામાં આવી છે:
-
બોટ બુકિંગ અટકાવવા માટે કૅપ્ચા સિસ્ટમ મજબૂત કરવી.
-
એક વ્યક્તિ કે મોબાઇલ નંબર પરથી એક કરતાં વધુ બુકિંગ પ્રતિબંધિત કરવું.
-
સર્વર ઍક્સેસ લોગ્સ તપાસીને ટેક્નિકલ ખામીઓ શોધવી.
-
પરમિટ બુકિંગ માટે સ્થાનિક હોટલ એસોસિએશનને પણ પર્યવક્ષક તરીકે જોડવું.
એસોસિએશનનો મત છે કે આ પગલાં લીધા વગર ગીર પર્યટન ઉદ્યોગને ભારે નુકસાન થઈ શકે છે.
ગીર — વિશ્વપ્રસિદ્ધ વનરાજાનો નિવાસસ્થાન
ગોરખપુરના રાજાથી લઈને ગુજરાતના પર્યટકો સુધી, દરેક માટે ગીરનું આકર્ષણ અનોખું છે. એશિયાટિક સિંહ માત્ર અહીં જોવા મળે છે, અને આથી ગીરના પ્રવાસ માટે દરેક વર્ષ લાખો પર્યટકો આવે છે. ડિસેમ્બરથી માર્ચ વચ્ચે તો “ફુલ સીઝન” ગણાય છે.
પરંતુ જો પરમિટ મેળવવામાં અયોગ્યતા થશે તો પર્યટન પર ગંભીર અસર પડશે. હોટલ એસોસિએશનના જણાવ્યા પ્રમાણે,
“જ્યારે મહેમાન બુકિંગ કરે છે અને તેને પરમિટ નહીં મળે, ત્યારે તે નિરાશ થઈને ગીર છોડીને સોમનાથ કે દ્વારકા તરફ વળી જાય છે. આથી સ્થાનિક હોટલ, જીપ ડ્રાઈવર, માર્ગદર્શક, બધા માટે નુકસાનદાયક છે.”
વનવિભાગની પ્રાથમિક પ્રતિક્રિયા
વનવિભાગના અધિકારીઓએ જણાવ્યું છે કે તેમને હોટલ એસોસિએશનનો પત્ર મળ્યો છે અને મામલાની તપાસ શરૂ કરવામાં આવી છે. એક ઉચ્ચ અધિકારીએ જણાવ્યું —
“પરમિટ સિસ્ટમ સંપૂર્ણપણે ઓટોમેટેડ છે, અને કોઈ પ્રકારની અનિયમિતતા જો થાય તો તે સર્વર લોગ્સમાં સ્પષ્ટ દેખાશે. જો બોટ બુકિંગ અથવા કોઈ ટેક્નિકલ દુરૂપયોગ થશે તો કડક પગલાં લેવામાં આવશે.”
તેવું પણ જાણવા મળ્યું છે કે વિભાગ ટૂંક સમયમાં નવી ફેસ રેકગ્નિશન આધારિત લોગિન સિસ્ટમ લાવવા વિચારણા કરી રહ્યો છે, જેથી ફેક એકાઉન્ટ્સ બંધ થાય.
સ્થાનિક પર્યટન ઉદ્યોગમાં ચિંતા
સાસણગીર અને આસપાસના હોટેલ-રિસોર્ટ ઉદ્યોગ માટે સિંહદર્શન મુખ્ય આકર્ષણ છે. દરરોજ હજારો રૂમ આ ટૂરિઝમ પર આધારિત છે. જો ઓનલાઈન પરમિટ સિસ્ટમ પર લોકોનો વિશ્વાસ ઘટશે તો તેની સીધી અસર રોજગાર પર પડશે.
એક ગાઇડ બોલ્યા —
“ગિરનું સૌંદર્ય, સિંહની ગર્જના, અને પર્યટકોની ખુશી — એ જ અમારું જીવન છે. જો પરમિટ ન મળે, તો પર્યટક આવશે જ નહીં. આથી સિસ્ટમ પારદર્શક હોવી જ જોઈએ.”
ટેક્નિકલ વિશ્લેષણ — શું ખરેખર ૨૦ મિનિટમાં શક્ય?
ટેક્નિકલ નિષ્ણાતોના કહેવા પ્રમાણે, જો કોઈ વ્યક્તિ હાથેથી બુકિંગ કરે તો એક પરમિટ બુક કરવા માટે સરેરાશ ૩૦ થી ૪૫ સેકન્ડ લાગે છે (લોગિન, પસંદગી, ચુકવણી વગેરે). ૧૮૦ પરમિટ માટે આ સમયમાન મુજબ ઓછામાં ઓછું દોઢ થી બે કલાક લાગી શકે.
જો બધા પરમિટ્સ ૨૦ મિનિટમાં જ ફૂલ થઈ ગયા હોય તો એમાં સ્વચાલિત બુકિંગ (બોટ સ્ક્રિપ્ટ)ની સંભાવના મજબૂત બને છે. આવા કેસમાં એક કમ્પ્યુટર સેકન્ડોમાં સોંથી વધુ રિક્વેસ્ટ મોકલી શકે છે અને આખી વિન્ડો કબજે કરી શકે છે.
રાજકીય અને સામાજિક પ્રતિક્રિયા
જૂનાગઢના કેટલાક લોકપ્રતિનિધિઓએ પણ આ મુદ્દે ચિંતા વ્યક્ત કરી છે. એક સ્થાનિક ધારાસભ્યે કહ્યું —
“ગીરનું નામ વિશ્વમાં ગુજરાતના ગૌરવ રૂપે ઓળખાય છે. જો અહીં ફ્રોડ થશે તો ગુજરાતની પ્રતિષ્ઠાને પણ આંચ આવશે. આથી તાત્કાલિક તપાસ જરૂરી છે.”
સોશિયલ મીડિયામાં પણ અનેક લોકો આ મુદ્દે ચર્ચા કરી રહ્યા છે. કેટલાક લોકોએ સ્ક્રીનશોટ્સ શેર કર્યા છે કે કેવી રીતે વિન્ડો ખૂલ્લી થતાની સાથે જ “સ્લોટ ફૂલ” દેખાવા લાગ્યા હતા.
ગીર પર્યટનના ભવિષ્ય માટે પારદર્શકતા જરૂરી
સાસણગીર ફક્ત એક વન્યજીવન સ્થળ નથી, પરંતુ ગુજરાતની સંસ્કૃતિ, કુદરત અને પર્યાવરણનું પ્રતિક છે. દર વર્ષે હજારો લોકો અહીં રોજગાર મેળવે છે. જો પરમિટ સિસ્ટમમાં ભ્રષ્ટાચાર અથવા ટેક્નિકલ દુરુપયોગ થશે તો સમગ્ર પર્યટન શૃંખલા પર અસર પડશે.
એસોસિએશનના અંતિમ શબ્દોમાં લખાયું છે —
“અમે વનવિભાગ અને સરકાર પાસેથી માત્ર એટલું જ માગીએ છીએ — સિસ્ટમ પારદર્શક બનાવો, જેથી દરેક સામાન્ય પર્યટકને સમાન તક મળે. ગીર ગુજરાતનું ગૌરવ છે, અને તેના પર કોઈ દાગ ન લાગે તે સૌની જવાબદારી છે.”
સમાપન
સાસણગીર હોટલ એસોસિએશનની આ ફરિયાદ એ સિસ્ટમની વિશ્વસનીયતા અંગે ગંભીર પ્રશ્નો ઊભા કરે છે. માત્ર ૨૦ મિનિટમાં ૧૮૦ પરમિટ ફૂલ થવું ટેક્નિકલી શંકાસ્પદ છે અને જો આમાં કોઈ ગેરરીતિ સાબિત થાય તો તે પર્યટન ઉદ્યોગ માટે મોટો ઝટકો બની શકે.
હવે નજર વનવિભાગની તપાસ પર છે — શું ખરેખર ઓનલાઈન સિસ્ટમમાં કોઈ ટેક્નિકલ ચેડાં થયા છે કે પછી વધતા પર્યટન દબાણના કારણે સ્લોટ્સ ઝડપથી ફૂલ થયા?
જે પણ સત્ય હોય, ગીરનું ગૌરવ અને પર્યટકોનો વિશ્વાસ જાળવવો અત્યંત જરૂરી છે. કારણ કે — ગીર ફક્ત વન નથી, એ ગુજરાતના હૃદયનો ગર્જન છે.
