તલાટીઓમાં ભારે નારાજગી – શું વહીવટનો બોજ હદથી વધી રહ્યો છે?
મહેસાણા તથા સમગ્ર ગુજરાતમાં તલાટીઓ પર નવી અને અત્યંત ચર્ચાસ્પદ જવાબદારી મૂકી દેવાઈ છે—હવે તેઓને ગામના જાહેર સ્થળોએ રખડતાં કૂતરાં ક્યાં–ક્યાં રહે છે, ક્યાં ભેગાં થાય છે, અને ક્યાં હૂંફ પકડીને બેસે છે તે સ્થળોની ઓળખાણ કરવી પડશે. માત્ર એટલું જ નહીં—તેમને ગ્રામ પંચાયતોને “સ્પેશિયલ ડૉગ ફીડિંગ ઝોન” બનાવવા સૂચના આપવાની જવાબદારી પણ સોંપવામાં આવી છે.
આ કામ તલાટીઓની પહેલેથી જ ભારે ફરજો વચ્ચે ઉમેરાતું હોવાથી, સમગ્ર તંત્રમાં નારાજગી, અસંતોષ અને બોજ વધ્યો છે. તાજેતરમાં જ તલાટીઓને એસઆર–કામ, મતદાર યાદી સુધારણા, સરકારી યોજનાઓનું સર્વેક્ષણ, B.L.O. સહાયક તરીકેની કામગીરી, ગ્રામ પંચાયતનાં કાર્યો, વેરાની વસૂલાત, સામાજિક ઓડિટ, જમીન માપણી, ખાતા–ખતાવણી, જાહેર સેવાઓનું વેરીફિકેશન, આવાસ યોજના, અને અનેક જવાબદારીઓ સાથે રાજ્યએ નવી ફરજ ઉમેરી છે.
તલાટીઓની નવી ફરજ: રખડતાં કૂતરાંઓના “થીલાઓ” શોધવાના આદેશ
રાજ્યના વિકાસ કમિશનરે બહાર પાડેલા પરિપત્ર મુજબ:
-
તલાટીઓને ગામમાં રખડતાં કૂતરાં ક્યાં રહે છે તે “લોકેશન મેપ” તૈયાર કરવો
-
આ જગ્યાઓમાંથી કૂતરાં દૂર કરાવવાની સુનિશ્ચિતતા કરવી
-
ગ્રામ પંચાયતને કૂતરાં માટે વિશેષ ફીડિંગ ઝોન સ્થાપવા સલાહ આપવી
-
જોખમી કૂતરાંઓ માટે રિપોર્ટ તૈયાર કરવો
-
બાળકો, વૃદ્ધો, સ્કૂલ–કોલેજોનાં રસ્તા, મંદિર, બજાર અને હોસ્પિટલ પાસે કૂતરાંઓની હાજરી વિશેષ રીતે નોંધવામાં આવશે
-
ગામના “કૂતરાં ઝોન”ને નકશામાં ચિહ્નિત કરીને વિકાસ કમિશનરને મોકલવાનું રહેશે
આ કામગીરી 1000–3000 વસ્તીવાળા ગામમાં સરળ લાગી શકે, પરંતુ 10,000–30,000 વસ્તી ધરાવતા ગામોમાં આ એક પ્રચંડ કામ છે—જે સ્થાનીય કર્મચારી તંત્ર પર પૂરતો ભાર મૂકે છે.
શા માટે આવી નવી ફરજ? – સુપ્રીમ કોર્ટના કડક આદેશ
7 નવેમ્બર, 2025ના રોજ સુપ્રીમ કોર્ટે “રખડતાં કૂતરાંઓ” મુદ્દે ઐતિહાસિક અવલોકન કર્યું. કોર્ટએ કહ્યું:
“સ્કૂલ, હોસ્પિટલ, રમતગમત મેદાન, બસ સ્ટેન્ડ, રેલવે સ્ટેશનમાં બાળકો–વૃદ્ધોને રખડતાં કૂતરાં કરડવાના બનાવમાં મોટો વધારો થયો છે. આ તંત્રની ઉદાસીનતા અને સિસ્ટમની નિષ્ફળતા દર્શાવે છે.”
કોર્ટએ વધુમાં જણાવ્યું કે:
-
લોકોને રખડતાં કૂતરાંથી જોખમ વધી રહ્યું છે
-
પ્રવાસીઓની સુરક્ષા પર અસર
-
ભારતની આંતરરાષ્ટ્રીય છબી પર દાગ
-
નગરપાલિકા અને ગ્રામ પંચાયતોમાં જવાબદારી સોંપવામાં આવી હોવા છતાં અમલ નબળો
આ પરિસ્થિતિને ગંભીર માનતાં કોર્ટએ રાજ્યોને નીચે મુજબના દિશા–નિર્દેશ આપ્યા:
-
રખડતાં કૂતરાંઓની ગણતરી
-
તેમના સામાન્ય નિવાસ સ્થળોની ઓળખાણ
-
ફીડિંગ ઝોન બનાવવી જેથી કૂતરાંઓ ગલીઓમાં ભટકે નહીં
-
aggressive (આક્રમક) કૂતરાંઓને કન્ટ્રોલ કરવા પગલાં
-
લોકોની સુરક્ષા પ્રાથમિકતા
ગુજરતમાં શ્વાન કરડવાના 2.41 લાખથી વધુ કેસ! – આંકડા ચોંકાવનારા
રાજ્યમાં દર વર્ષે શ્વાન કરડવાના કેસોમાં જબરદસ્ત વધારો નોંધાયો છે:
-
વાર્ષિક કેસ: 2.41 લાખથી વધુ
-
દરરોજ સરેરાશ: 660+ લોકો
-
દર 2 મિનિટે: એક વ્યક્તિ કૂતરાં દ્વારા હુમલાનો ભોગ
આ આંકડા સ્વાસ્થ્ય વિભાગે રજૂ કર્યા છે, અને તે ગામથી શહેર સુધીના વિસ્તારોની સ્થિતિને સ્પષ્ટ કરે છે.
ગામડાઓમાં પરિસ્થિતિ વધુ ગંભીર કેમ?
ગામોમાં રખડતાં કૂતરાંઓની સંખ્યા ઝડપથી વધતી જાય છે કારણ કે:
-
ગામોમાં કચરો નિકાલની સગવડ નબળી
-
ઘરના બહાર ફૂડ વેસ્ટ નાખવાની લોકોની ટેવ
-
પશુપાલકો દ્વારા છૂટાં વાછરડાં–પશુઓના અવશેષો ભરાયેલા સ્થળો
-
પશુપ્રેમી, પરંતુ બિનજવાબદાર ફીડરો
-
sterilizationનો અભાવ
-
ગ્રામ પંચાયતની સ્ટાફ અછત
આ બધું મળી કૂતરાંઓના જૂથો (પૅક્સ) બને છે, જે વધુ જોખમી છે.
તલાટીઓ કહે છે – “અમારું કામ સરકારી કચેરીથી વધુ હવે પશુ કન્ટ્રોલના સરનામા જેવું બની ગયું”
એક તલાટી કહે છે:
-
“અમને વેરો વસૂલવો છે, લોકોના દસ્તાવેજો તપાસવા છે, જમીન માપણીમાં મદદ કરવી છે, ચૂંટણીનું કામ, ફૂડ સપ્લાય સર્વે, આવાસ યોજના, B.L.O. ફરજ—હવે કૂતરાંઓ ક્યાં રહે છે તે શોધવાની ફરજ ઉમેરાઈ ગઈ.”
બીજા તલાટીનું કહેવું છે:
-
“કઈ જગ્યાએ 20–25 કૂતરાં હોય છે—એને ખસેડવો અને નકશો બનાવવો કોઈ કાગળ–કલમનું કામ નથી. આ તો પ્રાણીસંકટ છે!”
આધિકારીઓમાં આ મુદ્દે સ્પષ્ટતા માંગતા રજુઆતો પણ શરૂ થઈ ગઈ છે.
ફિડિંગ ઝોન – શું તે વાસ્તવિક ઉકેલ છે?
સુપ્રીમ કોર્ટએ સ્પેશિયલ ફીડિંગ ઝોન બનાવવા કહ્યું છે, કારણ કે:
-
કૂતરાંઓને નિયંત્રિત ખોરાક મળશે
-
ગલીઓમાં ભટકવાની જરૂર નહીં પડે
-
હુમલાખોર વર્તન ઓછું થશે
-
sterilization drive સરળ બનશે
પરંતુ ગ્રામ પંચાયતો પાસે પડકારો છે:
-
ફીડિંગ ઝોન માટે જગ્યા
-
પાણી અને સફાઈની વ્યવસ્થા
-
કૂતરાંઓને ત્યાં લાવવા પ્રણાલી
-
સ્થાનિક લોકોના વાંધા
-
પશુપાલન વિભાગની મદદની અછત
ઘણા ગામોમાં લોકો ઘરે બાકી ઊઠેલો ખોરાક રસ્તા પર નાખે છે, જેથી કૂતરાંઓની સંખ્યા વધુ વધી જાય છે.
રખડતાં કૂતરાંઓના હુમલામાં સૌથી વધુ શિકાર – બાળકો અને વૃદ્ધો
આંકડા દર્શાવે છે કે શાળામાં જતા બાળકો અને વૃદ્ધો પર હુમલાની સંખ્યા સૌથી વધુ છે.
-
બાળકો દોડતા હોય છે—કૂતરાં તેને ખતરો માને છે
-
વૃદ્ધો બચાવ કરી શકતા નથી
-
મહિલાઓને પલ્ટો મારે છે
-
સાયકલ–બાઈકને ચેઝ કરે છે
આ કારણે ગામોમાં અસુરક્ષા વધી રહી છે.
કૂતરાંઓને કાબૂમાં રાખવા માટે સુચિત ઉકેલો
✔️ sterilization drive વધુ મોટાપાયે
✔️ ખોરાકના સ્થળોની વૈજ્ઞાનિક વ્યવસ્થા
✔️ વેટનરી સ્ટાફ વધારવો
✔️ રખડતાં કૂતરાંઓ અંગે લોકોમાં જાગૃતિ
✔️ કચરો નિકાલ સુધારવો
✔️ ગેરકાયદેસર ડમ્પિંગ પર દંડ
✔️ સ્કૂલ–મંદિર–હૉસ્પિટલ પાસે ઝોન ક્લિનિંગ
✔️ ફીડિંગ ઝોનનું નિયમિત મોનિટરિંગ
તલાટી પર નવો ભાર અને ગામોમાં નવી સમસ્યાઓ—સિસ્ટમને મજબૂત કરવાની તાત્કાલિક જરૂર
સુપ્રીમ કોર્ટના આદેશ બાદ રાજ્યોને જવાબદારી સોંપવી જરૂરી છે. પરંતુ તલાટીઓ, જે પહેલેથી જ 25થી વધુ પ્રકારની ફરજો સંભાળી રહ્યા છે, તેઓ પર નવી કામગીરી મૂકવાથી વહીવટ વ્યાવસાયિક રહી શકશે કે નહીં તે મોટો સવાલ છે.
રખડતાં કૂતરાંઓનો મુદ્દો જનસુરક્ષા સાથે સીધો જોડાયેલ હોવાથી કાર્ય તો કરવું જ પડશે—પરંતુ તેની માટે યોગ્ય માણસબળ, સાધનો, વેટનરી ટીમ, અને પ્રશાસન વચ્ચેનું સંકલન અનિવાર્ય છે.
