જામનગરમાં રંગમતી નદી કિનારે ફરી દબાણ હટાવ ઝુંબેશ: મંજૂરી વગરના મકાનો સામે મનપાની કારવણી

જામનગર, 14 જૂન 2025 – જામનગર શહેરના રંગમતી નદી કાંઠે વર્ષોથી દબાણ રૂપે ઉભેલા અવ્યવસ્થિત મકાનો અને બાંધકામ સામે મનપાએ ફરી એકવાર સખત ઢાબે પગલાં ભર્યાં છે. આજે સવારે શહેરના મધ્યસ્થ મરૂ કંસારાની વાડી પાછળના વિસ્તારમાં મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશન દ્વારા તાકીદે ડીમોલિશન કામગીરી શરૂ કરવામાં આવી. આ કામગીરી હેઠળ 10થી વધુ દબાણો દૂર કરવામાં આવ્યા.

● એકવાર ફરી રંગમતી કિનારાના દબાણો પર ભરેલું બુલડોઝર

શહેરની જીવલેણ નદી રંગમતીના બે કાંઠે છેલ્લા ઘણા વર્ષોથી દબાણોનું પ્રમાણ વધી રહ્યું છે. આવા દબાણો માત્ર નદીના સ્વચ્છ પ્રવાહને અવરોધે છે એટલું જ નહીં, પણ મોન્સૂન દરમિયાન પૂર જેવી પરિસ્થિતિ સર્જવા માટે પણ જવાબદાર બની શકે છે. ઇચ્છિત નદી વિકાસ અને પૂર નિયંત્રણ યોજનાઓને અસરકારક બનાવવા માટે જામનગર મહાનગરપાલિકા દ્વારા દબાણ દૂર કરવાના પ્રયાસો ચાલી રહ્યા છે.

આ પહેલાં પણ મનપાએ આ વિસ્તારમાં ઓક્ટોબર-નવેમ્બર 2024 દરમિયાન દબાણ હટાવ ઝુંબેશ ચલાવી હતી, પરંતુ હવે ફરીથી કેટલાક ઘરો, દુકાનો અને ટેમ્પરરી સ્ટ્રક્ચરો ઉભા થઈ ગયાં હતાં. જેના પગલે ફરીથી મનપાએ બુલડોઝર ફેરવી દીધું.

● મકાનધારકોમાં ભારે બબાલ અને વિરોધ

આ અચાનક શરૂ કરાયેલી કામગીરીથી નદીકાંઠા વિસ્તારમાં રહેતા લોકોમાં ભારે બબાલ અને વિરોધ સર્જાયો. રહેવાસીઓના મતે, મનપાએ અગાઉ પૂરતી નોટિસ આપી નહોતી અને ઘણાંને તો કોઈ સત્તાવાર જાણકારીઅે પણ મળી નહોતી. અસંખ્ય પરિવારોમાં નિરાશા અને ગુસ્સો જોવા મળ્યો.

એક રહેવાસી દિલીપભાઈ પટેલે ગુસ્સે ભરાયાં ને કહ્યું:

“અમે અહીં છેલ્લા દસ વર્ષથી રહીયે છીએ. કરવાતી કામગીરીમાં અમારું ઘર પલભરમાં તોડી નાંખવામાં આવ્યું. જો અમે કાયદેસર નથી, તો કોઈ વિકલ્પ આપો, બસ બુલડોઝર ચલાવવું એ જ યોગ્ય રીત નથી.“

● મનપાનું વલણ: ‘અહી કાયદેસર દસ્તાવેજો નથી’

જામનગર મનપાના અધિકારીઓનું કહેવું છે કે, આ વિસ્તારોમાં મોટાભાગે મકાનોનો કોઈ અધિકૃત લેખિત પુરાવો નથી. જેથી આ બાંધકામોને ગેરકાયદેસર ગણાવીને તાત્કાલિક કાર્યવાહી જરૂરી બની. તેઓએ ઉમેર્યું કે, આ પગલાં માત્ર નદીની સુરક્ષા માટે નહીં, પણ શહેરી ધોરણે વિકાસની દ્રષ્ટિએ પણ ફરજિયાત છે.

મહાનગરપાલિકાના એક વરિષ્ઠ અધિકારીએ કહ્યું:

“મોન્સૂન પહેલાં નદીકાંઠાના દબાણો દૂર કરવાનો મુખ્ય હેતુ છે કે કોઇ પુર જેવી પરિસ્થિતિ સર્જાય નહીં. જો નદીના પ્રવાહમાં અવરોધ ઊભો રહેશે તો શહેરના અનેક વિસ્તારો પાણીમાં ગરકાવ થઈ શકે છે. અમે પૂર્વમાં નોટિસ આપી હતી અને હવે અમલ કરવો ફરજિયાત બન્યો.“

● દબાણો સામે એક વાટાઘાટ નહીં?

દબાણ હટાવ ઝુંબેશ સમયાંતરે થાય છે, પણ પ્રશ્ન એ છે કે દબાણ કરતા લોકો સાથે સરકાર કે કોર્પોરેશન કોઈ અસરકારક વાટાઘાટ કરે છે કે નહીં. સ્થાનિક લોકોનો આક્ષેપ છે કે તેમની સાથે ન તો કોઈ સંવાદ થયો છે અને ન તો પુનર્વસનની કોઈ યોજના જાહેર કરવામાં આવી છે. પરિણામે આ પરિવારો હવે ખુલ્લા આકાશ નીચે જીવવા મજબૂર બન્યા છે.

જમુનાબેન, જેનું ઘર તોડી પાડવામાં આવ્યું, એવું કહે છે:

“ઘરે તો હવે છત રહી નથી. મારા પતિ ભંગાર વેચે છે અને હું ઘરકામ કરતી. હવે ક્યાં જઈશું? અમારા જેવાં નાના કામદાર પરિવારો માટે તો આશરો જ નથી.“

● બાળકો અને વૃદ્ધો પર અસર

ઘર તૂટી જતા બાળકોથી માંડી વૃદ્ધો સુધીના જીવન પર ગંભીર અસર પડી છે. શાળાઓ શરૂ થવાની દ્હેલીજ પર આ પરિવારોના બાળકો માટે હવે ભણતર દુર્લભ બની ગયું છે. પુસ્તકો, સ્કૂલ બેગ અને યુનિફોર્મ બધું જ તોડી પડાયેલા મકાનમાં ફસાઈ ગયું છે. વૃદ્ધો માટે આરામદાયક રહેવાનું સ્થાન હવે માત્ર એક યાદ બની ગયું છે.

● સામાજિક કાર્યકરોનો માગ: માનવિય અભિગમ દાખવો

જામનગરના સામાજિક કાર્યકરો અને ગેરસરકારી સંસ્થાઓએ માંગ ઉઠાવી છે કે સરકારે દબાણ હટાવવાની કાર્યવાહી કરતાં પહેલાં પુનર્વસન યોજનાઓ અમલમાં મૂકવી જોઈએ. ખાસ કરીને એવા પરિવારો માટે જેમણે વર્ષોથી ત્યાં રહેતાં આવાસનું એકમાત્ર આધાર બનાવી લીધું છે.

“સિટી કલ્યાણ મંચ”ના કાર્યકર ભાવેશભાઈ પરમાર કહે છે:

“દબાણ હટાવવી સરકારી ફરજ છે, પણ લોકોના પથ્થરના મકાન તોડી નાંખતાં પહેલાં તેમના ભવિષ્ય માટે પણ વિચાર કરો. વિમુક્ત કરેલા લોકોને નિવાસ આપો, નહીં તો એ લોકોની સમસ્યા વધુ ઉગ્ર બને.“

● ભવિષ્ય માટે શું?

મહાનગરપાલિકા તરફથી આ ઝુંબેશ આગામી દિવસોમાં વધુ વિસ્તારોમાં ચાલી શકે છે એવી શક્યતા છે. ખાસ કરીને જ્યાં નદીકાંઠે ‘એન્ક્રોચમેન્ટ’ સામે ફરી ફરિયાદો છે એવા વિસ્તારોમાં કાર્યવાહી કરાશે.

હવે મુખ્ય પ્રશ્ન એ છે કે, શું મનપા અને રાજ્ય સરકાર આ પરિવારોને કોઇ રીકન્સ્ટ્રક્શન હાઉસિંગ યોજના હેઠળ આવાસ આપશે કે નહીં? કે પછી આ ઘટનાને માત્ર “ફાઇલ બંધ” મામલામાં સમાવી લેવામાં આવશે?

●  વિકાસ અને માનવતા વચ્ચે સંતુલન જરૂરી

જામનગર જેવા વિસ્તૃત શહેરમાં દબાણો હટાવવી જરૂરિયાત છે, પરંતુ એ સાથે માનવતાનું સૂત્ર જાળવવું વધુ જરૂરી છે. આવાસ ગુમાવનારા લોકોની પીડા સમજવી એ દરેક શાસક અને સંસ્થાની જવાબદારી છે. આજના દિને તોડી પાડેલા 10થી વધુ મકાનો માત્ર ઈંટ અને સિમેન્ટના ટુકડા નથી, એમાં અનેક સપનાનું નિવાસ હતું.

વિકાસનું બુલડોઝર જ્યાં ચાલે ત્યાં પહેલાં પુનર્વિકાસની શરુaat થવી જોઈએ — નહીં તો આ પદ્ધતિ એવાંજ વધુ પીડિતો ઊભા કરશે.