ભારતના વડાપ્રધાન નરેન્દ્રભાઈ મોદીની શૈક્ષણિક ડિગ્રી અંગે લાંબા સમયથી ચાલી રહેલા વિવાદ પર સોમવારે દિલ્હી હાઈકોર્ટે મહત્વપૂર્ણ ચુકાદો આપ્યો છે. આ ચુકાદા અનુસાર હવે પ્રધાનમંત્રીની ડિગ્રીની માહિતી જાહેર કરવામાં નહીં આવે. અદાલતે સ્પષ્ટ શબ્દોમાં જણાવ્યું કે વડાપ્રધાનની શૈક્ષણિક વિગતો જાહેર કરવાની ફરજ પાડવી શક્ય નથી અને આ માટે કેન્દ્રીય માહિતી આયોગ (CIC) દ્વારા આપવામાં આવેલ આદેશને રદ્દ કરવામાં આવે છે. આ નિર્ણય સાથે વર્ષોથી ચાલી રહેલી રાજકીય ખેંચતાણ પર એક મોટો કાનૂની અધ્યાય સમાપ્ત થયો છે.
CICનો આદેશ શું હતો?
RTI એક્ટ હેઠળ અરજદારોએ વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીની BA અને MAની ડિગ્રીની સત્તાવાર નકલો માંગેલી હતી. આ અરજીને લઈને CICએ એપ્રિલ ૨૦૧૬માં મહત્વનો નિર્ણય આપ્યો હતો કે વડાપ્રધાન કાર્યાલય (PMO), દિલ્હી યુનિવર્સિટી અને ગુજરાત યુનિવર્સિટીએ મળીને મોદીજીની ડિગ્રી સંબંધિત માહિતી જાહેર કરવી પડશે. આ નિર્ણય બાદ રાજકીય રીતે ભારે ચર્ચા સર્જાઈ હતી. ખાસ કરીને તે સમયના દિલ્હીના મુખ્ય પ્રધાન અરવિંદ કેજરીવાલે વારંવાર આ મુદ્દાને ઉઠાવ્યો હતો અને મોદીની ડિગ્રી અંગે સવાલો ઊઠાવ્યા હતા.
હાઈકોર્ટમાં પડકાર અને લાંબી કાનૂની પ્રક્રિયા
CICનો આદેશ જાહેર થયા બાદ દિલ્હી યુનિવર્સિટીએ અને ગુજરાત યુનિવર્સિટીએ અદાલતનો દરવાજો ખખડાવ્યો હતો. બંને સંસ્થાઓએ દલીલ કરી હતી કે વ્યક્તિગત શૈક્ષણિક માહિતી RTI હેઠળ જાહેર કરવાની ફરજ નથી, કારણ કે તે “પર્સનલ ઇન્ફોર્મેશન”ની શ્રેણીમાં આવે છે. આ ઉપરાંત પ્રધાનમંત્રી કાર્યાલયે પણ સ્પષ્ટ કર્યું હતું કે મોદીની ડિગ્રી પહેલેથી જ જાહેર પ્લેટફોર્મ પર ઉપલબ્ધ છે અને ફરીથી સત્તાવાર રીતે જાહેર કરવાની જરૂર નથી.
દિલ્હી હાઈકોર્ટમાં આ મામલો વર્ષો સુધી પેન્ડિંગ રહ્યો. અનેક વખત સુનાવણી બાદ આખરે સોમવારે ન્યાયાધીશે CICનો આદેશ રદ્દ કરતાં કહ્યું કે વડાપ્રધાનની ડિગ્રી જાહેર કરવાની ફરજ પાડવાનો આયોગનો નિર્ણય કાયદાકીય રીતે યોગ્ય નથી.
અદાલતની મુખ્ય નોંધ
હાઈકોર્ટે પોતાના ચુકાદામાં કહ્યું કે :
-
RTI હેઠળ દરેક પ્રકારની વ્યક્તિગત માહિતી જાહેર કરવાની ફરજ નથી.
-
શૈક્ષણિક ડિગ્રી વ્યક્તિગત દસ્તાવેજ છે, જે વ્યક્તિની સંમતિ વગર જાહેર કરવી ફરજિયાત નહીં ગણાય.
-
CICએ પોતાના અધિકાર ક્ષેત્રથી બહાર જઈને આદેશ આપ્યો હતો.
-
વડાપ્રધાનની ડિગ્રી પહેલેથી જ રાજકીય ચર્ચાનો વિષય છે, પણ કાયદાકીય રીતે તેને જાહેર કરવાનો હુકમ યોગ્ય નથી.
રાજકીય પરિપ્રેક્ષ્ય
મોદીની ડિગ્રીનો મુદ્દો છેલ્લા દાયકાથી રાજકીય ચર્ચાઓના કેન્દ્રમાં રહ્યો છે. ૨૦૧૪ની લોકસભા ચૂંટણી દરમિયાન તથા ત્યારબાદ, વિરોધ પક્ષો વારંવાર પ્રશ્નો પૂછતા રહ્યા કે મોદીજીની BA અને MAની ડિગ્રીની સાચી નકલ કેમ જાહેર કરવામાં આવતી નથી. ખાસ કરીને આમ આદમી પાર્ટી (AAP)એ આ મુદ્દાને પોતાનો મુખ્ય રાજકીય હથિયાર બનાવ્યો હતો.
અરવિંદ કેજરીવાલે ૨૦૧૬માં જાહેર મંચ પરથી કહ્યું હતું કે વડાપ્રધાન પોતાના શૈક્ષણિક દસ્તાવેજો બતાવે, જેથી જનતા વચ્ચે રહેલી શંકાઓ દૂર થાય. ત્યારે ભાજપ તરફથી પ્રતિકાર રૂપે જણાવ્યું હતું કે મોદીની ડિગ્રી પહેલેથી જ જાહેર છે અને તેનો પુરાવો યુનિવર્સિટી રેકોર્ડમાં ઉપલબ્ધ છે.
આદેશ પછી રાજકીય પ્રતિસાદ
હાઈકોર્ટના આ નવા ચુકાદા બાદ રાજકીય તંત્રમાંથી તીવ્ર પ્રતિક્રિયાઓ આવવાની શક્યતા છે. ભાજપ પક્ષ માટે આ નિર્ણય મોટું રાહતરૂપ સાબિત થઈ શકે છે, કારણ કે વિરોધ પક્ષો વારંવાર આ મુદ્દાને ચૂંટણી દરમિયાન ઉછાળતા આવ્યા છે. બીજી તરફ, વિરોધ પક્ષો આ ચુકાદાને લઈને આક્ષેપ કરી શકે છે કે સરકાર પોતાની શૈક્ષણિક માહિતી છુપાવવાની કોશિશ કરી રહી છે.
AAP અને કોંગ્રેસ જેવા પક્ષો આગામી દિવસોમાં આ મુદ્દે પ્રતિક્રિયા આપશે તેવી ધારણા છે. પરંતુ કાનૂની રીતે હવે સ્પષ્ટ છે કે વડાપ્રધાનની ડિગ્રી જાહેર કરવાની ફરજ નહીં રહે.
સામાન્ય જનતા વચ્ચે ચર્ચા
સોશિયલ મીડિયામાં મોદીની ડિગ્રીનો મુદ્દો હંમેશાં ટ્રેન્ડમાં રહ્યો છે. ઘણા લોકો માનતા હતા કે દેશના વડાપ્રધાન તરીકે તેમની શૈક્ષણિક માહિતી સૌ માટે સ્પષ્ટ હોવી જોઈએ. બીજી તરફ એક વર્ગનું માનવું હતું કે વડાપ્રધાનના કાર્ય, નિર્ણયો અને નેતૃત્વ જ તેમની લાયકાતનું માપદંડ છે, શૈક્ષણિક ડિગ્રી નહીં.
હાઈકોર્ટના આ ચુકાદા બાદ આ ચર્ચાઓને વધુ વેગ મળી શકે છે. સમર્થકો આ ચુકાદાને યોગ્ય ગણશે, જ્યારે વિરોધીઓ આને પારદર્શિતાના અભાવ સાથે જોડશે.
કાનૂની નિષ્ણાતોની દૃષ્ટિ
કાયદાના નિષ્ણાતોનું માનવું છે કે આ ચુકાદો માત્ર વડાપ્રધાન પૂરતો સીમિત નથી, પણ સમગ્ર RTI કાયદા માટે મહત્વનો નઝિર ઉભો કરે છે. જો વ્યક્તિગત માહિતી જાહેર કરવાની ફરજ નથી તો આગળથી અન્ય કિસ્સાઓમાં પણ શૈક્ષણિક કે ખાનગી દસ્તાવેજો જાહેર કરવાની માંગણીને નકારી શકાય છે.
વિશેષજ્ઞોના જણાવ્યા અનુસાર, “RTIનો હેતુ જાહેર તંત્રની પારદર્શિતા લાવવાનો છે, પરંતુ તેનો અર્થ એ નથી કે કોઈપણ વ્યક્તિની વ્યક્તિગત માહિતી જાહેર કરવાની ફરજ છે. અદાલતનો આ ચુકાદો એ બાબતને વધુ સ્પષ્ટ કરે છે.”
મોદીના રાજકીય કારકિર્દી પર અસર
વાસ્તવમાં જોવામાં આવે તો વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી ૨૦૧૪થી સતત સત્તામાં છે અને તેમની લોકપ્રિયતા પર શૈક્ષણિક ડિગ્રીના મુદ્દાનો બહુ મોટો પ્રભાવ નથી પડ્યો. તેઓ પોતાના નિર્ણયો, રાજકીય વ્યૂહરચના અને આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે ભારતની પ્રતિષ્ઠા વધારવા માટે જાણીતા રહ્યા છે.
આથી ધારણા છે કે હાઈકોર્ટના આ ચુકાદાથી તેમનાં રાજકીય ભવિષ્ય કે લોકપ્રિયતા પર સીધી અસર નહીં પડે. તેમ છતાં, વિરોધ પક્ષો ચૂંટણી દરમિયાન આ મુદ્દાને ફરી રાજકીય રીતે ઉછાળે તેવી શક્યતા રહે છે.
નિષ્કર્ષ
દિલ્હી હાઈકોર્ટનો તાજેતરનો આ ચુકાદો વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીની ડિગ્રી મુદ્દે લાંબા સમયથી ચાલી રહેલા વિવાદ પર મોટું વિરામ મૂકે છે. CICનો આદેશ રદ્દ થતા હવે કાયદાકીય રીતે તેમની શૈક્ષણિક વિગતો જાહેર કરવાની ફરજ નહીં રહે.
હવે જોવાનું એ રહેશે કે રાજકીય પક્ષો આ મુદ્દાને આગળ કેવી રીતે ભજવે છે. પરંતુ કાનૂની રીતે બાબત હવે સ્પષ્ટ થઈ ગઈ છે કે વડાપ્રધાનની ડિગ્રી જાહેર કરવાનો પ્રશ્ન હાઈકોર્ટના આદેશ બાદ પૂર્ણ થઈ ગયો છે.
WhatsApp link-
https://chat.whatsapp.com/L18FV1R9B1r42hmCOLc6QL
FACEBOOK LINK –
https://www.facebook.com/SamaySandesh…
Instagram link –
https://t.me/joinchat/g1_gPdcFxtM1NDZl
TELEGRAM LINK –
https://t.me/joinchat/uIljpkLp6VViYjRl
જનતાના અવાજને અમે કરીશુ ઉજાગર…
સંપર્ક કરો. +91 88660 66060
