આદિ સંસ્કૃતિ પોર્ટલનો ઐતિહાસિક શુભારંભ : વિશ્વની પ્રથમ ડિજિટલ આદિવાસી યુનિવર્સિટીએ ભારતને અપાવ્યું વૈશ્વિક ગૌરવ

ભારત વિવિધ સંસ્કૃતિઓનો સંગમ છે, જ્યાં દરેક સમુદાય પોતાની પરંપરા, કલા, ભાષા અને જીવનશૈલી દ્વારા રાષ્ટ્રની ઓળખને સમૃદ્ધ બનાવે છે. ખાસ કરીને આદિજાતિ સમુદાયો ભારતની પ્રાચીનતમ માનવ સંસ્કૃતિના જીવંત વારસાદાર છે. તેમના લોકનૃત્યો, ગીતો, ચિત્રકળા, હસ્તકળા, વસ્ત્ર, આભૂષણો, લોકકથાઓ અને જીવનશૈલી માનવ સમાજના મૂળ સ્વરૂપની ઝાંખી કરાવે છે. પરંતુ આધુનિકતાની દોડમાં આ સંસ્કૃતિઓ ધીમે ધીમે લુપ્ત થતી જતી હતી. આ પરિસ્થિતિમાં કેન્દ્ર સરકારે વડાપ્રધાન નરેન્દ્રભાઈ મોદીના નેતૃત્વમાં એક ઐતિહાસિક પગલું ભર્યું છે.

નવી દિલ્હી સ્થિત ભારત મંડપમ ખાતે કેન્દ્ર સરકારના આદિજાતિ બાબતોના મંત્રાલય દ્વારા **“આદિ સંસ્કૃતિ પોર્ટલ (Beta Version)”**નું ભવ્ય લોન્ચિંગ કરવામાં આવ્યું. આ લોન્ચિંગ પ્રસંગે રાજ્યકક્ષાના મંત્રી શ્રી દુર્ગાદાસ ઉઈકે મુખ્ય અતિથિ તરીકે ઉપસ્થિત રહ્યા હતા. આ સાથે જ દેશ વિશ્વની પ્રથમ ડિજિટલ આદિવાસી યુનિવર્સિટીના યુગમાં પ્રવેશ્યું છે, જેને સમગ્ર વિશ્વમાં ભારતના આદિવાસી વારસાને ઉજાગર કરવાનું મંચ મળ્યું છે.

ડિજિટલ યુનિવર્સિટી : આદિ વિશ્વવિદ્યાલય

આ પોર્ટલનો પ્રથમ મુખ્ય એકમ છે “આદિ વિશ્વવિદ્યાલય” – જે એક વર્ચ્યુઅલ યુનિવર્સિટી છે. અહીં દેશભરની વિવિધ આદિજાતિઓના પરંપરાગત કલા સ્વરૂપોનો અભ્યાસ ઓનલાઇન પદ્ધતિથી થઈ શકશે.

🔹 પ્રથમ તબક્કામાં કુલ ૧૫ રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાંથી ૪૫ અભ્યાસક્રમો શરૂ કરવામાં આવ્યા છે.
🔹 આ અભ્યાસક્રમોમાં નૃત્ય, સંગીત, વાદ્ય, ચિત્રકલા, હસ્તકલા, રાંધણકળા, કાપડ વણાટ, પહેરવેશ, આભૂષણો સહિત ૧૦૦થી વધુ કલા સ્વરૂપોનો સમાવેશ છે.
🔹 તમામ કોર્સ માસ્ટર કલાકારો દ્વારા સંચાલિત ઇન્ટરેક્ટિવ અભ્યાસક્રમો છે.

ગુજરાતના સંદર્ભમાં, TRI Gujarat દ્વારા ત્રણ મુખ્ય અભ્યાસક્રમો પસંદ કરવામાં આવ્યા છે:

રાઠવા ડાન્સ (રાઠવા આદિજાતિનો લોકનૃત્ય)
પિઠોરા ચિત્રકલા (રાઠવા આદિજાતિની ધાર્મિક-સાંસ્કૃતિક ચિત્રકળા)
બાંબુ હસ્તકલા (કોટવાળીયા સમુદાયની વિશિષ્ટ કારીગરી)

આ અભ્યાસક્રમો ન માત્ર શૈક્ષણિક છે પરંતુ આદિજાતિ સમુદાયોની જીવનપદ્ધતિ, ધાર્મિક માન્યતાઓ અને સામાજિક પરંપરાઓ સાથે જોડાયેલા છે.

આદિ સંપદા : ૫,૦૦૦ કલા સ્વરૂપોનું ડિજિટલ દસ્તાવેજીકરણ

બીજો એકમ છે “આદિ સંપદા” – જે એક ડિજિટલ રિપોઝીટરી છે. અહીં દેશની ૫,૦૦૦થી વધુ આદિવાસી કલા સ્વરૂપો અને લુપ્ત થતી ભાષા-બોલીઓનું દસ્તાવેજીકરણ કરવામાં આવી રહ્યું છે.

🔸 ગુજરાતના સંદર્ભમાં, આશરે ૧૦૦ વિષયો પર આદિજાતિ સંસ્કૃતિ, પરંપરા, જીવનશૈલી અને વારસાનું દસ્તાવેજીકરણ કરવામાં આવ્યું છે.
🔸 આ દસ્તાવેજીકરણ ભવિષ્યની પેઢી માટે એક જીવંત આર્કાઇવ સાબિત થશે.
🔸 સંશોધકો, વિદ્યાર્થીઓ, કલાકારો તેમજ નીતિ નિર્માતાઓ માટે આ ભંડાર અત્યંત ઉપયોગી બનશે.

આદિ હાટ : આદિવાસી કલાકારો માટે ઇ-કોમર્સ માર્કેટપ્લેસ

ત્રીજો એકમ છે “આદિ હાટ” – જે એક ઇ-કોમર્સ પ્લેટફોર્મ છે.
🔹 અહીં આદિવાસી કલાકારો તેમના હસ્તકલા ઉત્પાદનો, વસ્ત્રો, આભૂષણો, ચિત્રો વગેરે સીધા જ બજારમાં વેચી શકશે.
🔹 મધ્યસ્થી વગર સીધી ખરીદી-વેચાણ થવાને કારણે કલાકારોને યોગ્ય ભાવ મળશે.
🔹 આથી આદિવાસી સમુદાયોની આર્થિક સશક્તિકરણમાં નવો માઇલસ્ટોન નોંધાશે.

મંત્રી દુર્ગાદાસ ઉઈકેએ કરેલા પ્રેરક ઉદ્બોધન

આ પ્રસંગે રાજ્યકક્ષાના મંત્રી શ્રી દુર્ગાદાસ ઉઈકેએ જણાવ્યું હતું કે:
👉 “આદિ સંસ્કૃતિ એ માનવ સભ્યતાની આધારશીલા છે. આદિજાતિઓની કલા, જ્ઞાન, જીવનશૈલી, નૃત્યો અને પરંપરા માત્ર સમાજ માટે જ નહીં પરંતુ સમગ્ર માનવજાત માટે અમૂલ્ય ધરોહર છે.”

તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું કે વડાપ્રધાન નરેન્દ્રભાઈ મોદીના દ્રઢ મનોબળ અને દૂરંદેશી દ્રષ્ટિકોણને કારણે જ આ પોર્ટલ શક્ય બન્યું છે. નહિંતર આદિજાતિઓની સંસ્કૃતિ ધીમે ધીમે ગાયબ થઈ જતી.

આદિ વાણી એપ : ભાષા સંરક્ષણ તરફ પગલું

આદિજાતિ બાબતોના મંત્રાલયે તાજેતરમાં “આદિ વાણી એપ” (Beta Version) પણ લોન્ચ કરી છે.
🔸 પ્રથમ તબક્કામાં ૪ આદિવાસી ભાષાઓ – ભીલી, ગોંડી, સાંથાલી અને મુંડારી –ને સ્થાન આપવામાં આવ્યું છે.
🔸 આ ભાષાઓ હિન્દી અને અંગ્રેજીમાં અનુવાદ કરી શકાય છે.
🔸 આ એપ આદિવાસી ભાષાઓના સંરક્ષણ અને પ્રસાર માટે મહત્વપૂર્ણ સાબિત થશે.

વૈશ્વિક સ્તરે ભારતની આગેવાની

‘આદિ સંસ્કૃતિ પોર્ટલ’ માત્ર એક પોર્ટલ નથી, પરંતુ ભારતને વિશ્વમાં આદિવાસી સંસ્કૃતિના ક્ષેત્રે આગેવાની અપાવનાર ઐતિહાસિક પગલું છે.
🔹 આ પોર્ટલ થકી ભારત દુનિયાની પ્રથમ ડિજિટલ આદિવાસી યુનિવર્સિટી ધરાવતું દેશ બની ગયું છે.
🔹 વિશ્વભરના સંશોધકો અને વિદ્યાર્થીઓ હવે ભારતની આદિવાસી કલા અને સંસ્કૃતિનો અભ્યાસ કરી શકશે.
🔹 આથી ભારતનો ગૌરવ વધશે તેમજ આદિજાતિ સમુદાયોને વૈશ્વિક સ્તરે ઓળખ મળશે.

ગુજરાતની આદિજાતિઓનો યોગદાન

ગુજરાત રાજ્યમાં અનેક આદિજાતિઓ વસે છે, જેમણે પોતાની અનોખી પરંપરા, કલા અને સંસ્કૃતિ દ્વારા રાજ્યના સામાજિક તાણાબાણાને સમૃદ્ધ બનાવ્યું છે.

રાઠવા સમુદાય : તેમના રાઠવા નૃત્યો અને પિઠોરા ચિત્રકળા માટે જાણીતા.
કોટવાળીયા સમુદાય : બાંબુ હસ્તકલા દ્વારા વૈશ્વિક ખ્યાતિ મેળવનાર.
ગામિત, ડાંગ, ચૌધરી, ભિલ વગેરે સમુદાયો : પોતાના લોકગીતો અને પરંપરાગત ઉત્સવો દ્વારા ઓળખાયેલા.

આ સમુદાયોની કલા હવે ડિજિટલ યુનિવર્સિટી દ્વારા વિશ્વભરમાં પ્રસિદ્ધ થશે.

ભવિષ્ય તરફનું દ્રષ્ટિકોણ

આ પોર્ટલના માધ્યમથી:
✔ આદિજાતિઓની સાંસ્કૃતિક ધરોહરનું સંરક્ષણ થશે.
✔ યુવાપેઢીને શૈક્ષણિક અને રોજગારીની તકો મળશે.
✔ કલાકારો અને હસ્તકળાકારોને બજારમાં સીધી ઓળખ મળશે.
✔ સંશોધકોને ડિજિટલ આર્કાઇવ ઉપલબ્ધ થશે.
✔ ભારત વૈશ્વિક સ્તરે આદિવાસી સંસ્કૃતિના કેન્‍દ્ર તરીકે ઉભરશે.

નિષ્કર્ષ

‘આદિ સંસ્કૃતિ પોર્ટલ’ વડાપ્રધાન નરેન્દ્રભાઈ મોદીના દ્રઢ નેતૃત્વ હેઠળ શરૂ કરાયેલ એક અનોખી પહેલ છે. આ પહેલ માત્ર આદિજાતિઓ માટે નહીં પરંતુ સમગ્ર ભારત માટે ગૌરવની બાબત છે.

ભારતના આદિજાતિ સમુદાયોના કલા, સંસ્કૃતિ, ભાષા અને જીવનશૈલીના સંરક્ષણ તથા પ્રસાર માટે આ પોર્ટલ એક ડિજિટલ યજ્ઞ છે. આથી ભવિષ્યની પેઢીઓને પોતાનું મૂળ ઓળખવા, શીખવા અને વિશ્વને બતાવવા એક અનોખો પ્લેટફોર્મ મળશે.

WhatsApp link-
https://chat.whatsapp.com/L18FV1R9B1r42hmCOLc6QL

FACEBOOK LINK –
https://www.facebook.com/SamaySandesh…

Instagram link –
https://t.me/joinchat/g1_gPdcFxtM1NDZl

TELEGRAM LINK –
https://t.me/joinchat/uIljpkLp6VViYjRl

જનતાના અવાજને અમે કરીશુ ઉજાગર…
સંપર્ક કરો. +91 88660 66060