રેલવેનો નવો નિયમ: તત્કાલ ટિકિટ માટે આધાર કાર્ડ ફરજિયાત, પરંતુ જનરલ ટિકિટ માટે જૂનો જ નિયમ યથાવત

ભારતીય રેલવે દેશના સૌથી મોટા જાહેર પરિવહન તંત્ર તરીકે કરોડો મુસાફરોના દૈનિક પ્રવાસનું આધારસ્તંભ છે. દરરોજ લાખો લોકો ટ્રેનો દ્વારા મુસાફરી કરે છે, જેમાંથી ઘણા મુસાફરો સામાન્ય (જનરલ) ટિકિટથી તો કેટલાક રિઝર્વેશન અથવા તત્કાલ ટિકિટથી મુસાફરી કરે છે. તાજેતરમાં રેલવેએ મુસાફરોની સુવિધા અને સુરક્ષા માટે કેટલાક નવા નિયમો અમલમાં મૂક્યા છે, જેને કારણે મુસાફરોમાં કન્ફ્યૂઝન ઉભું થયું છે કે હવે જનરલ ટિકિટ માટે પણ આધાર કાર્ડ ફરજિયાત થઈ ગયું છે કે કેમ?

આ સંદર્ભે રેલવે મંત્રાલયે સ્પષ્ટતા કરી છે કે નવો નિયમ માત્ર તત્કાલ ટિકિટ બુકિંગ માટે જ લાગુ પડશે. જનરલ (અનરિઝર્વ્ડ) ટિકિટ ખરીદવા માટે કોઈપણ પ્રકારનું ઓળખપત્ર, ખાસ કરીને આધાર કાર્ડ, બતાવવાની જરૂર નથી. મુસાફરો પહેલાની જેમ જ ટિકિટ કાઉન્ટર પરથી કે મોબાઇલ એપ દ્વારા સરળતાથી જનરલ ટિકિટ મેળવી શકશે.

નવો નિયમ ક્યારે લાગુ થયો?

રેલવે મંત્રાલયના જણાવ્યા અનુસાર, 15 જુલાઈ, 2025થી તત્કાલ ટિકિટ બુકિંગની નવી વ્યવસ્થા શરૂ કરવામાં આવી છે. આ વ્યવસ્થામાં હવે મુસાફરોને પોતાનું આધાર કાર્ડ આધારિત ઓટીપી (OTP) વેરિફિકેશન કરાવવું ફરજિયાત રહેશે.

જો મુસાફર ઑનલાઇન બુકિંગ કરે છે, તો તેની IRCTC પ્રોફાઇલ આધાર કાર્ડ સાથે લિંક હોવી જોઈએ.
બુકિંગ કરતી વખતે મુસાફરના આધાર સાથે જોડાયેલા મોબાઇલ નંબર પર એક ઓટીપી (વન ટાઇમ પાસવર્ડ) આવશે.
આ ઓટીપી દાખલ કર્યા બાદ જ ટિકિટ બુકિંગ પૂર્ણ થઈ શકશે.

આ નિયમ ઓનલાઇન તેમજ કાઉન્ટર બુકિંગ – બંને માટે સમાન રીતે લાગુ પડે છે.

નવો નિયમ શા માટે લાવવામાં આવ્યો?

રેલવે મંત્રી અશ્વિની વૈષ્ણવના જણાવ્યા મુજબ, તત્કાલ ટિકિટ બુકિંગમાં લાંબા સમયથી દલાલો દ્વારા નકલી આઈડી વાપરી મોટી સંખ્યામાં ટિકિટ બુક કરવામાં આવતી હતી. તેના કારણે સામાન્ય મુસાફરોને સમયસર ટિકિટ મળતી નહોતી.

આ નવો નિયમ લાવવાનો મુખ્ય હેતુ છે:

દલાલો દ્વારા થતા ગેરકાયદેસર ટિકિટ બુકિંગને રોકવું
સામાન્ય મુસાફરોને વધુ તક આપવી
ટિકિટિંગ સિસ્ટમમાં પારદર્શિતા લાવવી
મુસાફરોની ઓળખની સાચી ખાતરી કરવી

આ પ્રયોગથી મુસાફરોને સીધો લાભ થશે, કારણ કે હવે નકલી આઈડી વડે બુક કરાયેલી ટિકિટોનું પ્રમાણ ઘટશે અને સામાન્ય લોકો માટે ટિકિટ ઉપલબ્ધ થવાની શક્યતા વધશે.

જનરલ ટિકિટ પર નિયમ લાગુ નથી

મુખ્ય મુદ્દો એ છે કે મુસાફરોમાં ઘણી ગેરસમજ ઊભી થઈ હતી કે હવે જનરલ ટિકિટ માટે પણ આધાર કાર્ડ ફરજિયાત બની ગયું છે. પરંતુ રેલવે અધિકારીઓએ આ અંગે સ્પષ્ટતા કરી છે:

જનરલ (અનરિઝર્વ્ડ) ટિકિટ માટે કોઈ ઓળખપત્ર જરૂરી નથી.
મુસાફરો પહેલાની જેમ જ ટિકિટ બારી પરથી રોકડમાં જનરલ ટિકિટ ખરીદી શકે છે.
મોબાઇલ એપ (UTS on Mobile) મારફતે પણ ટિકિટ બુક કરાવતી વખતે આધાર કે અન્ય આઈડી બતાવવાની જરૂર નથી.

અટલેકે સામાન્ય મુસાફરો માટે કોઈ બદલાવ આવ્યો નથી.

તત્કાલ બુકિંગમાં એજન્ટો માટે નવા પ્રતિબંધ

આ નિયમનો બીજો મહત્વપૂર્ણ પાસો એ છે કે હવે IRCTC એજન્ટોને તત્કાલ બુકિંગ ખુલ્યા બાદના પહેલા 10 મિનિટ સુધી ટિકિટ બુક કરવાની મંજૂરી નહીં હોય.

સવારે 10:00 થી 10:30 વાગ્યા સુધી – એજન્ટો AC ક્લાસની ટિકિટ બુક કરી શકશે નહીં.
સવારે 11:00 થી 11:30 વાગ્યા સુધી – એજન્ટો Non-AC ક્લાસની ટિકિટ બુક કરી શકશે નહીં.

આ બદલાવના કારણે સામાન્ય મુસાફરોને શરૂઆતના સમયમાં જ ટિકિટ મેળવવાની વધુ તક મળશે. અગાઉ એજન્ટો ઝડપથી મોટી સંખ્યામાં ટિકિટો બુક કરી લેતા, જેના કારણે સામાન્ય મુસાફરો માટે તત્કાલ ટિકિટ મેળવવી મુશ્કેલ બનતી હતી.

IRCTC પ્રોફાઇલ આધાર સાથે લિંક કરવી ફરજિયાત

જે મુસાફરો ઑનલાઇન ટિકિટ બુક કરવા માંગે છે, તેમને હવે પોતાની IRCTC પ્રોફાઇલને આધાર કાર્ડ સાથે અગાઉથી લિંક કરવી પડશે.

આ પ્રક્રિયા બહુ સરળ છે:

IRCTC વેબસાઇટ અથવા “રેલ કનેક્ટ” એપ ખોલો
‘My Account’ વિભાગમાં જાઓ
આધાર કાર્ડની વિગત દાખલ કરો
મોબાઇલ પર આવેલ ઓટીપી દાખલ કરો
પ્રોફાઇલ સફળતાપૂર્વક લિંક થઈ જશે

એકવાર પ્રોફાઇલ લિંક થઈ જાય પછી મુસાફરો સરળતાથી તત્કાલ ટિકિટ બુક કરી શકશે.

મુસાફરોને સીધો ફાયદો

આ નવી વ્યવસ્થા અમલમાં આવ્યા બાદ મુસાફરોને નીચે મુજબના લાભ મળશે:

ટિકિટ ઉપલબ્ધતામાં વધારો – દલાલો અટકાવાતા સામાન્ય મુસાફરોને ટિકિટ મળવાની શક્યતા વધારે છે.
ઓળખની ખાતરી – મુસાફરોની સાચી ઓળખ થવાથી સુરક્ષા પણ મજબૂત થશે.
એજન્ટો પર નિયંત્રણ – પહેલાના 10 મિનિટમાં સામાન્ય મુસાફરોને પ્રાથમિકતા મળશે.
સિસ્ટમ પારદર્શી બનશે – નકલી આઈડીથી થતા ગેરકાયદેસર બુકિંગમાં ઘટાડો થશે.