સર્વપિતૃ અમાવસ્યા, જેને હિંદુ સમાજમાં મહાલય અમાવસ્યા તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તે પિતૃપક્ષનો અંતિમ દિવસ માનવામાં આવે છે. દર વર્ષે આવતી આ તારીખે સમગ્ર ભારતભરમાં ખાસ કરીને શ્રદ્ધાળુઓ પોતાના પૂર્વજોની આત્માની શાંતિ માટે વિશેષ વિધિ-વિધાન સાથે તર્પણ કરે છે. આજે મુંબઈના વાલકેશ્વરમાં આવેલ ઐતિહાસિક બાણગંગા તળાવ ખાતે આ શ્રદ્ધાસભર પ્રસંગે ભક્તિભાવથી ઉમટેલો માનવ મહેરામણ દ્રશ્યમાન થયો હતો.
પિતૃપક્ષનો અંતિમ દિવસ : ધાર્મિક અને આધ્યાત્મિક મહત્વ
હિંદુ શાસ્ત્રો અનુસાર પિતૃપક્ષની ૧૫ દિવસીય અવધિમાં મૃત્યુ પામેલ પિતૃઓની આત્માને શાંતિ મળે તે માટે સંતાન અને વંશજ શ્રદ્ધા સાથે તર્પણ, પિંડદાન અને દાન કરે છે. આ અવધિનું મહત્વ એથી છે કે માન્યતા મુજબ આ દિવસોમાં પિતૃઓ પૃથ્વી પર પોતાના સંતાનોને આશીર્વાદ આપવા આવે છે. આજે સર્વપિતૃ અમાસ હોવાથી, જેમના પૂર્વજોની મૃત્યુ તારીખ યાદ નથી એવા બધા જ પિતૃઓને યાદ કરીને તર્પણ કરવામાં આવે છે.
ઐતિહાસિક બાણગંગા તળાવનું પવિત્ર મહત્વ
વાલકેશ્વરના બાણગંગા તળાવનો ઈતિહાસ અત્યંત પ્રાચીન છે. માન્યતા મુજબ ભગવાન શ્રીરામ લંકા તરફ જતા માર્ગમાં અહીં રોકાયા હતા અને ભાઈ લક્ષ્મણના બાણથી આ તળાવનું નિર્માણ થયું હતું. તે સમયથી આ તળાવ હિંદુઓ માટે અત્યંત પવિત્ર માનવામાં આવે છે. ખાસ કરીને પિતૃ તર્પણ માટે આ તળાવને ખૂબ જ શ્રેષ્ઠ સ્થાન ગણવામાં આવે છે. દર વર્ષે સર્વપિતૃ અમાસના દિવસે અહીં હજારો લોકો ભેગા થઈ પોતાના પૂર્વજોને યાદ કરીને વિધિ કરે છે.
આજનો દ્રશ્ય : ભક્તિ, ભીડ અને ભરોસાનો મેળો
આજે વહેલી સવારે જ બાણગંગા તળાવ પાસે લોકોની ભીડ ઉમટી પડી હતી. પુરોહિતો દ્વારા શ્લોકો અને મંત્રોચ્ચાર સાથે પિંડદાન અને તર્પણની વિધિઓ શરૂ કરવામાં આવી હતી. પુરુષો, મહિલાઓ અને બાળકો – તમામ વયના લોકો પોતાના કુટુંબ સાથે આવી તર્પણ વિધિમાં જોડાયા હતા. કેટલાક લોકોએ તળાવના કિનારે બેસીને ધાન્ય, તિલ અને જળ અર્પણ કર્યાં હતા. ઘણા લોકોએ પોતાના પૂર્વજોના નામો ઉચ્ચારીને પિંડદાન કર્યું હતું.
તર્પણની વિધિ અને શ્રદ્ધાનો માહોલ
પિતૃ તર્પણની વિધિમાં તિલ, જળ, ચોખા, કાળા તલ અને પિંડ (પકાવેલા ચોખાના ગોળા) અર્પણ કરવામાં આવે છે. મંત્રોચ્ચાર સાથે પિતૃઓને આ અર્પણ અર્પાય છે. આજના દિવસે પિતૃઓની સ્મૃતિમાં દાન કરવું પણ મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવે છે. ઘણા લોકોએ કપડાં, અન્ન અને નાણાં દાન કર્યા હતા. આ સમગ્ર પ્રક્રિયામાં શ્રદ્ધા, સંસ્કાર અને આધ્યાત્મિક ઊર્જાનો માહોલ છવાયેલો હતો.
ધાર્મિક માન્યતાઓ સાથે આધુનિક સમાજની જોડાણ
જોકે આજનો યુગ આધુનિકતા અને ટેક્નોલોજીનો છે, છતાંય ધાર્મિક પરંપરાઓ પ્રત્યેનો શ્રદ્ધાળુઓનો આદર અવિચલિત રહ્યો છે. ખાસ કરીને મુંબઈ જેવા મહાનગરમાં, જ્યાં જીવનની દોડધામમાં લોકો પાસે સમય ઓછી હોય છે, ત્યાં પણ હજારો લોકો આજે પોતાના પરિવાર સાથે બાણગંગા તળાવ પર ઉપસ્થિત રહ્યા તે આ પરંપરાની ગાઢતા દર્શાવે છે.
પિતૃ તર્પણના ફળ અને લાભ
ધાર્મિક ગ્રંથો મુજબ, જે વ્યક્તિ પિતૃપક્ષ દરમિયાન શ્રદ્ધાપૂર્વક વિધિ કરે છે તેને જીવનમાં સમૃદ્ધિ, સુખ-શાંતિ અને સંતાનોમાં સુખાકારી મળે છે. માન્યતા છે કે પિતૃઓના આશીર્વાદથી ઘરમાં સુખ-સમૃદ્ધિ આવે છે અને કુટુંબમાં કોઈ વિઘ્નો ઉભા થતા નથી. આ કારણે દર વર્ષે લોકો આ દિવસની આતુરતાથી રાહ જુએ છે અને શ્રદ્ધા પૂર્વક વિધિ કરે છે.
બાણગંગા ખાતેની વિશિષ્ટ વ્યવસ્થા
આજે મોટી સંખ્યામાં લોકો ઉમટશે તે ધ્યાને લઈ સ્થાનિક પોલીસ તંત્ર અને નાગરિક સંસ્થાઓ દ્વારા ખાસ વ્યવસ્થા કરવામાં આવી હતી. ભીડ નિયંત્રણ માટે પોલીસ બંદોબસ્ત તૈનાત કરાયો હતો. તળાવની આસપાસ સ્વચ્છતા જળવાઈ રહે તે માટે મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશન દ્વારા પણ વ્યવસ્થા ગોઠવાઈ હતી. તર્પણ માટે આવતા લોકો માટે પૂજારી મંડળીઓ દ્વારા ખાસ મંડપો ગોઠવવામાં આવ્યા હતા.
પિતૃ તર્પણનો સામાજિક સંદેશ
આ પ્રસંગ માત્ર ધાર્મિક વિધિ પૂરતો મર્યાદિત નથી. તે સમાજને પૂર્વજોના યોગદાનની યાદ અપાવે છે. પિતૃઓએ આપેલી સંસ્કૃતિ, મૂલ્યો અને પરંપરાનો વારસો જ આજની પેઢી જીવતી છે. તેમને યાદ કરવી માત્ર ધાર્મિક ફરજ નહીં, પરંતુ સામાજિક જવાબદારી પણ છે. બાણગંગા ખાતે ઉમટેલો આ મહામેળો એ સંદેશ આપે છે કે આધુનિકતા વચ્ચે પણ માણસ પોતાની મૂળ પરંપરાઓ સાથે જોડાયેલો રહી શકે છે.
સમાપન
આજે સર્વપિતૃ અમાવસ્યાના દિવસે બાણગંગા તળાવ પર ઉમટેલો માનવ મહેરામણ એ દર્શાવે છે કે પૂર્વજો પ્રત્યેનો આદર અને શ્રદ્ધા કદી મટી શકતી નથી. હજારો લોકોના તર્પણ, મંત્રોચ્ચાર અને દાનના દ્રશ્યો એ પવિત્ર તળાવને આજના દિવસે વધુ પવિત્ર બનાવી દીધું. પૂર્વજોની આત્માની શાંતિ માટે કરાયેલી આ સામૂહિક વિધિએ સમગ્ર વાતાવરણને ભક્તિભાવથી છલકાવી દીધું.
WhatsApp link-
https://chat.whatsapp.com/L18FV1R9B1r42hmCOLc6QL
FACEBOOK LINK –
https://www.facebook.com/SamaySandesh…
Instagram link –
https://t.me/joinchat/g1_gPdcFxtM1NDZl
TELEGRAM LINK –
https://t.me/joinchat/uIljpkLp6VViYjRl
જનતાના અવાજને અમે કરીશુ ઉજાગર…
સંપર્ક કરો. +91 88660 6606
