મુંબઈના સાતેય તળાવો છલક્યાંઃ ૯૮.૮૨% પાણીના સ્ટોક સાથે મહાનગર માટે પીવાના પાણીની નિશ્ચિતતા

મુંબઈ (Mumbai) જેવી મહાનગરપાલિકાની સીમાઓમાં પાણી પુરવઠાનો પ્રશ્ન હંમેશા જ એક અગત્યનો મુદ્દો રહ્યો છે. દર વર્ષે મોનસૂનના આગમન સાથે જ મુંબઈના લોકોની નજર તળાવો અને ડેમ પર રહે છે, કારણ કે શહેરને પીવાનું પાણી પૂરું પાડતા મુખ્ય સ્રોતો એ જ છે. આ વર્ષે મોનસૂન દરમિયાન પૂરતો વરસાદ થતાં મુંબઈના સાતેય તળાવો છલકાયા છે અને હવે શહેરને પૂરતું પાણી મળવાનું નિશ્ચિત બન્યું છે. બૃહન્મુંબઈ મહાનગરપાલિકા (બીએમસી)ના તાજેતરના આંકડા મુજબ, શહેરને પાણી પૂરું પાડતા સાત જળાશયોમાં સંયુક્ત સ્ટોક હવે 98.82% સુધી પહોંચી ગયો છે.

આ સાથે જ મુંબઈના 1.5 કરોડથી વધુ નાગરિકોને આગામી એક વર્ષ માટે પીવાના પાણીની કોઈ અછત નહીં રહે તેવું આશાવાદી દ્રશ્ય ઉભું થયું છે.

સાતેય તળાવોનો હાલનો પાણી સ્ટોક

મુંબઈને પાણી પૂરું પાડતા અપર વૈતરણા, મોડક સાગર, તાનસા, મધ્ય વૈતરણા, ભાતસા, વિહાર અને તુલસી તળાવો હાલમાં લગભગ ભરાઈ ચૂક્યા છે.

મોડક સાગર, વિહાર અને તુલસી – 100% ક્ષમતાએ ભરાયા
અપર વૈતરણા – 99.79% (226,565 એમએલ)
તાનસા – 98.41% (142,769 એમએલ)
મધ્ય વૈતરણા – 99.43% (192,106 એમએલ)
ભાતસા (સૌથી મોટો ફાળો આપનાર) – 98.20% (704,142 એમએલ)

આ રીતે, કુલ 14,30,251 મિલિયન લિટર પાણીનો સંગ્રહ હાલ મુંબઈને ઉપલબ્ધ છે.

વરસાદી માહોલ અને કેચમેન્ટ એરિયાની સ્થિતિ

છેલ્લા ચોવીસ કલાકમાં કેચમેન્ટ વિસ્તારોમાં નોંધપાત્ર વરસાદ નોંધાયો છે.

તુલસી તળાવ – 16.00 મીમી
વિહાર – 13.00 મીમી
મોડક સાગર – 6.00 મીમી
તાનસા – 5.00 મીમી
અપર વૈતરણા અને ભાતસા – 3.00 મીમી
મધ્ય વૈતરણા – કોઈ વરસાદ નહીં

આ આંકડાઓ પરથી સ્પષ્ટ થાય છે કે તળાવોમાં પાણીનો જથ્થો પૂરતો જળવાઈ રહ્યો છે.

ઓવરફ્લો અને પાણી છોડવાનું શેડ્યૂલ

આ વર્ષે કેટલાક તળાવો મોસમની શરૂઆતમાં જ ભરાઈ ગયા હતા અને ઓવરફ્લો થવા લાગ્યા હતા.

મોડક સાગર – 9 જુલાઈએ ઓવરફ્લો
તાનસા – 23 જુલાઈએ
તુલસી – 16 ઑગસ્ટે
વિહાર – 18 ઑગસ્ટે

વધારાના વરસાદને કારણે અપર વૈતરણા ડેમમાંથી 21 ઑગસ્ટથી પાણી છોડવાનું શરૂ થયું હતું, જ્યારે મધ્ય વૈતરણાના દરવાજા 18 ઑગસ્ટે ખોલવામાં આવ્યા હતા. હાલમાં ભાતસા ડેમમાંથી પણ પાણી છોડવામાં આવી રહ્યું છે.

મોસમી વરસાદનું વિતરણ

આ વર્ષનું મોનસૂન મુંબઈ માટે ખરેખર લાભદાયી સાબિત થયું છે.

તુલસી તળાવ – 4462.00 મીમી
મધ્ય વૈતરણા – 4114.00 મીમી
મોડક સાગર – 4071.00 મીમી
તાનસા – 3523.00 મીમી
ભાતસા – 3182.00 મીમી
અપર વૈતરણા – 2560.00 મીમી

શહેરમાં પાણી પહોંચાડવાની પ્રક્રિયા માટે મહત્વના ભાંડુપ કોમ્પ્લેક્સમાં પણ અત્યાર સુધી 3067.00 મીમી વરસાદ નોંધાયો છે.

બીએમસીની પાણી પુરવઠા વ્યવસ્થા

મુંબઈ જેવા વિશાળ મહાનગરમાં દરરોજ અંદાજે 3,800 મિલિયન લિટર પાણીની જરૂર પડે છે. આ જરૂરીયાત પૂરી કરવા માટે બીએમસી આ તળાવો પરથી પાણી લાવે છે અને ભાંડુપ કોમ્પ્લેક્સ મારફતે સમગ્ર શહેરમાં પહોંચાડે છે.

છેલ્લા વર્ષોમાં પાણીની અછતને કારણે બીએમસી દ્વારા વારંવાર કાપ મુકવામાં આવ્યો હતો. પરંતુ આ વર્ષે પૂરતા વરસાદને કારણે આગામી એક વર્ષ સુધી પાણી કપાતની શક્યતા ઓછી છે.

નાગરિકો માટે રાહત

શહેરમાં પાણીનો પૂરતો જથ્થો ભરાતા નાગરિકોમાં રાહતની લાગણી વ્યાપી છે. છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં મોનસૂન ઓછો થવાને કારણે પાણીના કાપનો સામનો કરવો પડતો હતો. પરંતુ હવે 98.82% સ્ટોક ભરાતા લોકોમાં પીવાના પાણી અંગેની ચિંતા ઘટી ગઈ છે.

નિષ્ણાતોની અભિપ્રાય

જળવિજ્ઞાનીઓના જણાવ્યા મુજબ, આ વર્ષનો વરસાદ પ્રમાણમાં સંતોષકારક રહ્યો છે. જો આગામી વર્ષોમાં પણ આ જ રીતે વરસાદ થાય, તો મુંબઈને પાણી પુરવઠામાં કોઈ મોટી મુશ્કેલી નહીં આવે. જોકે, વધતી વસ્તી અને શહેરીકરણને કારણે પાણીની માંગ પણ સતત વધી રહી છે.

પડકારો હજુ બાકી

પીવાનું પાણી હોવા છતાં વિતરણ વ્યવસ્થા સુધારવાની જરૂર
લીકેજ અને વેડફાટ અટકાવવી જરૂરી
વરસાદી પાણીનું રેનવોટર હાર્વેસ્ટિંગ પ્રોત્સાહિત કરવું જોઈએ
શહેરી વસ્તી વધતા ભવિષ્યમાં પાણીનો વિકલ્પ સ્ત્રોત વિકસાવવાની તાતી જરૂર

ઉપસંહાર

મુંબઈના સાતેય તળાવો લગભગ છલકાઈ ગયા છે અને શહેર પાસે હવે પૂરતું પાણી છે. બીએમસીના આંકડા મુજબ 98.82% સ્ટોક સાથે મહાનગરને પીવાના પાણીનો પુરવઠો સરળતાથી થશે. આ એક શુભ સંકેત છે, પરંતુ ભવિષ્યમાં પાણી સંચાલન, બચત અને વૈકલ્પિક સ્ત્રોતો તરફ ધ્યાન આપવું અત્યંત જરૂરી છે.