જામનગર જિલ્લામાં ખેડૂત વર્ગ માટેનો પ્રશ્ન આજે સૌથી ગંભીર બની રહ્યો છે. ખાસ કરીને મગફળી ઉત્પાદક ખેડૂતોની સ્થિતિ હાલ કઠિન બની છે. ખેડૂતો મહેનતપૂર્વક ખેતરમાં રાતદિવસ એક કરી પાક ઉગાડે છે, પરંતુ પાક તૈયાર થયા પછી યોગ્ય ભાવ ન મળતા તેઓને ભારે આર્થિક મુશ્કેલીઓનો સામનો કરવો પડે છે. રાજ્ય સરકારે આ વર્ષે મગફળી ખરીદી માટે પ્રતિ ખેડૂત માત્ર 70 મણની મર્યાદા નક્કી કરી છે, જે ખેડૂતોના હિતને અયોગ્ય રીતે નુકસાન પહોંચાડે છે.
આવા સમયે જામનગર તાલુકા કોંગ્રેસ સમિતિએ ખેડૂતોના હિત માટે એક મહત્વપૂર્ણ પગલું ભર્યું છે. તાલુકા કોંગ્રેસ સમિતિના નેતાઓ, કાર્યકરો અને ગ્રામ્ય વિસ્તારના ખેડૂત પ્રતિનિધિઓએ એકસ્વરથી માગણી કરી છે કે સરકાર અથવા તો દરેક ખેડૂતની મગફળીની સંપૂર્ણ ઉપજની ખરીદી કરે અથવા પછી ટેકાના ભાવ અને બજાર ભાવ વચ્ચેનો તફાવત ગણતરી કરીને દરેક ખેડૂતના ખાતામાં સીધી રકમ જમા કરે.
⚙️ હાલની સ્થિતિ : ખેડૂતોની મર્યાદિત ખરીદીથી મુશ્કેલી
રાજ્ય સરકારે જાહેર કરેલા નિયમો મુજબ દર ખેડૂત દીઠ ફક્ત 70 મણ મગફળીની ખરીદી જ સ્વીકારવામાં આવશે. પરંતુ હકીકત એ છે કે જામનગર અને આસપાસના તાલુકાઓમાં સરેરાશ દરેક ખેડૂત પાસે 250 થી 350 મણ સુધીની ઉપજ છે. એટલે બાકીની ઉપજ વેચવા માટે તેમને બજારનો સહારો લેવો પડે છે, જ્યાં હાલ મગફળીનો ભાવ માત્ર ₹1000 જેટલો છે, જ્યારે સરકારનો ટેકો ભાવ ₹1452.60 પ્રતિ મણ છે.
આ રીતે પ્રતિ મણ ₹452.60 જેટલો સીધો નુકસાન ખેડૂતોને થઈ રહ્યો છે. જો દરેક ખેડૂત પાસે 300 મણ મગફળી હોય, તો તેને આશરે ₹1,35,000 જેટલું નુકસાન થાય છે.
એક બાજુ વરસાદ અને હવામાનના અસ્થિર ચક્રને કારણે ઉપજ પહેલેથી જ ઘટી ગઈ છે, અને બીજી બાજુ હવે સરકારના નિયમોને કારણે ખેડૂતોને ભાવનો પણ માર સહન કરવો પડી રહ્યો છે.
🌾 ખેડૂતોનો આક્રોશ અને દુઃખ
તાલુકાના અનેક ગામોમાં ખેડૂતો વચ્ચે ભારે રોષ જોવા મળી રહ્યો છે. “અમારા ખેતરમાંથી ઉપજેલી મગફળી અમને પૂરતા ભાવમાં વેચી શકાતી નથી. સરકાર કહે છે કે 70 મણ જ ખરીદશે, તો બાકી 230 મણ સાથે અમે શું કરીએ?” એવો સવાલ અનેક ખેડૂતો ઉઠાવી રહ્યા છે.
અનાજ માર્કેટ યાર્ડમાં ખેડૂતોની લાંબી લાઇન લાગી રહી છે. ઘણા ખેડૂતોને તેમના ખેતપેદાશ માટે સમયસર ટોકન મળતું નથી, તો કેટલાકને ખરીદી કેન્દ્રમાંથી પાછા મોકલવામાં આવે છે. “એક તરફ પાક તૈયાર છે, અને બીજી તરફ સરકારના નિયમો અમારું મનોબળ તોડી નાખે છે,” એવું એક ખેડૂત કહે છે.
🏛️ કોંગ્રેસ પક્ષની સ્પષ્ટ માગણી
જામનગર તાલુકા કોંગ્રેસ સમિતિએ આ મુદ્દે સ્પષ્ટ રીતે બે વિકલ્પ રજૂ કર્યા છે:
-
દર ખેડૂત દીઠ ઓછામાં ઓછી 300 મણ મગફળીની ખરીદી કરવાની પરવાનગી આપવામાં આવે.
કારણ કે મોટાભાગના ખેડૂતોની સરેરાશ ઉપજ આ જેટલી કે તેથી વધુ છે. -
જો સરકાર ખરીદી ન કરી શકે તો, ટેકાના ભાવ (₹1452.60) અને બજાર ભાવ (₹1000) વચ્ચેનો તફાવત ₹452.60 પ્રતિ મણ ગણાતો ફુલ તફાવત 300 મણ દીઠ ₹1,35,000 સીધા ખેડૂતોના ખાતામાં જમા કરવામાં આવે.
કોંગ્રેસ પક્ષના નેતાઓએ સ્પષ્ટ જણાવ્યું છે કે આ માગણી માત્ર આર્થિક રાહત માટે નથી, પરંતુ ખેડૂતોના પરિશ્રમને માન આપવાની માંગણી છે.
💬 કોંગ્રેસ નેતાઓના નિવેદનો
જામનગર તાલુકા કોંગ્રેસ પ્રમુખે જણાવ્યું કે,
“ખેડૂત આપણા અન્નદાતા છે. સરકાર તેમની સાથે ન્યાય કરે એ જ લોકોની અપેક્ષા છે. મગફળીના ખેડૂતોની હાલત ચિંતાજનક છે. 70 મણની મર્યાદા તેમની સાથે અન્યાય છે. કોંગ્રેસ પક્ષ તરીકે અમે સ્પષ્ટપણે આ અયોગ્ય નિયમોનો વિરોધ કરીએ છીએ અને ખેડૂતોને ન્યાય મળે ત્યાં સુધી લડત ચાલુ રાખીશું.”
તેમણે આગળ ઉમેર્યું કે,
“ખેડૂત હિત માટે લડવું રાજકારણ નથી, એ આપણો નૈતિક ફરજ છે. ખેતરમાં પરિશ્રમ કરનાર ખેડૂતના હાથમાં યોગ્ય ભાવ પહોંચાડવો એ જ સાચી સેવા છે.”
📜 આવેદનપત્ર અને રજૂઆત
કોંગ્રેસ સમિતિએ તાલુકા કક્ષાના તમામ કાર્યકરો અને ખેડૂતોના હસ્તાક્ષરિત ફોર્મ સાથે આ મુદ્દે સામૂહિક રીતે રજૂઆત કરી છે. આ આવેદનપત્ર જિલ્લા પ્રશાસનને સોંપવામાં આવ્યું છે અને તેની નકલ રાજ્યના કૃષિ વિભાગ તેમજ મુખ્યમંત્રીને મોકલવામાં આવી છે.
આ રજૂઆતમાં સ્પષ્ટ ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે કે —
“જો સરકાર ખેડૂતોના હિત માટે તાત્કાલિક પગલાં નહીં લે તો ખેડૂત આંદોલન સ્વરૂપે પોતાના અધિકાર માટે લડવા મજબૂર થશે.”
📊 આર્થિક પરિસ્થિતિનું વિશ્લેષણ
જામનગર જિલ્લો મગફળીના ઉત્પાદનમાં ગુજરાતના અગ્રણી જિલ્લાઓમાં ગણાય છે. જો દર ખેડૂત દીઠ સરેરાશ 300 મણ ઉપજ ગણાય અને જિલ્લામાં આશરે 25,000 મગફળી ઉત્પાદક ખેડૂત હોય, તો કુલ ઉપજ આશરે 75 લાખ મણ જેટલી બને છે.
જો સરકાર ફક્ત 70 મણ પ્રતિ ખેડૂત ખરીદે છે, તો બાકી રહેલી 57 લાખ મણ મગફળી બજારમાં ઓછી કિંમતે વેચાય છે. પરિણામે ખેડૂતોને કરોડો રૂપિયાનો સીધો આર્થિક ફટકો પડે છે.
આ પરિસ્થિતિમાં કોંગ્રેસ પક્ષે ગણતરી મુજબ રાજ્ય સરકાર પર આશરે ₹3,000 કરોડ જેટલી “ભાવતફાવત સહાય”ની જવાબદારી બતાવી છે, જે ખેડૂતોને ન્યાય આપવા જરૂરી છે.
🌱 ખેડૂતોની વાર્તાઓ : વાસ્તવિક ચિત્ર
જામનગર તાલુકાના લોધિકા ગામના ખેડૂત નાથાભાઈ પરમાર કહે છે:
“આ વર્ષે વરસાદ સારો પડ્યો હતો એટલે ઉપજ સારી મળી. પણ ખરીદી મર્યાદાને કારણે અડધો પાક વેરવિખેર થઈ રહ્યો છે. બજારમાં ભાવ ઓછો હોવાથી અમે નુકસાનમાં છીએ. સરકાર જો 70 મણની મર્યાદા દૂર કરે તો અમને રાહત મળે.”
અન્ય ખેડૂત હસમુખભાઈ ઠાકોર કહે છે:
“ખેડૂતોના ખાતામાં સીધી રકમ જમા થાય તો એ સૌથી યોગ્ય નિર્ણય ગણાય. આજના સમયમાં કૃષિ ખર્ચો વધી ગયો છે. ખાતર, ડીઝલ, મજૂરી – બધું મોંઘું છે. એ સામે ઉપજનો ભાવ ઓછો છે.”
🧾 કોંગ્રેસનો સંકલ્પ અને અપીલ
આ રજૂઆત દરમિયાન તાલુકા કોંગ્રેસ સમિતિના કાર્યકરો દ્વારા “ખેડૂત હિત માટે લડશું” એવા સૂત્રો સાથે શાંતિપૂર્ણ રીતે કાર્યક્રમ યોજાયો. આવેદનપત્રમાં અંતે લખવામાં આવ્યું છે:
“અમે આશા રાખીએ છીએ કે જિલ્લા પ્રશાસન આ મુદ્દાને ગંભીરતાથી લઈ રાજ્ય સરકાર સુધી પહોંચાડશે. ખેડૂત હિત માટે પગલા લેવામાં વિલંબ ન થાય તે જરૂરી છે.”
તેમણે વધુમાં કહ્યું કે, જો આ મુદ્દે સરકાર ઉદાસીનતા દાખવશે તો આગામી સમયમાં કોંગ્રેસ પક્ષ રાજ્યવ્યાપી આંદોલન કરશે.
⚖️ નિષ્કર્ષ : ખેડૂતો માટે ન્યાયની લડત ચાલુ રહેશે
મગફળી ગુજરાતનો મુખ્ય પાક છે અને ખેડૂતોની જીવનરેખા પણ. આવા સમયમાં તેમની મહેનતનો યોગ્ય ભાવ ન મળવો માત્ર આર્થિક નહીં, પણ નૈતિક અન્યાય છે.
કોંગ્રેસ પક્ષે સ્પષ્ટ રીતે જાહેર કર્યું છે કે —
“ખેડૂત હિત માટે લડવું રાજકારણ નથી, એ આપણી નૈતિક ફરજ છે.”
જામનગર તાલુકા કોંગ્રેસ સમિતિની આ રજૂઆત એ ખેડૂત હિત માટેની લાંબા ગાળાની લડતનું આરંભિક પગલું છે. હવે જોવાનું એ રહેશે કે રાજ્ય સરકાર આ માંગણીઓને કેટલી ગંભીરતાથી લે છે અને ખેડૂતોને ક્યારે ન્યાય મળે છે.
અંતિમ સંદેશ:
જામનગર તાલુકાના ખેડૂતોની માગણી હવે માત્ર એક જિલ્લાની નથી રહી — એ સમગ્ર ગુજરાતના ખેડૂત સમુદાયની અવાજ બની ગઈ છે. જો સરકાર ખરેખર “ખેડૂતપ્રેમી” છે, તો તેને આ અવાજ સાંભળવો જ પડશે.
“ખેડૂત હિત માટે લડવું રાજકારણ નથી, એ આપણો નૈતિક ફરજ છે.” — આ વાક્ય આજે દરેક ખેડૂતના હૃદયમાંથી ઉઠતો સ્વર બની ગયો છે.
