મુંબઈ, ભારતનું આર્થિક હૃદય, જ્યાં ઘર મેળવવાનું સ્વપ્ન લાખો લોકોને હોય છે — પરંતુ તે સપનું સાકાર કરવું સામાન્ય માણસ માટે મુશ્કેલ માનવામાં આવે છે. શહેરમાં રિયલ એસ્ટેટના ઊંચા ભાવને કારણે મધ્યમ વર્ગ અને ઓછી આવક ધરાવતા લોકો માટે ઘર લેવું અશક્ય બની ગયું છે. પરંતુ હવે મુંબઈ મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશન (BMC) એ આવા પરિવારો માટે રાહત લાવતી ઐતિહાસિક જાહેરાત કરી છે.
BMCએ ગુરુવારે શહેરના વિવિધ વિસ્તારોમાં 426 “સમાવિષ્ટ આવાસ” (Inclusive Housing Units) ના વેચાણની પ્રક્રિયા શરૂ કરી છે. આ ઘરો ખાસ કરીને એવા નાગરિકો માટે બનાવવામાં આવ્યા છે, જેમની વાર્ષિક આવક ₹9 લાખ કે તેથી ઓછી છે — એટલે કે EWS (Economically Weaker Section) અને LIG (Lower Income Group) શ્રેણીના નાગરિકો માટે.
આ યોજના દ્વારા મુંબઈના નાગરિકોને સસ્તું, સુરક્ષિત અને કાયદેસર રહેઠાણ ઉપલબ્ધ કરાવવાનો હેતુ છે.
✦ ઘર ક્યાં-ક્યાં સ્થિત છે?
BMC દ્વારા વેચવામાં આવનારા 426 ઘરો મુંબઈના વિભિન્ન પરંતુ મહત્વપૂર્ણ વિસ્તારોમાં સ્થિત છે. તેમાં મુખ્યત્વે નીચેના વિસ્તારનો સમાવેશ થાય છે:
-
બોરીવલી
-
મરોલ
-
જોગેશ્વરી
-
ગોરેગાંવ
-
મલાડ
-
કાંદિવલી
-
ભાયખલા
-
કાંજુરમાર્ગ
-
ભાંડુપ
આ બધા વિસ્તાર એવા છે જ્યાં શહેરનો ઝડપી વિકાસ થઈ રહ્યો છે, અને રહેઠાણ માટે લોકપ્રિય ગણાય છે. આ રીતે, અરજદારોને શહેરના મધ્યમાં કે ઉપનગરોમાં સારા કનેક્ટિવિટી સાથે ઘર ખરીદવાની તક મળશે.
✦ ઘરોનો વિસ્તાર અને કિંમતની વિગત
આ ઘરોનો વિસ્તાર 322 ચોરસ ફૂટથી 645 ચોરસ ફૂટ સુધીનો છે.
કિંમતની દૃષ્ટિએ આ ઘરો ₹60 લાખથી ₹1 કરોડ સુધી ઉપલબ્ધ રહેશે.
-
EWS શ્રેણી (વાર્ષિક આવક ₹6 લાખ સુધી):
આ શ્રેણી માટે કુલ 122 ઘરો ઉપલબ્ધ છે. એમાં 322 ચોરસ ફૂટ સુધીના ઘરનો સમાવેશ થાય છે.
ઉપરાંત ભાંડુપ વિસ્તારમાં 240 વધારાના ઘરો પણ EWS શ્રેણી માટે જ ઉપલબ્ધ રહેશે. -
LIG શ્રેણી (વાર્ષિક આવક ₹9 લાખ સુધી):
આ શ્રેણી હેઠળ 645 ચોરસ ફૂટ સુધીના 64 ઘરો વેચાણ માટે મૂકવામાં આવ્યા છે.
કાંજુરમાર્ગ વિસ્તારમાં સ્થિત 27 ઘરો 2020થી ખાલી પડેલા છે. તે નાના સમારકામ પછી રહેવા યોગ્ય બનાવીને વેચવામાં આવશે.
✦ અરજી પ્રક્રિયા અને સમયમર્યાદા
અરજી કરવાની પ્રક્રિયા 16 ઓક્ટોબર 2025થી શરૂ થઈ ગઈ છે.
અરજદારોને 14 નવેમ્બર 2025ના સાંજે 5 વાગ્યા સુધી પોતાની અરજી ઓનલાઈન સબમિટ કરવી રહેશે.
અરજી કરતી વખતે નીચેના દસ્તાવેજો જરૂરી રહેશે:
-
આધાર કાર્ડ / પાન કાર્ડ
-
આવક પ્રમાણપત્ર
-
રહેઠાણ પુરાવા (રેન્ટ એગ્રીમેન્ટ / વીજબીલ / પાસબુક)
-
પાસપોર્ટ સાઈઝ ફોટો
-
જરૂરી ડિપોઝિટની રસીદ
અરજી કર્યા પછી 18 નવેમ્બર 2025ના રોજ પાત્ર અરજદારોની યાદી જાહેર કરવામાં આવશે.
ત્યારબાદ 21 નવેમ્બર 2025ના સાંજે 5 વાગ્યે લોટરી યોજાશે, જેમાં સફળ અરજદારોના નામ જાહેર કરવામાં આવશે.
આ લોટરી પારદર્શિતા સુનિશ્ચિત કરવા માટે ઓનલાઈન પ્રસારિત કરવામાં આવશે.
✦ કેવી રીતે કરવી અરજી?
BMCએ આખી પ્રક્રિયા ડિજિટલ બનાવી છે જેથી અરજદારોને કોઈ મુશ્કેલી ન પડે.
અરજદારોને નીચેના પગલાં અનુસરવા રહેશે:
-
સત્તાવાર વેબસાઇટ https://bmchomes.mcgm.gov.in પર જવું.
-
“Apply Now” વિકલ્પ પસંદ કરવો.
-
પોતાની વ્યક્તિગત માહિતી અને આવકની વિગતો દાખલ કરવી.
-
જરૂરી દસ્તાવેજો અપલોડ કરવા.
-
અરજી ફી અને ડિપોઝિટ ઑનલાઇન ચૂકવવી.
-
અરજી સબમિટ થયા પછી રસીદ પ્રિન્ટ કરવી.
જો અરજી કરતી વખતે કોઈ ટેકનિકલ સમસ્યા આવે, તો અરજદાર 022-22754553 પર ફોન કરી શકે છે અથવા [email protected] પર ઈમેઈલ કરી શકે છે.
સાથે જ અરજદારો BMCના એસ્ટેટ વિભાગના આસિસ્ટન્ટ કમિશનર ઓફિસ ખાતે જઈને પણ મદદ મેળવી શકે છે.
✦ ઐતિહાસિક પહેલ — પહેલીવાર BMC દ્વારા ફ્લેટ વેચાણ
BMCના ઇતિહાસમાં આ પહેલું એવું પ્રસંગ છે જ્યારે મ્યુનિસિપલ બોડી પોતે ફ્લેટ વેચાણની પ્રક્રિયામાં પ્રવેશી છે.
આ ફ્લેટો Development Control and Promotion Regulation (DCPR-2034) હેઠળ બનાવવામાં આવ્યા છે. આ નિયમ 2018માં અમલમાં આવ્યો હતો, જેનો હેતુ મુંબઈમાં “રહેઠાણ બધા માટે” (Housing for All) સિદ્ધાંતને સાકાર કરવાનો છે.
BMCએ ખાનગી વિકાસકારો પાસેથી આ ફ્લેટો સમાવિષ્ટ આવાસ યોજના હેઠળ હસ્તગત કર્યા હતા. હવે એ ઘરો જાહેર લોટરી દ્વારા સામાન્ય નાગરિકોને વેચવામાં આવી રહ્યા છે.
✦ આવાસની જરૂરિયાત અને BMCની દ્રષ્ટિ
મુંબઈમાં આશરે 30% વસ્તી ઝુપડપટ્ટી વિસ્તારોમાં રહે છે, અને ઘર ખરીદવાની ક્ષમતા ખૂબ જ ઓછી છે.
BMCનું માનવું છે કે આ યોજનાથી EWS અને LIG શ્રેણીના નાગરિકોને શહેરના વિકસિત વિસ્તારોમાં પણ ઘર ખરીદવાની તક મળશે, જે તેમના સામાજિક અને આર્થિક જીવનમાં પરિવર્તન લાવશે.
BMCના અધિકારીઓએ જણાવ્યું કે, “આ યોજના ફક્ત રહેઠાણ પૂરું પાડવા માટે નહીં પરંતુ સમાન વિકાસના વિચારને સાકાર કરવા માટે છે. શહેરના દરેક વર્ગને શહેરના દરેક ખૂણે વસવાટ કરવાનો અધિકાર છે.”
✦ છતાં ઊભા થયા પ્રશ્નો
હાલांकि ઘણા શહેરી આયોજનકારો અને હાઉસિંગ વિશ્લેષકોનું કહેવું છે કે આ યોજનામાં ઘરોની કિંમત હજુ પણ મધ્યમ વર્ગ માટે મોંઘી ગણાય.
“₹60 લાખથી ₹1 કરોડની કિંમત એવા પરિવારો માટે ભારે છે, જેમની આવક માત્ર ₹6થી ₹9 લાખ સુધી છે,” એમ શહેરના હાઉસિંગ એક્ટિવિસ્ટ આનંદ મોરે કહે છે. “આ ફ્લેટો વાસ્તવમાં સમાવીશક રહેઠાણના ભાવમાં ગણાય તેવું નથી. BMCએ આવનારા સમયમાં વધુ સસ્તા ભાવના ઘર બનાવવાની દિશામાં વિચારવું જોઈએ.”
જોકે, BMCનો દાવો છે કે ફ્લેટોની કિંમત રેડી રેકનર દર પર આધારિત છે, અને તેમાં કોઈ વધારાની વ્યાપારી કિંમત નથી ઉમેરવામાં આવી.
✦ BMCની નીતિ — પારદર્શિતા અને લોકહિત
આ વેચાણની આખી પ્રક્રિયા સંપૂર્ણ રીતે ઓનલાઈન અને પારદર્શક રાખવામાં આવી છે. દરેક અરજદારના દસ્તાવેજો ચકાસી પછી જ લોટરી પ્રક્રિયામાં સામેલ કરવામાં આવશે.
BMCના એસ્ટેટ વિભાગના અધિકારીના જણાવ્યા મુજબ, “અમે ઈચ્છીએ છીએ કે દરેક અરજદારને સ્પષ્ટ માહિતી મળે, કોઈ મધ્યસ્થ વિના ઘર મળવું એ જ અમારો હેતુ છે.”
✦ ભવિષ્યની યોજનાઓ
BMC આગામી તબક્કામાં વધુ 1200 સમાવીશક આવાસ યુનિટ્સ લોન્ચ કરવાની તૈયારીમાં છે.
આ ઘરો માટે ચર્ચગેટ, દહિસર અને ચેમ્બુર જેવા વિસ્તારોમાં જમીન ફાળવાઈ ગઈ છે.
આવતા બે વર્ષમાં આ ઘરો પણ લોટરી મારફતે વેચાણ માટે ઉપલબ્ધ કરાશે.
✦ અંતિમ સંદેશ : “તમારું ઘર, તમારો હક”
મુંબઈ જેવા મહાનગરમાં સામાન્ય માણસ માટે ઘર મેળવવું સપના સમાન છે. પરંતુ BMCની આ પહેલ એ સપનાને સાકાર કરવાની દિશામાં એક મહત્વપૂર્ણ પગલું છે.
આ યોજના દ્વારા હજારો પરિવારોને કાયદેસર, સુરક્ષિત અને સ્વચ્છ રહેઠાણ મળશે, અને શહેરના સમાન વિકાસની વિચારધારા મજબૂત થશે.
જેમ BMCના અધિકારીઓએ જણાવ્યું —
“તમારી મૂડી તમારો અધિકાર — દરેક મુંબઈકરનું પોતાનું ઘર એ જ અમારું ધ્યેય.”
આ રીતે, BMCની આ નવી પહેલ માત્ર આવાસ યોજના નહીં પરંતુ સામાજિક સમાનતાના માર્ગે આગળ વધતું એક પરિવર્તનાત્મક પગલું ગણાય છે.
