દેવભૂમિ દ્વારકા જિલ્લામાં ગેરકાયદેસર ખનન અને બોકસાઇટના ગુપ્ત વેપારની પ્રવૃત્તિઓએ ફરી એકવાર માથું ઉંચું કર્યું છે. લાંબા સમયથી શાંત લાગતા ખનન ક્ષેત્રમાં ગુપ્ત રીતે ચાલતા બોકસાઇટના ધંધાનો અંત લાવવા માટે પોલીસ અને જિલ્લા પ્રશાસન સતત મોહિમ ચલાવી રહ્યું છે, પરંતુ કેટલાક માફિયાઓ હજુપણ ચતુરાઈથી રાત્રિના સમયે ખનન કરીને સરકારી ખજાનાને કરોડો રૂપિયાનો ફટકો પહોંચાડી રહ્યા છે.
તાજેતરમાં દેવભૂમિ દ્વારકા જિલ્લા એલ.સી.બી. (લોકલ ક્રાઇમ બ્રાન્ચ)ની ટીમને બોકસાઇટના ગેરકાયદેસર પરિવહન અંગે ચોક્કસ બાતમી મળી હતી. આ આધારે પોલીસએ ગુપ્ત રીતે જાળ બિછાવીને કલ્યાણપુર તાલુકાના મેવાસા ગામની સીમમાં કાર્યવાહી હાથ ધરી હતી. આ ધડાકેદાર રેડ દરમિયાન પોલીસે બે ટ્રક જેવી ભારે વાહનો સહિત બે આરોપીઓને ઝડપી પાડ્યા છે અને મોટાપાયે બોકસાઇટનો જથ્થો કબજે કર્યો છે.
🚔 એલ.સી.બી.ની ટીમની સુચનાત્મક કાર્યવાહી – રાત્રીના સમયે હાથ ધરાઈ ઑપરેશન
મેળેલી ચોક્કસ બાતમી અનુસાર, મેવાસા ગામની આસપાસના વિસ્તારથી બોકસાઇટના ગેરકાયદેસર લદાણ અને વેચાણ ચાલી રહ્યું હોવાની માહિતી મળી હતી. જિલ્લા એલ.સી.બી.ના ઇન્ચાર્જ અધિકારીના માર્ગદર્શન હેઠળ પોલીસની વિશેષ ટીમ રાત્રીના સમયે છુપાઈને ત્યાં પહોંચી ગઈ હતી.
ઘટનાસ્થળે પહોંચતાં પોલીસએ જોયું કે બે ટ્રકમાં માટી જેવો દેખાતો પદાર્થ ભરાઈ રહ્યો હતો. પરંતુ તપાસ કરતાં ખુલ્યું કે તે બોકસાઇટનો જથ્થો હતો. ટ્રક ડ્રાઇવરો પાસે બોકસાઇટના પરિવહન માટે કોઈ લાઇસન્સ કે પરવાનગી ન હોવાથી પોલીસએ બંનેને તરત જ કાબૂમાં લીધા.
🧱 બોકસાઇટ શું છે અને કેમ તેની તસ્કરી થાય છે?
બોકસાઇટ એક અત્યંત મૂલ્યવાન ખનિજ છે, જેના દ્વારા એલ્યુમિનિયમ ધાતુ તૈયાર થાય છે. ઉદ્યોગ ક્ષેત્રમાં તેની ભારે માંગ છે, ખાસ કરીને મેટલ, કન્સ્ટ્રક્શન અને એક્સપોર્ટ ક્ષેત્રમાં. ગુજરાતના સૌરાષ્ટ્ર વિસ્તાર — ખાસ કરીને દ્વારકા, જામનગર અને પોરબંદર જિલ્લામાં — બોકસાઇટના વિશાળ ખનિજ ભંડાર છે.
કાયદેસર ખનન માટે રાજ્ય સરકાર તરફથી લીઝ અને રોયલ્ટી સિસ્ટમ બનાવવામાં આવી છે, પરંતુ ઘણા અસામાજિક તત્વો પરવાનગી વિના રાત્રિના સમયે ખનન કરીને ચોરીછૂપે ટ્રક મારફતે બોકસાઇટ વેચે છે. આ કારણે સરકારને કરોડો રૂપિયાની આવક ગુમાવવી પડે છે.
📍 કલ્યાણપુર તાલુકાના મેવાસા ગામમાં છુપાયેલું ખનન નેટવર્ક
મેવાસા ગામનો વિસ્તાર ખનિજ સમૃદ્ધ વિસ્તાર તરીકે ઓળખાય છે. અગાઉ પણ અહીં ગેરકાયદેસર ખનનની ઘટનાઓ સામે આવી છે. એલ.સી.બી.ના સૂત્રો મુજબ, છેલ્લા કેટલાક અઠવાડિયાંથી અહીં કેટલાક અજાણ્યા લોકો રાત્રિના સમયે ભારે વાહનો સાથે આવતા હોવાનું જણાયું હતું.
તેમણે સ્થાનિક ખેતરો અને જંગલ વિસ્તારોમાં ખાડા ખોદીને બોકસાઇટ એકત્ર કરવાનું શરૂ કર્યું હતું. પછી આ જથ્થો ટ્રક મારફતે અન્ય જિલ્લાઓ કે બંદરો તરફ લઈ જવામાં આવતો હતો. પોલીસએ આ સમગ્ર નેટવર્ક પર નજર રાખી હતી અને યોગ્ય સમય જોતાં જ રેડ હાથ ધરી હતી.
🚛 બે ટ્રક અને બે આરોપીઓ કબજે – વાહનોમાં લાખો રૂપિયાનો જથ્થો
એલ.સી.બી. ટીમે સ્થળ પરથી બે ટ્રક કબજે કર્યા છે. બંને ટ્રકમાં ભરાયેલ બોકસાઇટનો અંદાજિત જથ્થો લગભગ 25 મેટ્રિક ટનથી વધુ હોવાનું જાણવા મળ્યું છે. જો તેનો બજાર ભાવ ગણાય તો લાખો રૂપિયાનો મુદ્દામાલ હોવાનું અનુમાન છે.
જેઓની ધરપકડ કરવામાં આવી છે, તે બંને વ્યક્તિઓ કલ્યાણપુર તાલુકાના જ હોવાનું પ્રાથમિક તારણ છે. પોલીસે તેમની પૂછપરછ શરૂ કરી છે કે આ ખનન પાછળ કોઈ મોટો વેપારી અથવા માફિયા સંડોાયેલો છે કે નહીં.
👮♂️ પોલીસની વિગતવાર તપાસ – ખનન વિભાગને જાણ
પોલીસએ બોકસાઇટના નમૂનાઓ લઈ લેબોરેટરીમાં તપાસ માટે મોકલ્યા છે. સાથે સાથે જિલ્લા ખનન વિભાગને પણ આ અંગે સત્તાવાર માહિતી આપી દેવામાં આવી છે. ખનન વિભાગના અધિકારીઓ હવે તપાસ કરશે કે આ વિસ્તાર માટે કોઈ લાઇસન્સ અપાયું હતું કે નહીં અને જો નહોતું, તો કેટલી માત્રામાં ખનન થયું છે.
આ ઉપરાંત પોલીસએ બંને ટ્રકના રજીસ્ટ્રેશન નંબર આધારિત આર.ટી.ઓ. વિભાગને પણ જાણ કરી છે જેથી વાહનના માલિક સુધી પહોંચી શકાય. જો માલિક અથવા ટ્રાન્સપોર્ટર કોઈ મોટી ચેઇનનો ભાગ હશે, તો વધુ ધરપકડ થવાની સંભાવના છે.
⚖️ આરોપીઓ સામે ગંભીર કલમો હેઠળ ગુનો નોંધાયો
દેવભૂમિ દ્વારકા જિલ્લા પોલીસએ બંને આરોપીઓ સામે ગુનો દાખલ કર્યો છે.
તેમા નીચેની કલમોનો સમાવેશ થાય છે —
-
ખનન કાયદા હેઠળ ગેરકાયદેસર ખનન અને પરિવહન
-
IPC કલમ 379 (ચોરી)
-
414 (ચોરાયેલ માલને છુપાવવો)
-
તથા સંબંધિત ખનિજ અને ખનન અધિનિયમની કલમો.
પોલીસે જણાવ્યું છે કે આ એકલાદ બે વ્યક્તિઓનો મામલો નથી, પરંતુ સંભાવના છે કે પાછળ મોટું સંગઠિત ખનન નેટવર્ક કાર્યરત હશે.
🧾 સરકારી ખજાનાને કરોડો રૂપિયાનો ફટકો
ગેરકાયદેસર બોકસાઇટ વેપારના કારણે સરકારને રોયલ્ટી રૂપે મોટી રકમ ગુમાવવી પડે છે. ઉદાહરણ તરીકે, એક મેટ્રિક ટન બોકસાઇટ પર સરકારી રોયલ્ટી લગભગ ₹100 થી ₹150 સુધી હોય છે. જો દર મહિને અણધાર્યા રીતે હજારો ટન બોકસાઇટ ખોદી વેચાય છે, તો સરકારી ખજાનાને લાખો નહીં પરંતુ કરોડો રૂપિયાનો ફટકો લાગે છે.
અધિકારીઓએ જણાવ્યું કે આવા બનાવો રોકવા માટે ખનન વિભાગ, આરટીઓ અને પોલીસ વચ્ચે વધુ સંકલન જરૂરી છે.
💬 સ્થાનિક લોકોની પ્રતિક્રિયા – “અંધારામાં માફિયાઓ રાજ કરે છે”
મેવાસા ગામના કેટલાક સ્થાનિક રહેવાસીઓએ જણાવ્યું કે રાત્રિના સમયે ભારે ટ્રક અને મશીનોના અવાજો સાંભળવામાં આવતા હતા, પરંતુ કોઈને ખબર નહોતી કે શું ચાલી રહ્યું છે. હવે પોલીસની કાર્યવાહી બાદ ખુલ્યું કે ગેરકાયદેસર ખનન ચાલી રહ્યું હતું.
એક વડીલે જણાવ્યું, “આ બોકસાઇટ માફિયા લોકો ગ્રામ્ય રસ્તાઓને પણ બગાડી નાખે છે. ખેતીવાડીનો રસ્તો ખોદી નાખે છે અને પછી ગામના લોકો મુશ્કેલીમાં આવે છે.”
લોકોએ પ્રશાસનને અપીલ કરી છે કે આવાં માફિયાઓ સામે કડક કાર્યવાહી કરીને ઉદાહરણ પૂરું પાડવું જોઈએ.
⚙️ પ્રશાસનની યોજનાઓ અને આગળનો માર્ગ
દેવભૂમિ દ્વારકા જિલ્લા કલેક્ટર ઓફિસે તાત્કાલિક બેઠક બોલાવી છે. જેમાં ખનન અધિકારી, પોલીસ સુપરીન્ટેન્ડન્ટ અને જીલ્લા વિકાસ અધિકારી હાજર રહેશે. બેઠકમાં નીચેના મુદ્દાઓ પર ચર્ચા થવાની છે —
-
ખનન વિસ્તારોમાં GPS આધારિત મોનિટરિંગ.
-
રાત્રિ દરમિયાન ચેકપોસ્ટ પર વધારાની પેટ્રોલિંગ.
-
બોકસાઇટ ખનન માટે ડિજિટલ પરવાનગી સિસ્ટમ.
-
સ્થાનિક ગ્રામ પંચાયતની સહભાગીતાથી ચકાસણી ટીમ.
જો આ પગલાં અમલમાં આવે, તો ભવિષ્યમાં આવા બનાવો ઘટાડવામાં મદદ મળી શકે છે.
📢 એલ.સી.બી.નો સંદેશ – “કોઈપણ ગુનેગાર બચી શકશે નહીં”
એલ.સી.બી.ના ઇન્ચાર્જ અધિકારીએ જણાવ્યું કે, “દેવભૂમિ દ્વારકા જિલ્લાનો ખનિજ ધન રાષ્ટ્રની સંપત્તિ છે. કોઈપણ વ્યક્તિ કે જૂથ તેને ચોરી રીતે નફો મેળવવા ઉપયોગમાં નહીં લઈ શકે. અમારી ટીમ સતત સતર્ક છે અને જો કોઈ ખનન માફિયા ફરી પ્રયાસ કરશે, તો તેને કડક કાયદાકીય પગલાં ભોગવવા પડશે.”
📊 તજજ્ઞોની ટિપ્પણી – બોકસાઇટ ખનન ઉદ્યોગમાં પારદર્શિતા જરૂરી
ઉદ્યોગ નિષ્ણાતોનું માનવું છે કે બોકસાઇટના કાયદેસર વેપાર માટે વધુ પારદર્શક સિસ્ટમ હોવી જોઈએ. ખનન ક્ષેત્રમાં ટેક્નોલોજીનો ઉપયોગ વધારવો જોઈએ જેથી દરેક ખાડા અને ખનનની જાણ સરકારને રિયલ ટાઇમ મળે.
તેમણે સૂચન કર્યું કે દરેક ખનન લીઝ ધારક પાસે GPS જોડાયેલ ડમ્પર હોવું જોઈએ, જેથી ગેરકાયદેસર પરિવહન તાત્કાલિક પકડાઈ જાય.
🌅 નિષ્કર્ષ – ખનિજ ધનની સુરક્ષા માટે કડક પગલાં લેવાની જરૂર
મેવાસા ગામમાં થયેલી આ કાર્યવાહી દેવભૂમિ દ્વારકા જિલ્લાના પ્રશાસન માટે ચેતવણીરૂપ છે કે ખનન માફિયાઓ હજી પણ સક્રિય છે. એલ.સી.બી.ની સમયસર કામગીરીના કારણે લાખો રૂપિયાનો બોકસાઇટ કાયદેસર રીતે બજારમાં પહોંચતાં અટક્યો છે.
હવે જરૂરી છે કે આ પ્રકારની કાર્યવાહી નિયમિત થાય અને ખનન વિભાગ, આરટીઓ, પોલીસ તથા ગ્રામ્ય સમાજ વચ્ચે સંકલન વધે. કારણ કે આ માત્ર કાયદાનો મુદ્દો નથી — આ આપણા પ્રાકૃતિક ધનની સુરક્ષાનો પ્રશ્ન છે.
🪔 અંતિમ નોંધ : “ધરતીનો ધન – રાષ્ટ્રનો હક્ક”
જિલ્લા પોલીસની આ કામગીરીએ સ્પષ્ટ સંદેશ આપ્યો છે કે ગેરકાયદેસર બોકસાઇટ વેપાર કોઈ પણ સ્વરૂપમાં સહન નહીં કરવામાં આવે. કાયદા સમક્ષ સૌ સમાન છે, ભલે તે માફિયા હોય કે કોઈ પ્રભાવશાળી વ્યક્તિ.
દેવભૂમિ દ્વારકા જિલ્લાના નાગરિકો હવે આશાવાદી છે કે પ્રશાસન અને પોલીસની આ કાર્યવાહી ખનન માફિયાઓ માટે એક મોટો ચેતવણીના ઘંટ સમાન સાબિત થશે.
