સુરતઃ
હીરા અને ટેક્સટાઇલના શહેર તરીકે ઓળખાતા સુરતમાં ખાદ્ય સલામતી સંબંધિત એક ગંભીર કેસ સામે આવ્યો છે. શહેરના ખટોદરા વિસ્તારમાં આવેલી “સુરભી ડેરી” નામની ફૂડ યુનિટમાંથી કુલ ૭૫૪ કિલો શંકાસ્પદ ગુણવત્તાવાળું પનીર ઝડપાયું છે. આ ડેરી પર સુરત SOG (Special Operation Group) અને ફૂડ સેફ્ટી વિભાગની ટીમે સંયુક્ત દરોડો પાડ્યો હતો.
આ કાર્યવાહી દરમિયાન ડેરીમાંથી મેળવાયેલા પનીરનો મોટો જથ્થો પ્રાથમિક તપાસમાં નીચી ગુણવત્તાવાળો અને શંકાસ્પદ રીતે તૈયાર કરાયેલો હોવાનું જણાયું છે. અધિકારીઓએ સ્થળ પરથી સેમ્પલ લઈને લેબોરેટરી ટેસ્ટિંગ માટે મોકલી આપ્યા છે, અને આખા જથ્થાને તાત્કાલિક સીલ કરી જપ્ત કરી લેવામાં આવ્યો છે.
🔹 દરોડાની કાર્યવાહી કેવી રીતે થઈ?
ફૂડ વિભાગને છેલ્લા ઘણા દિવસોથી ગુપ્ત માહિતી મળી રહી હતી કે ખટોદરામાં આવેલી “સુરભી ડેરી”માં દુધ ઉત્પાદનોની પ્રક્રિયામાં ગંભીર અનિયમિતતાઓ ચાલી રહી છે. ડેરીમાં ઉપયોગ થતું કાચું દૂધ નીચી ગુણવત્તાનું હોવાની તેમજ પનીર બનાવવામાં રાસાયણિક પદાર્થોનો ઉપયોગ થતો હોવાની આશંકા વ્યક્ત થઈ હતી.
આ માહિતીના આધારે સુરત શહેર પોલીસની SOG ટીમ અને ફૂડ સેફ્ટી ઓફિસરએ મળીને સંયુક્ત દરોડાની યોજના બનાવી. ગુરુવારે વહેલી સવારે અચાનક આ ડેરી પર તપાસ હાથ ધરવામાં આવી.
તપાસ દરમ્યાન ડેરીના સ્ટોરરૂમમાંથી મોટા ઠંડા ફ્રીજરોમાં ભરેલા ૭૫૪ કિલો જેટલા પનીરના બ્લોક્સ મળી આવ્યા. અધિકારીઓએ તપાસ કરતા જાણવા મળ્યું કે પનીર બનાવવા માટેનું દૂધ યોગ્ય રીતે પેસ્ટરાઇઝ્ડ નહોતું તેમજ તેમાં મીઠાશ અને ઘાટ વધારવા માટે **સિન્થેટિક પાવડર અને નોન-ડેરી ફેટ (vegetable fat)**નો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો.
🔹 ફૂડ સેફ્ટી ટીમની પ્રાથમિક નોંધો
ફૂડ સેફ્ટી અધિકારીશ્રીએ જણાવ્યું કે,
“આ પનીર માનવ આરોગ્ય માટે જોખમી હોઈ શકે છે. અમે સ્થળ પરથી અનેક સેમ્પલ એકત્રિત કર્યા છે અને લેબમાં મોકલી આપ્યા છે. પ્રાથમિક નિરીક્ષણમાં તે ગુણવત્તા ધોરણોનું ઉલ્લંઘન કરતા જણાય છે.”
પનીરનું દેખાવ અને ગંધ પરથી સ્પષ્ટ જણાતું હતું કે તેમાં અતિશય નોન-ડેરી ઘટકો છે. અધિકારીઓએ જણાવ્યું કે આવું પનીર દૂધ વગરના કૃત્રિમ ફેટ અને રસાયણિક એસિડ્સથી તૈયાર કરવામાં આવે છે, જે લાંબા ગાળે આરોગ્ય માટે હાનિકારક સાબિત થઈ શકે છે.
🔹 ડેરી માલિક અને કર્મચારીઓની પૂછપરછ
સુરભી ડેરીના માલિક સામે પ્રાથમિક પૂછપરછ હાથ ધરવામાં આવી છે. માલિકે શરૂઆતમાં પનીર “ગુણવત્તાયુક્ત” હોવાનું દાવો કર્યો હતો, પરંતુ બાદમાં સ્વીકાર્યું કે “સ્થાનિક ગ્રાહકોની માંગ પૂરી કરવા માટે દૂધની જગ્યાએ નોન-ડેરી ફેટનો ઉપયોગ કરવામાં આવતો હતો.”
SOG અધિકારીઓએ જણાવ્યું કે માલિકે પૂરતા લાયસન્સ, ફૂડ સેફ્ટી રજિસ્ટ્રેશન અને ઉત્પાદન પ્રક્રિયા અંગેની માહિતી રજૂ કરી શકી નહોતી. ડેરીમાં સફાઈ વ્યવસ્થાનો પણ અત્યંત ખરાબ હાલ હતો. સ્ટોરરૂમમાં દુર્ગંધ, અશુદ્ધ પાત્રો અને ખુલ્લા ડ્રેનેજ પાસેથી પનીર તૈયાર થતું હતું.
🔹 આરોગ્ય માટે ખતરનાક પદાર્થોનો ઉપયોગ
તપાસ દરમ્યાન જાણવા મળ્યું કે પનીર બનાવતી વખતે સિટ્રિક એસિડ, કાર્બોનેટ મિશ્રણ, અને રાસાયણિક રંગોનો ઉપયોગ કરવામાં આવતો હતો. આ પદાર્થો સામાન્ય રીતે ઉદ્યોગોમાં ઉપયોગી છે પરંતુ ખાદ્યપદાર્થોમાં તેનો ઉપયોગ ફૂડ સેફ્ટી ધોરણો મુજબ સંપૂર્ણ પ્રતિબંધિત છે.
આવી પ્રવૃત્તિઓથી ગ્રાહકોના આરોગ્યને સીધો ખતરો છે. ખાદ્ય નિષ્ણાતોના જણાવ્યા મુજબ, આવા પનીરનું સેવન કરવાથી આંતરડા સંબંધી ચેપ, ઉલટી, ફૂડ પોઈઝનિંગ, તેમજ લાંબા ગાળે લિવર અને કિડનીને નુકસાન થઈ શકે છે.
🔹 સુરતની ખાદ્ય સુરક્ષાની હાલત પર પ્રશ્ન
આ ઘટના બાદ ફરી એક વાર સુરત શહેરની ખાદ્ય સુરક્ષા પર ગંભીર પ્રશ્નો ઊભા થયા છે. છેલ્લા એક વર્ષમાં સુરતમાં પનીર, ઘી, મીઠાઈ અને તેલના અનેક કિસ્સાઓ સામે આવ્યા છે જ્યાં ખોરાકમાં નકલી અથવા રસાયણિક પદાર્થોનો ઉપયોગ થતો હતો.
2024માં પણ સુરતના ઉધના વિસ્તારમાં આવેલ એક ડેરીમાંથી ૬૦૦ કિલો નકલી ઘી ઝડપાયું હતું. આથી સ્પષ્ટ છે કે ખોરાક ઉત્પાદન ક્ષેત્રમાં કાયદાકીય દમદાર પગલાં છતાં પણ બેદરકારી ચાલુ છે.
🔹 તંત્રની સક્રિયતા અને આગળની કાર્યવાહી
SOGએ સુરભી ડેરીના માલિક અને મેનેજર વિરુદ્ધ ખાદ્ય સુરક્ષા અધિનિયમ 2006 હેઠળ ગુનાની નોંધણી માટે પ્રક્રિયા શરૂ કરી છે. ફૂડ સેફ્ટી વિભાગે ડેરીને તાત્કાલિક બંધ કરાવવાનો નોટિસ આપ્યો છે અને લેબ રિપોર્ટ મળ્યા બાદ વધુ કડક કાયદાકીય કાર્યવાહી હાથ ધરવામાં આવશે.
શહેરના ડેપ્યુટી કમિશનર ઓફ પોલીસ (DCP)એ જણાવ્યું કે,
“અમે આવા ખાદ્ય ગોટાળા સામે ઝીરો ટોલરન્સની નીતિ અપનાવી છે. આગામી દિવસોમાં અન્ય ડેરીઓ અને ફૂડ પ્રોડક્શન યુનિટ્સ પર પણ અચાનક ચેકિંગ હાથ ધરાશે.”
🔹 સ્થાનિક લોકોમાં રોષ અને ચિંતા
આ ઘટનાના પગલે ખટોદરા વિસ્તારમાં રહેતા સ્થાનિકોમાં ભારે રોષ જોવા મળ્યો છે. અનેક લોકો લાંબા સમયથી આ ડેરીમાંથી દૂધ અને પનીર ખરીદી રહ્યા હતા. હવે તેઓ પોતાના આરોગ્ય અંગે ચિંતિત બન્યા છે.
એક રહેવાસીએ જણાવ્યું —
“અમે રોજ સુરભી ડેરીનું પનીર વાપરતા હતા. જો આ નકલી નીકળે તો સરકારને આવી ડેરીઓ પર કડક કાર્યવાહી કરવી જ જોઈએ.”
સ્થાનિક ગ્રાહક મંડળે પણ તંત્રને રજૂઆત કરી છે કે આવા ખોરાક ઉત્પાદકોની માહિતી જાહેર કરવામાં આવે જેથી લોકો સાવચેત રહી શકે.
🔹 ખોરાક સુરક્ષા વિભાગના પડકાર
ફૂડ સેફ્ટી વિભાગના અધિકારીઓએ સ્વીકાર્યું કે શહેરમાં ખાદ્ય એકમોની સંખ્યા અત્યંત વધી ગઈ છે, જ્યારે ઇન્સ્પેક્શન સ્ટાફ મર્યાદિત છે. દર મહિને ખોરાક નમૂના લેવાની કામગીરી થાય છે, પરંતુ નિયમિત ચેકિંગ માટે પૂરતા સાધનો અને માણસબળની અછત છે.
એક અધિકારીએ કહ્યું —
“ખાદ્ય સુરક્ષા વિભાગ પાસે પૂરતા ઇન્સ્પેક્ટર નથી. ૧૦ લાખથી વધુ વસ્તી ધરાવતા સુરતમાં અમારે ફક્ત થોડી ટીમો છે, જેના કારણે ઘણી યુનિટ્સ તપાસથી બચી જાય છે.”
🔹 ગ્રાહકો માટે ચેતવણી અને સલાહ
ફૂડ સેફ્ટી વિભાગે લોકોને ચેતવણી આપી છે કે, પનીર ખરીદતી વખતે નીચેના મુદ્દાઓનું ધ્યાન રાખવું આવશ્યક છે:
-
પેકિંગ પર FSSAI લાયસન્સ નંબર સ્પષ્ટ રીતે લખાયેલો હોવો જોઈએ.
-
ખોલેલું અથવા ખુલ્લું પનીર ખરીદતા પહેલાં તેની ગંધ અને રંગ તપાસો.
-
ખૂબ જ ચળકતું કે અતિ સફેદ પનીર નકલી હોવાની શક્યતા રહે છે.
-
કોઈપણ ખોરાકથી બીમારી થાય તો તાત્કાલિક ફૂડ સેફ્ટી હેલ્પલાઇન 155303 પર સંપર્ક કરવો.
🔹 અંતમાં
સુરતના ખટોદરામાં પકડાયેલ આ ૭૫૪ કિલોના શંકાસ્પદ પનીરનો કેસ માત્ર એક ડેરીનો નથી, પરંતુ આખા ખોરાક પુરવઠા તંત્રની બેદરકારીનો પરિચાયક છે. સામાન્ય લોકોના આરોગ્ય સાથે આ રીતે રમવું એ ગંભીર ગુનો છે.
આ ઘટનાએ સ્પષ્ટ સંદેશ આપ્યો છે કે ખોરાક સુરક્ષાના મુદ્દે કોઈ સમજૂતી શક્ય નથી. તંત્રએ હવે વધુ તીવ્ર દેખરેખ અને નિયમિત ચેકિંગની પ્રક્રિયા શરૂ કરવી અનિવાર્ય બની ગઈ છે, જેથી સુરત જેવા ઉદ્યોગનગરના નાગરિકો આરોગ્યપ્રદ ખોરાક મેળવે અને ભવિષ્યમાં આવી લાપરવાહી ફરી ન બને.
સારાંશઃ
સુરત SOG અને ફૂડ સેફ્ટી ટીમે ખટોદરાની “સુરભી ડેરી” પરથી ૭૫૪ કિલો શંકાસ્પદ પનીર ઝડપીને માનવ આરોગ્ય સામેનો મોટો ખતરો ટાળ્યો છે. હવે સમગ્ર શહેરમાં ખાદ્ય સુરક્ષા ચેકિંગને વધુ તીવ્ર બનાવવા માટે તંત્ર સક્રિય બન્યું છે.
