ધાંગધ્રામાં કોર્ટના સ્ટે ઓર્ડરની ઐસીતૈસી: ખેડૂતો અને નાયબ કલેક્ટર વચ્ચે તંગદિલી – અધિકારીશાહી vs ખેડૂતોનો પ્રશ્ન હવે સમગ્ર ગુજરાતનો મુદ્દો
સુરેન્દ્રનગર જિલ્લાનો ધાંગધ્રા તાલુકો છેલ્લા ઘણા દિવસોથી એક ગંભીર વિવાદના કેન્દ્રમાં આવ્યો છે. વાવડી ગામે પાવરગ્રીડની કામગીરીને લઈને ઊભેલો તણાવ હવે માત્ર સ્થાનિક મુદ્દો રહ્યું નથી, પરંતુ સમગ્ર રાજ્યમાં ખેડૂતોના હક્ક, કોર્ટના આદેશોની માન્યતા અને પ્રશાસકીય વર્તનમાં વધતા અહંકાર વિશેની વ્યાપક ચર્ચાઓનું કારણ બન્યો છે.
આ ઘટનાએ ગુજરાતભરનાં ખેડૂતો અને નાગરિકોને એક જ મોટો સવાલ પૂછવા મજબૂર કરી દીધા છે—
“કોર્ટના હુકમનો ખુલ્લેઆમ અનાદર થાય તો સામાન્ય માણસ ન્યાય માટે ક્યાં જાય?”
ખેડૂતોની વેદના, અધિકારીશાહીનું વર્તન અને કોર્ટના ઓર્ડર સામે સરકારી મશીનરીની બેદરકારી — આ સમગ્ર મુદ્દો લોકશાહી પર ઊભા થયેલા ગંભીર પ્રશ્નો છે.
વિદ્યુત પાવરગ્રીડ vs ખેડૂતોનો હક — મૂળ વિવાદ શેનો?
વાવડી ગામે પાવરગ્રીડ દ્વારા વીજપોલ અને વાયર નાખવાની કામગીરી ચાલી રહી હતી. ખેડૂતોનો મુખ્ય આક્ષેપ એ હતો કે:
-
તેમની ખેતીની જમીન પર,
-
જમીન અધિગ્રહણની સમગ્ર પ્રક્રિયા પૂર્ણ કર્યા વગર,
-
કોઈ વળતર નક્કી કર્યા વગર,
-
કોર્ટમાં ચાલતી હિયરીંગ દરમિયાન,
-
અને કોર્ટ દ્વારા આપવામાં આવેલા સ્ટે ઓર્ડરને અવગણીને
વીજપોલ અને વાયર નાખવાની કામગીરી શરૂ કરી દેવાઈ.
ખેડૂતોનો ગુસ્સો સ્વાભાવિક હતો. કાયદો સ્પષ્ટ કહે છે કે અધિકાર વગર કોઈ પણ ખાનગી જમીનમાં કામગીરી કરી શકાતી નથી, અને જો કોર્ટ દ્વારા સ્ટે આપવામાં આવ્યો હોય તો કામ તો દૂર, ત્યાંનું પગપેસારો પણ ગેરકાયદેસર ગણે.
પરંતુ આ સમગ્ર ઘટનામાં પાવરગ્રીડ કંપની અને કેટલીક સરકારી મશીનરીએ જાણે કોર્ટના હુકમને “બિનજરૂરી કાગળ” સમાન ગણ્યો.
ખેડૂતો–નાયબ કલેક્ટર વચ્ચે રકઝક: ઘટનાક્રમ
વાવડી ગામના ખેડૂતોનાં જણાવ્યા મુજબ:
-
કોર્ટમાં કેસ પેન્ડિંગ હોવાથી ખેડૂતોને સ્ટે ઓર્ડર મળેલો હતો.
-
સ્ટે હોવા છતાં કંપનીના કર્મચારીઓ સાથે સરકારી અધિકારીઓ ગામે પહોંચ્યા.
-
ખેડૂતોએ તેમની સામે કોર્ટનો ઓર્ડર બતાવ્યો.
-
અધિકારીશાહી તરફથી મળેલો જવાબ તો જાણે આગમાં ઘી નાખ્યા જેવો હતો — “અમને ઉપરથી ઓર્ડર છે, તમે કોર્ટમાં જાવ!”
-
આ જવાબ સાંભળીને ખેડૂતો ચોકી ગયા કે આખરે કોર્ટના આદેશનું સ્થાન ક્યાં રહ્યું?
-
ખેડૂતોએ કામગીરી રોકવા માંગ કરી તો તણાવ વધ્યો.
-
ત્યારબાદ સ્થળ પર પહોંચેલા નાયબ કલેક્ટર (ડેપ્યુટી કલેક્ટર લવલિયા) અને ખેડૂતો વચ્ચે ઉગ્ર વાદ-વિવાદ થયો.
-
ખેડૂતોનું કહેવું હતું કે અધિકારીએ અત્યંત અહંકારપૂર્વક વર્તન કર્યું અને ખેડૂતોએ કોર્ટનો હુકમ બતાવ્યા છતાં અવગણના કરી.
-
ઘટના દરમ્યાન ભારે રોષ ફેલાયો અને ગ્રામ્ય વિસ્તારમાં માહોલ તંગ બન્યો.
ખેડૂતોનો આક્ષેપ: “અધિકારીશાહીનું નંગું નૃત્ય!”
વાવડી, પાલડી, રણપૂર, વાવડીના આસપાસના ગામોના ખેડૂતોમાં ભારે નારાજગી વ્યાપી ગઈ છે. ખેડૂતોના મતે આ ઘટના માત્ર એક ગામની સમસ્યા નથી, પરંતુ સમગ્ર રાજ્યની શાસનવ્યવસ્થાની દિશા અંગે ચેતવણી છે.
ખેડૂતોના મુખ્ય પ્રશ્નો:
-
કોર્ટના ઓર્ડર પછી પણ કામ કેવી રીતે શરૂ થઈ શકે?
-
શું અધિકારીઓ કાયદા કરતા ઉપર છે?
-
ખેડૂતોને ઉચાપતો રાખીને પ્રોજેક્ટ્સ ચાલશે?
-
લોકશાહી દેશમાં આ પ્રકારનો તાનાશાહી સ્વભાવ કેવી રીતે સ્વીકારી શકાય?
એક ખેડૂત વર્ણવે છે:
“કોર્ટનો હુકમ બતાવ્યો છતાં અધિકારીએ કહ્યું કે અમારે ઉપરથી ઓર્ડર છે, કામ તો થશે જ. તો આ કોર્ટ કોના માટે છે? ખેડૂતનું ન્યાય ક્યાં?”
પાવરગ્રીડનો પક્ષ અને ખેડૂતોની જવાબદારી
પાવરગ્રીડની પક્ષે એવું કહેવાય છે કે:
-
પ્રોજેક્ટ રાષ્ટ્રીય સ્તરનો છે,
-
તે જરૂરી હોય તો તાત્કાલિક કામગીરી શરૂ કરવાની જરૂર પડે છે,
-
જમીનના વળતર અંગે પ્રક્રિયા ચાલી રહી છે.
પરંતુ ખેડૂતોના સમર્થનમાં અનેક પ્રશ્નો ઉઠે છે:
-
જો પ્રક્રિયા ચાલુ હોય, તો કામ શરૂ કેમ?
-
કોર્ટ સ્ટે હોય ત્યારે કામગીરી ગેરકાયદેસર નહીં ગણાય?
-
ખેડૂતને ધકેલવાની જરૂર શું હતી?
-
કાયદા પ્રમાણે નિર્માણ પહેલા “લોકસંભાવો–જાહેર સુનાવણી” ફરજિયાત નથી?
કોર્ટના ઓર્ડરનું અવમાન: લોકશાહી માટે જોખમ
કોર્ટના આદેશને અવગણવું માત્ર ગેરકાયદેસર જ નથી, પરંતુ સંવિધાનના માળખાને પડકારવા જેવું છે. આ ઘટનાએ ગંભીર પ્રશ્નો ઉભા કર્યા છે:
-
જો પ્રશાસન પોતે કોર્ટના આદેશને ન માને,
-
જો સરકારી તંત્ર કાયદા ઉપર ચાલે,
-
જો અધિકારીઓને અહંકાર એટલો વધી જાય કે તેમને ન્યાયપ્રણાલીનું મૂલ્ય જ ન રહે,
તો પછી પ્રજાને ન્યાય ક્યાં મળશે?
આવાં બનાવો લોકશાહી માટે સીધો ખતરો છે.
રાજ્યવ્યાપી અસર: એક ગામનો મુદ્દો નહીં — હજારો ખેડૂતોની સમસ્યા
આ મુદ્દો આજે ધાંગધ્રામાં છે, પરંતુ આવું સમગ્ર ગુજરાતમાં થઈ રહ્યું છે:
-
બેવડાના પ્રોજેક્ટ્સમાં
-
હાઈવે અને રેલવે એક્વિઝિશનમાં
-
ટ્રાન્સમિશન લાઈનોમાં
-
પાણીની કેનાલોમાં
સૌ જગ્યાએ ખેડૂતોની જમીન સંબંધિત વિવાદો વધી રહ્યા છે. અધિકારીશાહીનું અહંકારભર્યુ વર્તન અને તંત્રના દબાવથી ખેડૂતોનું જીવન દુષ્કાળ જેવી પરિસ્થિતિમાં ધકેલી દેવાય છે.
ભારત જેવા કૃષિ આધારિત દેશમાં ખેડૂતો સામે જ સરકારી મશીનરી વળે તો દેશના ભવિષ્ય અંગે ગંભીર ચિંતાઓ ઉભી થાય છે.
સંવિધાનની આત્મા: પ્રજાને ન્યાય મળે તે રાજ્યની ફરજ
ભારતનું સંવિધાન દરેક નાગરિકના હકની સુરક્ષા કરે છે. કોર્ટ એ રક્ષક છે. આદેશો એ કાયદો છે. જો અમલ જ ન થાય તો ન્યાયપ્રણાલી કમજોર બને છે.
આવા બનાવો દર્શાવે છે:
-
કાયદાનો અમલ કરવા માટે તકેદારીની અભાવ
-
પ્રશાસન પર રાજકીય દબાણ
-
અધિકારીશાહીનું વધતું પ્રભુત્વ
-
સામાન્ય નાગરિકની અવાજને દબાવવાના પ્રયાસો
આ બધું ચિંતાજનક છે.
ખેડૂતોની માંગ: કામ બંધ કરો, કોર્ટમાં આવો, કાયદો માનો
ખેડૂતોની મુખ્ય માંગણીઓ:
-
સ્ટે ચાલુ હોય ત્યાં સુધી કાર્ય પૂર્ણપણે બંધ કરવામાં આવે.
-
નાયબ કલેક્ટરની વર્તનની તપાસ કરવામાં આવે.
-
વળતર અંગે નીતિ સ્પષ્ટ થાય.
-
ખેડૂતો સાથે ચર્ચા કર્યા વગર કોઈ કાર્ય ન થાય.
-
કોર્ટમાં પાવરગ્રીડ જવાબ આપે કે સ્ટે હોવા છતાં કામ કેમ થયું?
ખેડૂતોનું કહેવું સ્પષ્ટ છે —
“અમને વિકાસથી વાંધો નથી, પરંતુ અમારો હક દબાવીને, ઘર–જમીન–જીવન જોખમમાં મૂકી વિકાસ નહીં ચાલે.”
ન્યાય મેળવવા ખેડૂતો હવે ક્યાં જાય?
આ સવાલ દરેક ગામડાનો ખેડૂત આજે પૂછે છે.
-
સરકારી તંત્રમાં વિશ્વાસ ઘટી રહ્યો છે
-
અધિકારીઓનો અહંકાર વધતો જાય છે
-
કોર્ટના ઓર્ડરનો અવમાન વધે છે
-
પાવરફુલ કંપનીઓની ચાલ સામે સામાન્ય ખેડૂતોને ધક્કા જ મળે છે
ત્યારે ન્યાય ક્યાં?
સમાપન: વિકાસ જરૂરી છે, પરંતુ અધિકારીશાહી નહિ; કાયદો સર્વોપરી છે
સુરેન્દ્રનગર–ધાંગધ્રાની આ ઘટના સમગ્ર ગુજરાત માટે ચેતવણી છે. વિકાસ પ્રોજેક્ટ્સ મહત્વપૂર્ણ છે, પરંતુ કાયદાની અવગણના કરીને અને ખેડૂતના હકને પગ નીચે દબાવીને થયેલો વિકાસ “વિકાસ” નથી.
જો કોર્ટના આદેશનું પાલન ન થાય, તો લોકશાહી માત્ર કાગળ પર રહી જશે.
વાવડી ગામના ખેડૂતોની લડત માત્ર તેમની જમીન માટે નથી —
તે લોકશાહી, ન્યાયની રક્ષા અને તંત્રના અહંકાર સામે ઉભા રહેવાની લડત છે.
આ લડત હવે માત્ર એક ગામની નહિ,
સમગ્ર ગુજરાતના આત્મસન્માનની લડત બની ગઈ છે.
