જામનગર જિલ્લામાં કૃષિ સહાય ફોર્મ ભરણામાં ઉઘરાણું કૌભાંડ: સોયલ ગામમાં વીસી દ્વારા 100 રૂપિયા વસૂલાતના દ્રશ્યો કેમેરામાં કેદ, ખેડૂતોમાં ભારે આક્રોશ

જામનગર જિલ્લામાં ફરી એકવાર ખેડૂતોને સરકારની સહાય મેળવવાની પ્રક્રિયામાં જ સત્તાવાળાઓના દબાણ અને ઉઘરાણુંનો મુકાબલો કરવો પડી રહ્યો છે. તાજેતરમાં પ્રકાશમાં આવેલી ઘટના અનુસાર, કૃષિ સહાય માટેના ફોર્મ—જે સરકાર પ્રમાણે સંપૂર્ણપણે મફત છે—તે ભરાવવા ખેડૂતો પાસે દર ફોર્મ દીઠ 100 રૂપિયા વસુલવામાં આવી રહ્યા છે. આ ઉઘરાણું કોઈ અન્ય નહીં પરંતુ વીસી (વિલેજ કોમ્પ્યુટર એન્ટરપ્રેટર / વીલેજ આસિસ્ટન્ટ) દ્વારા જ કરવામાં આવી રહ્યું હોવાનું સામે આવ્યું છે. જામનગર તાલુકાના સોયલ ગામમાં આ ઉઘરાણાના દ્રશ્યો લાઇવ કેમેરામાં કેદ થઈ જતા આખા જિલ્લામાં ભારે ચકચાર મચી છે.

આ સમગ્ર ઘટના માત્ર સ્થાનિક સ્તરે નહીં પરંતુ જિલ્લા કક્ષાએ પણ ચર્ચાનો વિષય બની છે. સરકાર ખેડૂતો માટે લાખો કરોડની સહાય યોજનાઓ જાહેર કરે, પરંતુ વાસ્તવિક લાભાર્થીઓ સુધી પહોંચતી વખતે જ એ યોજનાઓ કાગળ પર જ રહી જાય — તેવા ગંભીર આશયો આ ઘટનાથી ફરી સમક્ષ આવ્યા છે. નીચે સમગ્ર મામલે 3000 શબ્દોની વિગતવાર રિપોર્ટ રજૂ કરેલ છે.

કૃષિ સહાય માટેના ફોર્મ સંપૂર્ણપણે મફત – સરકારની સ્પષ્ટ સુચનાઓ

ગુજરાત સરકારે ખેડૂતોને વળતર અને વિવિધ કૃષિ સહાય આપવા માટે જે ઓનલાઈન ફોર્મ ભરાવવામાં આવે છે તે:

• મફત ભરવાના હોય છે

• ગામના વીસી / દીદી / CSC સેન્ટરે ખેડૂતો પાસેથી એક રૂપિયો પણ લેવાનો નથી

• વીસીનું મહેનતાણું અને કામનો ખર્ચ સરકાર દ્વારા અલગથી ચૂકવવામાં આવે છે

પણ વાસ્તવમાં ‘મફત’ યોજનાઓ જ ગામના લેવલ પર ભ્રષ્ટાચારનું સાધન બની રહી છે.

સોયલ ગામમાં આ મફત ફોર્મ માટે 100 રૂપિયા વસૂલાત થઈ રહ્યા હોવાનો ખુલાસો થતાં ખેડૂતોમાં રોષ ફાટી નીકળ્યો છે.

સોયલ ગામમાં ઉઘરાણા – કેમેરામાં કેદ દ્રશ્યો

સોયલ ગામે બનેલી ઘટના ત્યારે બહાર આવી જ્યારે કેટલાક ખેડૂતો ફોર્મ ભરાવવા આવ્યા હતા અને વીસી સતત રૂપિયા માંગતો હતો.

કોઈએ આ સમગ્ર ઘટનાનો:

• વીડિયો બનાવ્યો

• પૈસા લેવાની પ્રક્રિયા સ્પષ્ટ રીતે રેકોર્ડ થઈ

• ખેડૂત વીસીને 100 રૂપિયા આપતો દેખાય છે

• વીસી ફોર્મ ભર્યા બાદ “હવે બાકી 100 રૂપિયા આપજો” એવું કહેતો પણ સાંભળાય છે

આ વિડિયો ગામમાં ઝડપથી વાયરલ થતાં મામલો ગામની સરહદ પાર કરીને સમગ્ર જિલ્લામાં ચર્ચામાં આવી ગયો.

ઉઘરાણું કેવી રીતે થતું હતું? – ખેડૂતોની વિગતવાર ફરિયાદ

ખેડૂતોના જણાવ્યા મુજબ ઉઘરાણું માત્ર એક રીતથી નહીં, પણ અનેક રીતે થતું હતું:

✔ દર ફોર્મ દીઠ 100 રૂપિયા ખેંચવામાં આવતા

કેટલાક ખેડૂતોએ જણાવ્યું કે:

“અમને કહેવામાં આવતું કે સિસ્ટમમાં ફોર્મ અપલોડ કરવા 100 રૂપિયા લાગી જાય છે, તેથી આપવાના રહેશે.”

જ્યારે વાસ્તવમાં અપલોડિંગ ચાર્જ સરકાર ચૂકવે છે.

✔ રશીદ આપવામાં આવતી નથી

ખેડૂતોએ કહ્યું કે:

“પૈસા લઈ લઈ લેતાં પણ કોઈ રસીદ આપતા નથી. જો પૂછીએ તો કહે—‘સરકારી કાગળ છે… રસીદ ક્યાંથી આપીએ!’”

✔ નામંજૂર ફોર્મ ફરીથી ભરી આપવાના નામે વધુ વસૂલાત

કેટલાક કિસ્સામાં, જો ફોર્મ “રીજેક્ટ” થાય તો ફરીથી ફોર્મભરપાઈના નામે 100–150 રૂપિયા વધારામાં વસૂલવામાં આવતા.

✔ ઓનલાઈન પોર્ટલ ધીમું ચાલે છે એટલે રૂપિયા દેવા પડશે

વીસીઓ દ્વારા ખેડૂતને દમકી સ્વરૂપે કહેવામાં આવતું કે:
“પોર્ટલ ઘણી વાર બંધ પડે છે, તમારું કામ તેજ કરાવવું હોય તો 100 રૂપિયા આપો.”

ખેડૂતોની વ્યથા – ‘યોજનાઓ બને છે, પણ અમારું શોષણ વધે છે’

ખેડૂત જીવન તો પહેલા થી જ:

• કુદરતી આફતો

• ઓછા ભાવ

• ખાતરમાં વધારો

• સિંચાઈની મુશ્કેલીઓ

જેવી સમસ્યાઓથી ઘેરાયેલું છે.
એવામાં સહાય મેળવવા માટે પણ ઉઘરાણા સહન કરવું પડે તે તેમની માટે દ્વિગુણ શોષણ સમાન છે.

ખેડૂત મગનભાઈ કહે:

“સરકાર સહાય આપે છે એ અમને ખબર છે… પણ એ સહાય સુધી પહોંચવું પણ હવે પૈસા પરથી જ ચાલે છે. મફત ફોર્મ ભરવાનું હોય… તો પછી અમથી 100–150 રૂપિયા શા માટે લે?”

સોયલ ગામ જ નહીં – સમગ્ર જિલ્લામાં આવી ફરિયાદો

જામનગર જિલ્લામાં અનેક ગામોમાંથી નીચે મુજબની ફરિયાદો મળી રહી છે:

• વીસીઓ 50 થી 200 રૂપિયા સુધી વસૂલે છે

• “બાયોમેટ્રિક ચાર્જ” નામે પણ રૂપિયા લેવામાં આવે છે

• ફોર્મ સબમિશન માટે લાંબી લાઇન લગાવવામાં આવે છે

• રૂપિયા આપનાર ખેડૂતનું ફોર્મ પહેલું ભરવામાં આવે છે

ખેડૂતોનો આક્ષેપ એ છે કે આ સંપૂર્ણ નેટવર્ક છે, માત્ર એક વીસી સુધી મર્યાદિત નથી.

વીસીઓની દલીલ – ‘અમને પણ કમ્પ્યુટર ખર્ચ થાય છે’

જ્યારે કેટલાક વીસીઓને પૂછવામાં આવ્યું તો તેઓએ નીચેની દલીલો આપી:

• “નેટનો ચાર્જ આપણે જ ભરીએ છીએ.”

• “ક્યારેક પોર્ટલ ધીમું ચાલે એટલે વધારે સમય લાગે છે.”

• “ખેડૂત વધુ કામ કરાવે છે એટલે તેના પૈસા લેવાય છે.”

પણ આ દલીલો સરકારે જાહેર કરેલી માર્ગદર્શિકા સામે એકદમ ખોટી અને અસંગત છે.

કારણ કે:

• વીસીઓને પોર્ટલ ફી, નેટ ચાર્જ, મશીન મેન્ટેનન્સ માટે અલગ ભથ્થાં મળે છે

• ખેડૂતો પાસેથી કોઈપણ પ્રકારની વસૂલાત ગેરકાયદેસર છે

• CSC સેન્ટરએ જો પૈસા વસૂલે તો તેની સામે સસ્પેન્શન અને પોલીસ ફરિયાદ થઈ શકે છે

વાયરલ વિડિયો બાદ પ્રશાસનમાં હલચલ

સોયલ ગામના વિડિયો જાહેર થતાં:

• તાલુકા કલેક્શનર ઓફિસે રિપોર્ટ માગ્યો

• કૃષિ વિભાગના અધિકારીઓએ તપાસ ટીમ મોકલી

• વીસીને પ્રાથમિક રીતે સ્પષ્ટીકરણ આપવા નોટિસ મોકલવામાં આવી

• જરૂરી હોય તો વીસીને ફરજ પરેથી હટાવવામાં આવશે

જિલ્લા સ્તરે પણ વિભાગો વચ્ચે ઉથલપાથલ મચી ગઈ છે.

ખેડૂતોની માંગ – ઉઘરાણા બંધ કરો, કડક સજા કરો

ખેડૂતોના આગ્રહ મુજબ:

1. ઉઘરાણું કરનાર વીસીના લાયસન્સ રદ્દ કરવા જોઈએ

2. ખેડૂતોના લીધેલા પૈસા પરત અપાવવા જોઈએ

3. દરેક ગામમાં ફોર્મ મફતમાં ભરાય તેની ખાતરી કરવા હેલ્પલાઇન નંબર જાહેર થવો જોઈએ

4. ક્રોપ સહાય સિસ્ટમ વધુ પારદર્શક બનાવવી જોઈએ

ખેડૂતોએ ગામના સરપંચ, તાલુકા પંચાયત અને MLA સુધી રજૂઆત કરવા તૈયારી દર્શાવી છે.

શું આ મામલો મોટા ફોર્મ કૌભાંડ તરફ ઈશારો કરે છે?

વિડિયો સામે આવ્યા પછી વિશ્લેષકોનું માનવું છે કે:

• આ માત્ર સોયલ ગામનો પ્રશ્ન નથી

• આખા જિલ્લામાં વર્ષોથી ચાલી રહેલું ઉઘરાણું હવે બહાર આવી રહ્યું છે

• વીસીઓ, ડેટા એન્ટ્રી ઓપરેટર અને કેટલાંક લોકો વચ્ચે ગઠબંધન હોવાની શક્યતા છે

• કેટલા વર્ષોથી ખેડૂતો પાસેથી કેટલાં કરોડો વસૂલાયા હશે તેં સવાલ ઊભો થાય છે

સરકારે મફત સેવા આપી – પણ જમીન પર ભ્રષ્ટાચાર જ પ્રચલિત

દરેક ખેડૂતને લાભ આપવાના હેતુથી સરકાર કરોડો રૂપિયાની સહાય આપે છે.
પરંતુ વાસ્તવિક પ્રશ્ન એ છે:

સરકારની સહાય ખેડૂતો સુધી પહોંચતા પહેલા અનેક ‘મધ્યસ્થીઓ’ દ્વારા શોષણ વધે છે.

જો આ સ્થિતિ બદલવી હોય તો પ્રશાસને:

• મજબૂત મોનિટરિંગ

• કડક સજા

• ડિજિટલ સિસ્ટમમાં ટ્રાન્સપરન્સી

• દરેક ફોર્મની એન્ટ્રીની રસીદ ફરજિયાત

• ગ્રામ પંચાયત દ્વારા દેખરેખ

જવાબદારીપૂર્વક નિભાવવી પડશે.

નિષ્કર્ષ

જામનગર જિલ્લાની આ ઘટના એક માત્ર ઉઘરાણું નહીં,
પરંતુ ખેડૂતશોષણનું જીવતું ઉદાહરણ છે.

સોયલ ગામના વીસી દ્વારા 100 રૂપિયા વસૂલવાના દ્રશ્યો કેમેરામાં કેદ થતાં હવે પ્રશાસન સક્રિય થયું છે,
પરંતુ ખેડૂતોની લાંબા સમયથી ચાલતી પીડા સામે આ એક નાનું પગલું છે.

આગામી સમયમાં:

• ખેડૂતને યોગ્ય હક મળે

• મફત સેવાઓ વાસ્તવમાં મફત જ રહે

• ગ્રાઉન્ડ લેવલ પર ભ્રષ્ટાચાર રોકાય

તે માટે સરકાર અને પ્રશાસનને વધુ કડક વલણ અપનાવવું જરૂરી બને છે.

Author: samay sandesh