● ઠંડી વધવાનું મુખ્ય કારણ: ઉત્તર તરફથી આવતી હિમલહેરો
ગુજરાતમાં ઠંડીનું પ્રમાણ વધવાનું મુખ્ય કારણ ઉત્તર તરફના પર્વતીય વિસ્તારોમાં પડતો સતત હિમવર્ષા છે. કાશ્મીર, હિમાચલ અને ઉત્તરાખંડ જેવા વિસ્તારોમાં છેલ્લા 10 દિવસથી હિમવર્ષા અને બરફદાર પવનોથી ઠંડીની તીવ્રતા નોંધાઈ રહી છે. એ જ ઠંડી પવન ગતિ પકડીને ગુજરાત તરફ વળી રહ્યો છે.
ઉપરાંત, રાજ્યભરમાં નિરવ આકાશ હોય ત્યારે દિવસ દરમિયાન સૂર્યના કિરણો તીવ્ર હોવા છતાં રાત્રી દરમિયાન ધરતી ઝડપથી ઠંડી પડી જાય છે અને તેમાં સુધારો થવામાં અનેક કલાકો લાગી જતા લોકો સવારે કડકડતી ઠંડી અનુભવે છે.
● દાહોદ બન્યું સૌથી ઠંડું શહેર (10.6°C): આદિવાસી પટ્ટામાં શિયાળો એની ચરમ સીમાએ
દાહોદ શહેર અને નજીકના ગામોમાં શિયાળાની ઠંડક આ વર્ષે થોડું વહેલી આવી છે.
સવારના 5 થી 7 વાગ્યા વચ્ચે લોકો ઘરોમાંથી બહાર નીકળતા પહેલા અનેક સ્તરોના કપડાં પહેરતા જોવા મળી રહ્યા છે.
ચા-નાસ્તાના ઠેલા-વાળાઓ માટે પણ વહેલી સવારથી જ ભીડ જોવા મળે છે.
દાહોદના ગ્રામ્ય વિસ્તારોમાં લોકો હાલમાં સુધીમાં રાત્રે અગાસિયામાં અગણિયું કરી ગરમી મેળવતા જોવા મળે છે — આ શિયાળાની પરંપરાગત રીતો આજે પણ કાયમ છે.
વિશેષ કરીને નાની ઉંમરના બાળકો અને વૃદ્ધોમાં ઠંડીનો પ્રભાવ વધુ જોવા મળતાં દાહોદ સિવિલ હોસ્પિટલ અને પ્રાથમિક આરોગ્ય કેન્દ્રોમાં શિયાળાથી સંબંધિત બીમારીઓ—ખાંસી, ઉધરસ, ન્યુમોનિયા, દમ, ઠંડીના ચીમટા—ના દર્દીઓ વધી રહ્યા છે.
● નલિયામાં 10.8°C: પછાત વિસ્તારોમાં કડકડતી સવાર
કચ્છના નલિયા શહેરનું નામ દર વર્ષે સૌથી ઠંડા વિસ્તારોની યાદીમાં આવે છે.
આ વર્ષે પણ નલિયાએ ઠંડકનો રેકોર્ડ જાળવી રાખ્યો છે.
સમુદ્રકાંઠા હોવા છતાં નલિયાનો રન, તેની ઓછી વસ્તીવાળા વિસ્તારની ભૂ-આકૃતિ અને ઉત્તર તરફથી સીધી આવતી પવનની ગતિ ઠંડીનો પ્રભાવ વધુ કરે છે.
સ્થાનિક લોકો કહે છે:
“રાત્રીના 9 વાગ્યા પછી તો બહાર નીકળવું મુશ્કેલ બની જાય છે, પવન એટલો કાપે છે કે શરીરને ચીમટી જાય.”
વૃક્ષો, વાહનો અને ઘરોની છત પર પણ સવારના સમયે હળવો હિમસ્તર દેખાય છે એવું સ્થાનિક લોકો જણાવે છે.
● રાજકોટ અને અમરેલીમાં 12.6°C: સૌરાષ્ટ્રમાં ઠંડીનો વ્યાપક પ્રભાવ
સૌરાષ્ટ્ર પ્રદેશમાં ઠંડી સામાન્ય રીતે જાન્યુઆરી સુધી મજબૂત રહેતી હોય છે, પરંતુ આ વર્ષે ડિસેમ્બર પહેલાં જ ઠંડીનો સારો પ્રભાવ થયો છે.
રાજકોટ અને અમરેલી બંને શહેરોમાં 12.6°C તાપમાન નોંધાયા પછી નાગરિકોમાં શિયાળાની મઝા પણ વધી છે અને સાથે તકલીફો પણ.
રાજકોટમાં સવારે 6 વાગ્યા સુધી રસ્તાઓ લગભગ સૂમસામ જોવા મળતા હોય છે.
જોગીંગ પાર્ટીઓ, યોગ ગ્રુપ, અને સવારના વોકર્સે પણ સમય આગળ ધકેલી દીધો છે.
સ્થાનિક દવાખાનાઓ મુજબ છેલ્લા 1 અઠવાડિયામાં શરદી-ઉધરસ અને તાવના દર્દીઓમાં 25% નો વધારો થયો છે.
● ડાંગમાં 11.9°C: જંગલ વિસ્તારનો ક્રિસ્પ હવામાન
ડાંગ જિલ્લો જંગલોથી ઘેરાયેલો હોવાથી દર વર્ષે ઠંડીનું પ્રમાણ વધારે રહે છે.
આ વર્ષે પણ 11.9°C તાપમાન સાથે ડાંગમાં સવારની ઠંડક વધુ ઘેરાઈ ગઈ છે.
અહિયાંના આદિવાસી વિસ્તારોમાં રાત્રી દરમિયાન ગામવાસીઓ સમૂહમાં બેસીને અગણિયું કરીને ગરમી મેળવે છે.
તેઓ માટે આ શિયાળો પરંપરાનો જ એક ભાગ છે.
● વડોદરા અને ભૂજમાં 14°C-14.5°C: મોટા શહેરોમાં પણ હાડમારી ઠંડી
વડોદરામાં 14°C અને ભૂજમાં 14.5°C તાપમાન નોંધાતા നഗരજીવન પર પણ ઠંડીનો પ્રભાવ દેખાઈ રહ્યો છે.
કચેરીઓ અને શાળાઓમાં હાજરીનો સમય પણ અસરગ્રસ્ત બન્યો છે.
વડોદરામાં રાત્રે બાઈક સવારોને રોડ પર સફર મુશ્કેલ બની ગઈ છે.
રસ્તાઓ પર ધુમ્મસની આવક પણ વધી છે જેના કારણે વાહનચાલકોએ સાવચેતી રાખવી જરૂરી બની છે.
● ઠંડીથી કૃષિકાર્ય પર અસર
તાપમાનના આ ઘટાડાથી રાજ્યના ખેડૂતો પણ ચિંતિત છે. આ અસર ખાસ કરીને નીચે મુજબ છે:
1. રવી પાકો માટે ફાયદાકારક – પરંતુ વધારે ઠંડી નુકસાનકારક
ઘઉં, ચણા, મેથી, જીરું અને સરસવ જેવા રવી પાકો માટે ઠંડી અનુકૂળ છે.
પરંતુ, જો તાપમાન 8°C નીચે ઉતરે તો પાકમાં ફૂગ, પાંદડાના દાઝા અને વૃદ્ધિમાં વિક્ષેપ જોવા મળે છે.
2. ફળફળાદીમાં અસર
કેળા, કેરી અને ડ્રેગનફ્રૂટ જેવા પાકો માટે વધારે ઠંડી નુકસાન કરે છે.
ઉત્તર ગુજરાત અને સૌરાષ્ટ્રમાં ફળ ઉત્પાદકો ચિંતિત છે.
3. ડેરી ઉદ્યોગ પર અસર
ગાયો-મહેશીઓ ઠંડીમાં ઓછું દૂધ આપે છે.
આથી દૂધ ઉત્પાદન ઘટે છે અને સપ્લાય ચેઇન પર અસર પડે છે.
● આરોગ્ય વિભાગની ચેતવણી: શરદી-ઉધરસ અને H1N1 વધવાની શક્યતા
તાપમાનમાં ઘટાડા સાથે શરદી, ખાંસી, દમ, ન્યુમોનિયા અને H1N1 ના કેસોમાં વધારો જોવા મળવાની શક્યતા છે.
આ સાથે વાયરસ લાંબા સમય સુધી હવામાં સક્રિય રહે છે.
ડોકટરો દ્વારા નીચેની સાવચેતી આપવામાં આવી છે—
• વહેલી સવારે બહાર જતાં ગરમ કપડાં પહેરવા
• અચાનક ઠંડી-ગરમી બદલવા ન જવું
• બાળકો અને વૃદ્ધોને ખાસ કાળજી
• ગરમ પાણી પીવું
• જરૂર પડે ત્યારે ડોક્ટરની સલાહ લેવી
• ભીડભરેલા સ્થળે જતાં માસ્કનો ઉપયોગ
● ઠંડી વધતા શહેરોમાં જનજીવન પર અસર
• ઓટો-રિક્ષા અને ટેક્સી ડ્રાઇવરોને ખાસ મુશ્કેલી
• વહેલી સવારના દૂધ-અખબાર વિતરણમાં વિલંબ
• શાળાના નાના બાળકોને સવારની ઠંડીનો ચીમટો
• પરિવહન સેવાઓમાં ધુમ્મસને કારણે સાવચેતી
• રસ્તાઓ પર ચા-નાસ્તાના સ્ટોલની ભીડમાં વધારો
● બાંધકામ ક્ષેત્રમાં મજૂરો માટે કઠિન પરિસ્થિતિ
બાંધકામ સાઇટ્સ પર કામદારો માટે ઠંડીમાં કામ કરવું મુશ્કેલ બને છે.
ઘણી સાઇટ્સ પર સવારના સમયમાં કામ પ્રારંભ એક કલાક મોડું થતું જોવા મળે છે.
આથી ઉત્પાદનક્ષમતા ઘટે છે અને કામની ગતિ ધીમી પડે છે.
● સરકાર અને તંત્રની સાવચેતી
રાજ્ય સરકાર દ્વારા તમામ આરોગ્ય કેન્દ્રોને શિયાળાની મોસમ અંગે ચેતવણી આપવામાં આવી છે.
ત્રણ મુખ્ય સૂચનાઓ આપવામાં આવી છે—
-
સરકારી હોસ્પિટલોમાં વધતા શરદી-ઉધરસના કેસ માટે વધારાની વ્યવસ્થા
-
H1N1 માટે રેપિડ ટેસ્ટ કિટ્સની ઉપલબ્ધતા
-
નિર્વસ્ત્ર વીમુક્ત લોકો અને વૃદ્ધોને શેલ્ટર હોમ્સની વ્યવસ્થા
● આગલા 5 દિવસની આગાહી
હવામાન વિભાગ મુજબ આગામી 5 દિવસ ગુજરાતના અનેક વિસ્તારોમાં ઠંડીમાં વધુ ઘટાડો થઈ શકે છે.
ખાસ કરીને કચ્છ, ઉત્તર ગુજરાત અને આદિવાસી પટ્ટામાં તાપમાન વધુ નીચે ઉતરવાની શક્યતા છે.
કેટલાક વિસ્તારોમાં 8°C થી 10°C વચ્ચે તાપમાન રહી શકે છે.
