“ફોર્મ, દબાણ અને મૃત્યુનું કાઉન્ટડાઉન: SIR અભિયાન દરમિયાન 19 દિવસમાં 16 રાજ્યના 15 બીએલઓનાં મોત—તંત્રની તાનાશાહીથી જન્મ્યો રાષ્ટ્રીય સ્તરે માનવ સંકટ”

સ્થાનિક કામથી રાષ્ટ્રીય ટ્રેજેડી સુધીનો સફર**

મતદાર યાદી સુધારણા—SIR, એટલે કે Special Intensive Revision, સામાન્ય રીતે દેશના દરેક રાજ્યમાં નિયમિત પ્રક્રિયા છે. પરંતુ 2025ના SIRમાં જોવા મળેલા અપમાન, માનસિક દબાણ, રાત–દિવસનો ભાર અને મરણ સુધી લઈ જતું વહીવટી અસંવેદનશીલ વર્તન, ભારતના વહીવટી તંત્રમાં ઊંડો પ્રશ્ન ઉભો કરે છે.

માત્ર 19 દિવસમાં—
16 રાજ્યમાંથી 15 બીએલઓના મોત,
જેમાં—

• હાર્ટ એટેક,

• સ્ટ્રેસ–ઈન્ડ્યુસ્ડ કોલ lapse,

• બ્રેઇન હેમરેજ,

• માનસિક તણાવને કારણે આત્મહત્યા અને

• આકસ્મિક પડવાથી થયેલા મૃત્યુ

નોધાયા છે.

આ આંકડો માત્ર આંકડો નથી—
આ સરકારી તંત્રની તૂટેલી વ્યવસ્થાનો લોહીલુહાણ દસ્તાવેજ છે.

દરેક મૃત્યુ પાછળનો પ્રશ્ન એક જ છે:
શું મતદાર યાદી સુધારવા માટે કર્મચારીનું જીવન બલિદાની બને?

૧. ગુજરાત: 4 દિવસમાં 4 મોત—સૌથી ગંભીર સ્થિતિ

ગુજરાતમાં 4 દિવસ સતત 4 બીએલઓના મોત નોધાયા છે.
રાજ્યભરમાં આ એક ચેતવણી સમાન ઘટના બની ગઈ છે.

1. વડોદરામાં  – હાર્ટ એટેકથી મોત

છેલ્લા 3 દિવસથી રાત્રે 2 વાગ્યા સુધી ડેટા એન્ટ્રી કરતા હતા.
શનિવારે અચાનક ઘર પાસે જ બેહોશ થઈને પડી ગયા.
હોસ્પિટલમાં લઈ જતાં ડોક્ટરે મૃત જાહેર કર્યા.

પરિવારે આંધળા પ્રશ્નો પૂછ્યા:

• કોના દબાણ હેઠળ 50 વર્ષનો માણસ રાત્રે 2 વાગ્યા સુધી મેસેજનો જવાબ આપે?

• સહેલો, આરામદાર સરકારી કામ ક્યાં ગયું?

2. કોડીનાર  (આત્મહત્યા)

 પોતે સમાપ્ત કરી લીધું—
તેમની પત્નીના નામે લખેલી સ્યુસાઈડ નોટમાં લખ્યું:

“હવે મારાથી કોઈપણ રીતે આ SIRનું કામ થઈ શકતું નથી. સતત દબાણ, કલાકો સુધીની મીટિંગ, અપમાનજનક મેસેજ—મારે અંતિમ પગલું સિવાય વિકલ્પ નથી.”

આ નોટ એ સાબિત કરે છે—વહીવટી તંત્રના દબાણે કોઈને આત્મહત્યા સુધી ધકેલવું, એ ક્રૂર તાનાશાહી છે.

3. તાપી–વાલોડ: સહાયક બીએલઓ હાર્ટ એટેકથી મોત

તાલુકા વિસ્તારની અનેક સહાયક શાળાઓમાં જાય, સવારે સ્કૂલનું કામ કરે અને સાંજે ફોર્મ અપડેટ કરતી.
પ્રેશરની પીડાથી 3 દિવસથી ઓછું ખાધું-પીધું.
એક ક્ષણે તેઓ ઢળી પડ્યાં—
હાર્ટ એટેક.

4. ખેડા: નિવૃત્ત શિક્ષક–બીએલઓનું મૃત્યુ

નિવૃત્ત થયા પછી પ્રેશર વગરનું જીવન જીવવા ઇચ્છતાં હતા.
પરંતુ SIR દરમિયાન ‘રોજ રિપોર્ટ’ની શકમા, ‘ડિજિટાઈઝેશન અપડેટ’ અને તંત્રના અસંભવ આદેશો એટલા ભારે બન્યા કે હાર્ટ કોલ્લેપ્સ થયું.

૨. અમદાવાદ: બે બીએલઓ Critical હાલતમાં

• કાણાવાળો વિસ્તારમાં એક બીએલઓ 11 કલાક સતત ડેટા એન્ટ્રી બાદ બેહોશ થઈ ગયા.

• દાદીમાં બચુભાઈ વામીર—વોટ્સએપ પ્રેશર, સવારે મીટિંગ, સાંજે વિસ્તાર સર્વે—આ ત્રાસથી બ્લડ પ્રેશર અત્યંત વધી ગયું.

ફરી પ્રશ્ન:
સરકાર માટે ફોર્મ મહત્વનું કે માણસ?

૩. મધ્યપ્રદેશ: એક રાતમાં 2 મોત—એક ગુમ, બેને હાર્ટ એટેક

મધ્યપ્રદેશ SIR ટ્રેજેડીનું કેન્દ્ર બની ગયું છે.

1. રાયસેન –  મૃત્યુ

પરિવારજનો કહે છે:
“ચાર દિવસથી ઘરે 2–3 કલાક જ સુતા હતા.
સુપરવાઇઝર તરફથી સતત 1-1 કલાકે કોલ.
આખરે રાત્રે ડેટા એન્ટ્રી કરતી વખતે પડી ગયા.”

પરિવારના સભ્યો રડતા કહે છે—
“શું મતદાર યાદીઓ માટે માણસ મરવો જોઈએ?”

2. દाह – સીતારામ ગોંડ (ઉંમર 50)

માટી ભરાઈ રહેલા ફોર્મ તૈયાર કરી રહ્યા હતા.
તપાસ માટે દોડધામ.
ફોર્મ પકડીને ઊભા હતા ત્યારે તબિયત બગડી અને પડી ગયા.

3. જબલપુર – એક બીએલઓ ગુમ

ડેટા અપડેટના દબાણમાં શુક્રવારે આચાનક ગાયબ થઈ ગયા.
હજુ સુધી પરિવારને કોઈ જવાબ નથી.

૪. પશ્ચિમ બંગાળ: 3 મોત—અતિશય દબાણ, અતિશય થાક

પશ્ચિમ બંગાળમાં ત્રણ દિવસમાં ત્રણ બીએલઓના મોત થયા.
ત્રણે કેસોમાં બે સામાન્ય કારણે હતા—

1. અતિશય દબાણ

2. રાત્રે ઊંઘનો અભાવ

બીએલઓઓને દિવસના 12–14 કલાક ફીલ્ડ વર્ક,
અને રાત્રે ડિજિટાઇઝેશન.

૫. રાજસ્થાન: 2 આત્મહત્યા, 1 હાર્ટ એટેક

1. બંસીલાલ (40) – ટ્રેન આગળ કુદી આત્મહત્યા

બંસીલાલની આત્મહત્યા નોટમાં લખ્યું હતું:

“અધિકારીઓ માણસને દાસ સમાન વાપરી રહ્યા છે.
રિપોર્ટ મોકલો, મીટિંગમાં આવો, રાત્રે 11 વાગ્યે અપડેટ આપો—હવે બરદાશ્ત નથી.”

આ નોટ રાજસ્થાન સરકારને હચમચાવી ગઈ.

2.ડ  આત્મહત્યા

તેઓના સાથીઓ કહે છે—
“મીટિંગમાં અપમાન, ગ્રુપમાં ધમકી, ડેડલાઇનનો રણકાર—બધા સાથે મળીને તેમની માનસિક સ્થિતિ ડઢકેલી ગઈ.”

3. સવાઈ માધોપુર: તાલાટીનું હાર્ટ એટેકથી મૃત્યુ

અતિશય દોડધામ.
રાત–દિવસ કામ.
અનિયમિત જીવનશૈલી.
અને અંતે—હાર્ટ કોલ્લેપ્સ.

૬. તામિલનાડુ અને કેરળ: 1–1 મોત

દક્ષિણ ભારતમાં SIRનો પ્રેશર ઉત્તર અને પશ્ચિમ ભારત જેટલો ન હતો, છતાં પણ—

તામિલનાડુ:

સફર દરમિયાન અકસ્માત—મોટો તણાવ અને થાક કારણભૂત.

કેરળ:

55 વર્ષના બીએલઓ રાત્રે 1 વાગ્યે ડેટા એન્ટ્રી કરતા હતા—અચાનક ઢળી પડ્યા.

૭. રાજસ્થાન: ડિજિટાઈઝેશનમાં 60.54% Completion—અને સૌથી વધુ મૃત્યુ

રાજસ્થાનમાં ફોર્મ ડિજિટાઇઝેશન રાજ્યમાં સર્વાધિક—
60.54%

પરંતુ તેની કિંમત શું?
સૌથી વધુ મોત પણ રાજસ્થાનમાં—
આ બતાવે છે કે દબાણ વધારવાથી માત્ર નંબર વધે, માનવ જીવન નહીં.

૮. મૃત્યુ પાછળનું સામાન્ય કારણ શું?

સંશોધનો અને પરિવારજનોના નિવેદનો પરથી 4 મુખ્ય કારણો સામે આવ્યા:

1. રાત્રે 12–2 વાગ્યા સુધીની ફરજિયાત ઓનલાઈન એન્ટ્રી

2. સુપરવાઇઝર–અધિકારીઓની ધમકીભરી ભાષા

• “આજે જ અપડેટ કરો નહીં તો નિલંબન”

• “રિપોર્ટ ન મોકલશો તો કાર્યવાહી”

• “ડિજિટાઈઝેશન પૂરુ કરો નહીં તો ધરપકડ વોરંટ”

3. આરામ અને ઊંઘનો અભાવ

4. શાળા ફરજ + SIR ફરજ = ડબલ પ્રેશર

૯. આ મૃત્યુ માત્ર અકસ્માત નથી—આ રાજ્ય–રાષ્ટ્રીય સ્તરની ‘પ્રશાસકિય હત્યા’ છે

કાનૂની ભાષામાં જેને
Administrative Negligence
અને
Institutional Harassment
કહે છે.

દરેક મામલે સામાન્ય પેટર્ન એક જ છે:

• અતિશય દબાણ

• રાત–દિવસ મેસેજ

• અપમાન

• ધમકી

• ડર

• ડિજિટાઈઝેશન માટેની અસમાન્ય ગતિ

આ મૃત્યુ કુદરતી નથી—આ તંત્ર દ્વારા સર્જાયેલ પરિસ્થિતિના પરિણામ છે.

૧૦. SIR પ્રોસેસ – વહીવટી અસંગઠિતતા અને કાચી યોજનાનું ચિત્ર

1. ફોર્મ બહુ છે, સ્ટાફ ઓછો

2. ટેકનિકલ સપોર્ટ = શૂન્ય

3. તાલીમ અધૂરી

4. રિપોર્ટિંગ સિસ્ટમમાં માનવિયતા નથી

5. ડેડલાઇન અસંભવિત

એક બીએલઓનું નિવેદન—
“આમ તો ચૂંટણી થાય ત્યારે પણ એટલું દબાણ નથી જેટલું SIRમાં છે.”

૧૧. બીએલઓ–સુપરવાઇઝર–શિક્ષકોની ભાવનાઓ: ‘અમે માનવ છીએ, મશીન નહીં’

આ રિપોર્ટ દરમિયાન મળેલા 23 નિવેદનોમાં મોટાં મુદ્દા—

• “ઘરે બાળકો છે, વૃદ્ધ માતા છે—પણ રજા નથી”

• “વોટ્સએપની દરેક નોટિફિકેશન ડરાવે છે”

• “રાતે 1 વાગે મેસેજ—‘હવે જ અપડેટ મોકલો’”

• “અધિકારીઓ બોલે છે—કરો નહિતર જોશો પરિણામ”

આ માનવ અધિકારની સીધી અવહેલના છે.

૧૨. નિષ્ણાતોની મંતવ્યો

(૧) માનવ અધિકાર કમીશનના પૂર્વ સભ્ય:

“આ પરિસ્થિતિને તાત્કાલિક ‘પ્રશાસકિય દમન’ ગણવી જોઈએ.”

(૨) માનસિક સ્વાસ્થ્ય નિષ્ણાત:

“ચોવીસે કલાક દબાણ, કામનો કોઈ સીમા નહીં—આ માનવ મગજ માટે અત્યંત ખતરનાક છે.”

(૩) પૂર્વ ચૂંટણી અધિકારી:

“SIRનો હેતુ સારો છે, પરંતુ એ તંત્ર દ્વારા ખોટી પદ્ધતિથી ચલાવવામાં આવી રહ્યો છે.”

૧૩. શું આ મૃત્યુ રોકાઈ શકતા હતા?

હા, 100%**

**1. માનવિય ડેડલાઇન

2. ડિજિટાઈઝેશન માટે IT સ્ટાફ

3. શિક્ષકોને SIRમાંથી છૂટ

4. ધમકી આપનાર અધિકારીઓ સામે કાર્યવાહી

5. રાત્રે 7 પછી મેસેજ પર પ્રતિબંધ

6. માનસિક આરોગ્ય સમર્થન

7. ફીલ્ડ વર્ક માટે પૂરતો સ્ટાફ**

જો આ 7 પગલા લેવામાં આવે—
મૃત્યુ શૂન્ય થઈ શકે છે.

૧૪. અંતિમ નિષ્કર્ષ:

ફોર્મના દબાણે જીવ લીધા—હવે તંત્રને જવાબ આપવો પડશે**

19 દિવસમાં 15 બીએલઓનાં મોત—
આ માત્ર સમાચાર નથી.
આ ભારતના વહીવટી તંત્રની સૌથી ભયાનક નિષ્ફળતા છે.

દરેક મૃત્યુ પાછળ એક કરુણ પરિવાર છે—

• બાળકોનો પિતા ગયા

• મહિલાનો પતિ ગયો

• વૃદ્ધ માતાના પુત્ર ગયા

માત્ર એટલા માટે કે—
“ફોર્મ ઝડપથી ડિજિટાઈઝ કરો.”

मतदार યાદી સુધારવાની પ્રક્રિયા જરૂરી છે,
પરંતુ માનવ જીવન તે કરતાં હજારો ગણું મૂલ્યવાન છે.

જો તંત્ર નહીં બદલાય—
SIR માત્ર “Special Intensive Revision” નહીં,
પરંતુ “Special Intensive Risk” બની જશે.

Author: samay sandesh