મહૂવર ગ્રામ પંચાયતના તલાટી પર માહિતી આયોગની કડક કાર્યવાહી.

RTI માહિતી ન આપતા તલાટી ડેનિશ વ્યાસને ₹10,000નો દંડ, જિલ્લા વિકાસ અધિકારીને વેતનમાંથી કપાતની સૂચના

નવસારી જિલ્લામાં RTI કાયદાની અમલવારી અને પારદર્શક શાસન અંગે એક મહત્વપૂર્ણ કેસ સામે આવ્યો છે. જલાલપોર તાલુકાની મહૂવર (મરોલી) ગ્રામ પંચાયતના તલાટી-કમ-મंत्री અને જાહેર માહિતી અધિકારી ડેનિશ બી. વ્યાસને માહિતી ન આપવાના ગંભીર કૃત્ય બદલ ગુજરાત માહિતી આયોગે ₹10,000નો દંડ ફટકાર્યો છે. આ દંડની કાર્યવાહીથી ગ્રામ્ય સ્તરે શાસન વ્યવસ્થામાં સજાગતા અને જવાબદારી અંગે ગંભીર ચર્ચાઓ શરૂ થઈ છે.

RTI અરજીએ ઉઘાડ્યું ભ્રષ્ટાચારનું બારણું

મહૂવર ગામના નિવાસી અને ગ્રામ પંચાયતના સભ્ય અશોકભાઈ અમરતલાલ ફેમવાલાએ પંચાયત ક્ષેત્રમાં ભ્રષ્ટાચાર અને ગેરરીતિઓના સંદર્ભે મહત્ત્વપૂર્ણ દસ્તાવેજો અને નાણાકીય વિગતો મેળવવા માટે RTI અરજી કરી હતી. અરજી સંપૂર્ણ રીતે કાયદા મુજબ દાખલ કરવામાં આવી હતી અને માહિતી આપવા માટેની કાયદેસરની 30 દિવસની સમયમર્યાદા પણ સ્પષ્ટ હતી.

પરંતુ કાયદામાં નક્કી થયેલી સમયાવધિ પૂર્ણ થયા બાદ પણ અરજીકર્તાને કોઈપણ પ્રકારની જવાબદાર માહિતી આપવામાં આવી નહોતી. ફેમવાલાએ અનેક વખત વ્યક્તિગત રીતે તેમજ લેખિતમાં તલાટીશ્રીનો સંપર્ક કર્યો છતાં માહિતી આપવા ઉણપ રહી હતી. અંતે, તેઓએ આ મુદ્દો ગુજરાત માહિતી આયોગ સમક્ષ ફરિયાદ રૂપે રજૂ કર્યો.

માહિતી આયોગની સુનાવણી : જવાબદારી નક્કી

ફરિયાદ નોંધાયા બાદ માહિતી આયોગે કેસની વિગતવાર તપાસ શરૂ કરી. સુનાવણી દરમિયાન તલાટી ડેનિશ વ્યાસે માહિતી ન આપવા અંગે કોઈ સંતોષકારક અથવા કાયદેસર કારણ રજૂ કરી શક્યા નહોતા. આયોગના જણાવ્યા મુજબ :

• માહિતી આપવા માટેનો સમય કાયદેસર રીતે સ્પષ્ટ

• અરજદાર દ્વારા પુનઃપુનઃ રીમાઈન્ડર્સ

• તલાટીની ઉદાસીનતા અને બેદરકારી

• RTI કાયદાના કલમ 7 અને કલમ 20નો સીધો ભંગ

આ મુદ્દાઓ આયોગ સામે સ્પષ્ટ થયા.

માહિતી આયોગે નોંધ્યું કે માહિતી આપવા માટેની જવાબદારી સંપૂર્ણપણે જાહેર માહિતી અધિકારી પર હોય છે. કોઈપણ કારણસર માહિતી છუპાવવા, મોડું કરવા અથવા અવગણના કરવી RTI કાયદા હેઠળ દંડનીય છે. સુનાવણીના અંતે આયોગે તલાટી ડેનિશ વ્યાસને દોષિત ઠરાવી ₹10,000નો દંડ ફટકાર્યો.

દંડ ભરવાની સમયમર્યાદા અને કાર્યવાહી

આયોગના આદેશ મુજબ દંડની રકમ 30 નવેમ્બર 2025 સુધી સરકારી તિજોરીમાં જમા કરાવવાની રહેશે. આ સંબંધે સ્પષ્ટ સૂચના આપતા માહિતી આયોગે વધુમાં એક મહત્વપૂર્ણ નિર્દેશ પણ આપ્યો છે.

“જો દંડની રકમ નિર્ધારિત સમયમર્યાદામાં જમા નહીં થાય, તો જિલ્લા વિકાસ અધિકારી (DDO) દ્વારા તલાટી ડેનિશ વ્યાસના પગાર અથવા ભથ્થામાંથી આ રકમ કપાત કરીને સરકારી તિજોરીમાં જમા કરાવવાની કાર્યવાહી કરવી.”

દંડ વસૂલ થયા બાદ તેની પ્રક્રિયા અંગેનો સચોટ રિપોર્ટ 15 ડિસેમ્બર 2025 સુધી ગુજરાત માહિતી આયોગને મોકલવાનો રહેશે.

જિલ્લામાં મામલે મચ્યો ચર્ચાનો માહોલ

આ કાર્યવાહી બહાર આવતાની સાથે જ નવસારી જિલ્લાના વિકાસ મંડળો, પંચાયત વિભાગો અને ગ્રામ્ય શાસન તંત્રમાં ભારે ચર્ચા ચાલી રહી છે. ઘણા પસંદગીયાનાં સભ્યો, Sarpanch–તલાટી વચ્ચેના વિવાદો, ભ્રષ્ટાચારના કેસો અને RTI મારફતે મળતી માહિતી અંગે ગામલોકો વચ્ચે સતત ચર્ચાઓ રહેતી હોય છે. પરંતુ તાજેતરમાં થયેલી આ કાર્યવાહી અનેક બાબતો પર પ્રકાશ પાડી રહી છે.

1. તંત્ર RTIને કેટલું ગંભીર લઈને કામ કરે છે?

2. ભ્રષ્ટાચાર સંબંધિત માહિતી છુપાવવામાં આવી રહી હતી?

3. જાહેર માહિતી અધિકારીની જવાબદારીનું પાલન ક્યાં ખૂટ્યું?

4. આગામી દિવસોમાં ગ્રામ્ય તંત્ર વધુ સતર્ક બનશે?

સ્થાનિક લોકોનો મત છે કે આ કાર્યવાહી અન્ય તલાટી અને સરકારી કર્મચારીઓ માટે ચેતવણી રૂપ છે, કારણ કે RTI કાયદો માત્ર ફોર્માલિટી નથી, પરંતુ નાગરિકોના અધિકારોને મજબૂત કરતું સાધન છે.

RTI કાયદો : પારદર્શક શાસનનું મજબૂત હથિયાર

RTI કાયદો 2005માં લાગુ થયો ત્યારથી દેશભરમાં જાહેર તંત્રમાં પારદર્શકતા વધારવામાં તેને મોટો ફાળો આપ્યો છે. ગ્રામ પંચાયતથી લઈને રાજ્યના ઉચ્ચ સ્તરના વિભાગો સુધી, કોઈપણ નાગરિક પોતાના હક્કની માહિતી મેળવી શકે છે. પરંતુ ઘણીવાર તંત્રની બેદરકારી, ઉદાસીનતા અને રાજકીય દબાણ જેવી બાબતોને કારણે માહિતી અરજદાર સુધી પહોંચતી નથી.

• કાયદા અનુસાર, માહિતી 30 દિવસમાં આપવી જરૂરી

• બિનજવાબદારી વખતે દૈનિક ₹250 દંડ, મહત્તમ ₹25,000 સુધી

• જાહેર માહિતી અધિકારીની વ્યક્તિગત જવાબદારી

આ કાયદાનું પાલન ન થાય ત્યારે આયોગ કડક પગલા લે છે – જેનો તાજેતરમાં મહૂવર-મરોલી ગ્રામ પંચાયતનો આ કેસ જીવંત ઉદાહરણ છે.

ગ્રામ પંચાયતની આંતરિક ગેરરીતિઓ?

અરજીકર્તા ફેમવાલાએ RTI હેઠળ જે માહિતી માંગવામાં આવી હતી, તે ગ્રામ પંચાયતના ખર્ચ, કામોની ફાળવણી, ટેન્ડરો, ખાતા-પુસ્તકો અને ભ્રષ્ટાચારના સંકેતો અંગેની હતી. માહિતી ન આપવાના કારણે એક મોટો સવાલ ઉભો થયો છે કે :

શું ઈરાદાપૂર્વક માહિતી છુપાવવામાં આવી રહી હતી?

ગ્રામ પંચાયતના કેટલાક સભ્યોનું કહેવું છે કે અરજીકર્તા દ્વારા ઉઠાવવામાં આવેલા મુદ્દા અત્યંત સંવેદનશીલ હતા, જેનાથી તંત્રના કેટલાક નિર્ણયોની પાછળ રહેલી ગેરરીતિઓ સામે આવી શકે છે.

જિલ્લા વિકાસ અધિકારી હવે શું કરશે?

DDOને આયોગે સ્પષ્ટ આદેશ આપ્યો છે કે :

• દંડની રકમ સમયસર જમા થાય તેની દેખરેખ રાખવી

• જો ન થાય તો તલાટી વ્યાસના વેતનમાંથી સીધી કપાત કરવી

• સમગ્ર પ્રક્રિયાનો રિપોર્ટ 15/12/2025 સુધી મોકલવો

ગ્રામ્ય શાસન તંત્રમાં પારદર્શકતા અને RTI કાયદાની અમલવારી માટે આ કાર્યવાહી એક મહત્વપૂર્ણ પગલું બની શકે છે.

તંત્ર માટે કડક સંદેશો

આ કેસમાંથી તંત્ર માટે સ્પષ્ટ અને કડક સંદેશ નીકળે છે :

• RTI કાયદાનો ભંગ કરનાર કોઈપણ અધિકારીને છોડવામાં નહીં આવે

• નાગરિકોના હક્કની માહિતી આપવી એ ફરજ છે

• પારદર્શક શાસન માટે જવાબદારી ટાળવી ચાલતી નથી

• ભ્રષ્ટાચારને ઢાંકવાની કોશિશ RTI કાયદા હેઠળ દંડનીય છે

મહૂવર ગ્રામ પંચાયતના તલાટી ડેનિશ વ્યાસ પર થયેલી આ કાર્યવાહી માત્ર એક દંડ નહિ, પરંતુ સરકારી તંત્ર માટે એક ચેતવણી છે. RTI કાયદો નાગરિકોની આંખ અને કાન સમાન છે, અને તેના અવરોધનમાં કરવામાં આવેલ કોઈપણ પ્રકારની ઉદાસીનતા ગંભીર પરિણામો લાવી શકે છે.

આ કેસથી નવસારી જિલ્લાનું તંત્ર સતર્ક થયું છે અને ગ્રામ પંચાયો સુધી RTIની અસર અને શક્તિની ચર્ચા ચાલી રહી છે. ભવિષ્યમાં આવી કાર્યવાહીઓ ગ્રામ્ય સ્તરે ભ્રષ્ટાચારને લાગતું જડમૂળથી દૂર કરવામાં મહત્વપૂર્ણ સાબિત થઈ શકે છે.

Author: samay sandesh