નવી દિલ્હી: વૈશ્વિક અર્થતંત્રમાં ઊંચ-નીચ વચ્ચે પણ ભારતની અર્થતંત્ર (Economy)ને મજબૂત સ્થિતી પ્રાપ્ત છે. ભારતમાં ચાલી રહેલા વિવિધ આંતરરાષ્ટ્રીય પડકારો, જેમ કે અમેરિકાની ટૅરિફ નીતિ, વૈશ્વિક ફ્યુઅલ અને કોમોડિટી માર્કેટમાં ઊંચ-નીચ, તેમજ અનેક વિકલ્પી આર્થિક જોખમોને પગલે ઘણા દેશોની અર્થતંત્ર ડગમગાઈ રહી છે. છતાં, ભારતમાં સ્થાનિક માંગ મજબૂત રહેતી સાથે સરકારની નીતિઓ અને વ્યવસ્થિત નાણાકીય શાસન (Fiscal Discipline)ના કારણે અર્થતંત્ર ધીરજ અને ઝડપથી વિકસતી જોવા મળી છે. આ સાથે જુલાઈ-સપ્ટેમ્બર ૨૦૨૪ના બીજા ક્વૉર્ટરમાં ભારતનો GDP ૮.૨% વૃદ્ધિ સાથે છેલ્લા છ ક્વૉર્ટરમાં સર્વોચ્ચ સ્તર પર પહોંચી ગયો છે.
અંતરરાષ્ટ્રીય પડકાર વચ્ચે નોંધપાત્ર પ્રદર્શન
વિશ્વમાં ઘણા દેશો તંગ પરિસ્થિતિનો સામનો કરી રહ્યા છે, જેમ કે અમેરિકાની ટૅરિફ્સ, યુરોપમાં મોંઘવારી અને સ્લોનીંગ ગ્રોથ રેટ, ચીનમાં આર્થિક મર્યાદાઓ. આ સ્થિતિ વચ્ચે પણ ભારતીય અર્થતંત્ર નોંધપાત્ર પ્રદર્શન કર્યું છે. રાષ્ટ્રીય આંકડાઓ પ્રમાણે, ભારતમાં માત્ર છેલ્લા ક્વૉર્ટરમાં જ ૮.૨% ગ્રોથ નોંધાઈ છે, જ્યારે ગયા વર્ષે આ સમયગાળામાં વૃદ્ધિ માત્ર ૫.૬% રહી હતી. આ સાથે જ, નૉમિનલ GDPમાં પણ ૮.૭% વૃદ્ધિ નોંધાઈ છે, જે અર્થતંત્રના મજબૂત આધારનો સંકેત છે.
મેન્યુફૅક્ચરિંગ અને સર્વિસ સેક્ટરનો યોગદાન
GDP ગ્રોથ માટે મેન્યુફૅક્ચરિંગ અને સર્વિસ સેક્ટર મુખ્ય યોગદાન આપતા જોવા મળે છે. મેન્યુફૅક્ચરિંગ સેક્ટરમાં ૮.૧% વૃદ્ધિ નોંધાઈ છે, જ્યારે સર્વિસિસ સેક્ટરમાં ૯.૨% વૃદ્ધિ નોંધાઈ છે. સર્વિસિસ સેક્ટરમાં ખાસ કરીને ટ્રેડ, હોટલ, ટ્રાન્સપોર્ટ અને ટેલિકૉમ સેવાઓનો મોટા પ્રમાણમાં યોગદાન રહ્યો છે.
-
ખેતી અને યુટિલિટી સર્વિસિસ: ખેતી અને ખેતી-સંલગ્ન સેક્ટર્સમાં વૃદ્ધિ ૩.૫% રહી, જયારે વીજળી, ગૅસ, વૉટર-સપ્લાય અને અન્ય યુટિલિટી સર્વિસિસનો ગ્રોથ રેટ ૪.૪% રહ્યો, જે મધ્યમ દર ગણાય.
GDP ગ્રોથ પાછળના મુખ્ય કારણો
ભારતની આ મજબૂત વૃદ્ધિ પાછળ અનેક આંતરિક અને આંતરરાષ્ટ્રીય કારણો જોડાયેલા છે:
-
મજબૂત સ્થાનિક માંગ (Local Demand): રૂરલ ડિમાન્ડમાં વૃદ્ધિ, ખેડૂતોની આવક વધારવા માટે સરકારના પગલાં, મૉડર્ન એગ્રિકલ્ચર ટેક્નોલોજી અને MSP (Minimum Support Price) નીતિઓની અસર.
-
સરકારના ખર્ચ અને પ્રોત્સાહન: સંકટકાળ દરમિયાન સરકારની નીતિ અને ફિસ્કલ પ્રોત્સાહન, મોટાપાયે ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર પ્રોજેક્ટ અને શહેરી વિકાસ પર ખર્ચ.
-
GSTની સરળતા: GST નીતિમાં સુધારા, ટૅક્સ સ્ટ્રક્ચરમાં પારદર્શિતા, લૉજિસ્ટિક ખર્ચમાં ઘટાડો.
-
કૉર્પોરેટ વિશ્વાસમાં વધારો: નિયમનકારી સુધારા અને નિયમિત નાણાકીય શાસનના પગલાંઓથી પ્રાઇવેટ ઇન્વેસ્ટમેન્ટ માટે ભાવિ સંકેત મજબૂત.
-
ફુગાવાની નિયંત્રણ નીતિ: RBI દ્વારા ચિંતાજનક ફુગાવાને નિયંત્રિત કરવાના પગલાં.
-
મજબૂત રિઝર્વ્સ: દેશની ફાઇનાન્સિયલ રિઝર્વ મજબૂત હોવાને કારણે આંતરરાષ્ટ્રીય આંચકો સામે અર્થતંત્રને ટકરાવવાની ક્ષમતા.
પ્રાઇવેટ ઇન્વેસ્ટમેન્ટની ધીમી ગતિ
જુલાઈ-સપ્ટેમ્બર ક્વૉર્ટરમાં GDP ગ્રોથ મજબૂત હોવા છતાં, પ્રાઇવેટ સેક્ટરની ઇન્વેસ્ટમેન્ટ ધીમી રહી છે. વિશ્લેષકોનું કહેવું છે કે બજારમાં કેશ ફ્લો મજબૂત હોવા છતાં, કેટલીક કંપનીઓ વૈશ્વિક મંદી અને ભાવિ અનિશ્ચિતતાઓને કારણે નવી ભલાઈઓમાં રોકાણના નિર્ણયો ટાળી રહી છે.
ભવિષ્યના પડકારો અને તક
ભારતની આર્થિક વૃદ્ધિ આગળ વધવા માટે કેટલીક પડકારો અને તક બંને છે:
-
વિશ્વમાં મોંઘવારી અને ફ્યુઅલ ખર્ચ: ઈંધણ અને કોમોડિટી ખર્ચ વધવાથી મેન્યુફૅક્ચરિંગ ખર્ચ પર પ્રભાવ પડી શકે.
-
વિદેશી માગમાં ફેરફાર: અમેરિકન ટૅરિફ્સ અને યુરોપિયન બજારમાં ડિમાન્ડમાં ઊંચ-નીચનો સીધો અસર.
-
ડિજિટલ અને ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર ઇન્વેસ્ટમેન્ટ: નવો IT અને ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર ક્ષેત્રે રોકાણ ભારતની વૃદ્ધિ માટે તક.
વિશ્લેષકોનો મંતવ્ય
આર્થિક વિશ્લેષકોનું માનવું છે કે ભારતનો ૮.૨% ગ્રોથ એ વિશ્વના સૌથી ઝડપથી વિકસતા મુખ્ય અર્થતંત્રના દરજ્જાને મજબૂત બનાવે છે. તેઓ વધુમાં કહે છે કે, જ્યારે આંતરરાષ્ટ્રીય સ્થિતિ અનિશ્ચિત છે, ત્યારે આ ગ્રોથ ભારતીય અર્થતંત્રની લવચીકતા અને સ્થિરતા દર્શાવે છે.
સરકારી અભિપ્રાય
કેજરીવાલ સરકાર અને મંત્રીમંડળ દ્વારા આ આંકડા મહત્વપૂર્ણ ગણાયા છે. વિદેશી રોકાણકારોને વિશ્વાસ આપવા માટે કહ્યું છે કે ભારતનો અર્થતંત્ર મજબૂત અને સ્થિર છે, તેમજ આંતરરાષ્ટ્રીય પડકારો સામે ટકાવારક્ષમ છે.
અર્થતંત્રના વિવિધ સેક્ટરોનો વિશ્લેષણ
-
મેન્યુફૅક્ચરિંગ: મેન્યુફૅક્ચરિંગમાં ૮.૧% વૃદ્ધિનો મુખ્ય યોગદાન કોન્ટ્રાક્ટ મેન્યુફૅક્ચરિંગ, ઓટોમોબાઇલ અને ઇલેક્ટ્રોનિક્સ સેક્ટરથી મળ્યો.
-
સર્વિસિસ: સર્વિસિસ સેક્ટરમાં વેપાર, હોટલ અને ટ્રાન્સપોર્ટ સર્વિસીસમાં ૯.૨% વૃદ્ધિ નોંધાઈ, જેમાં ટેલિકૉમ અને IT સેવાનો ખાસ યોગદાન.
-
ખેતી: ખેતી અને ખેતી-સંલગ્ન સેવાઓમાં ૩.૫% વૃદ્ધિ, જે મધ્યમ ગણાય, પરંતુ દેશના રૂરલ વિસ્તાર માટે મહત્વપૂર્ણ.
-
યુટિલિટી સર્વિસિસ: વીજળી, ગેસ, પાણી અને અન્ય સર્વિસિસમાં ૪.૪% વૃદ્ધિ, જે શહેરી વિસ્તાર માટે મહત્વપૂર્ણ.
ભારતનો વૈશ્વિક દરજ્જો
વિશ્વના દેશોમાં GDP ગ્રોથની તુલનામાં, ભારતનું દર ૮.૨% વિશ્વના સૌથી ઝડપથી વિકસતા મુખ્ય અર્થતંત્રમાં સ્થાન આપે છે. વૈશ્વિક મંદી અને બજારનાં આંચકો વચ્ચે આ સફળતા ખાસ નોંધપાત્ર છે.
નાગરિકો અને વ્યવસાય માટે અસર
GDP ગ્રોથ મજબૂત હોવાને કારણે રોજગારી અને વેપાર માટે લાભકારી માહોલ રહેશે. નવો IT, મેન્યુફૅક્ચરિંગ અને સર્વિસિસ ક્ષેત્રનો વિકાસ રોજગારી વધારશે, જ્યારે રૂરલ ડિમાન્ડ મજબૂત રહેવાને કારણે ગ્રામ્ય અર્થતંત્રને પણ ટેકો મળશે.
ભવિષ્ય માટેની સલાહો
-
પ્રાઇવેટ ઇન્વેસ્ટમેન્ટ વધારવા માટે સરકાર અને નીતિનિયમમાં સુવિધા.
-
નાણાકીય બજારમાં મજબૂત વ્યવસ્થા જાળવવી.
-
રૂરલ ડિમાન્ડને મજબૂત બનાવવા માટે ખેતી અને ગ્રામ્ય ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર પર ધ્યાન.
-
આંતરરાષ્ટ્રીય બજારમાં ઈક્સપોર્ટ પ્રોત્સાહન વધારવું.
આંકડાઓ અને વિશ્લેષણ દર્શાવે છે કે વૈશ્વિક પડકારો વચ્ચે પણ ભારતની અર્થતંત્ર અડગ છે. GDP ગ્રોથ ૮.૨% સાથે, મેન્યુફૅક્ચરિંગ અને સર્વિસિસ સેક્ટરમાં મજબૂત પ્રદર્શન, રૂરલ ડિમાન્ડ અને સરકારની સાવચેતીભરી નીતિઓ ભારતીય અર્થતંત્રને સ્થિર અને મજબૂત બનાવે છે. ભવિષ્યમાં નાની અને મોટી નીતિગત સુધારાઓ સાથે ભારત વૈશ્વિક અર્થતંત્રમાં વધુ મજબૂત સ્થાન મેળવી શકે છે.
