પંચમહાલમાં કમોસમી વરસાદ બાદ સહાય માટે દોડધામ — 42 હજાર ખેડૂતોનો સર્વે પૂર્ણ.

પરંતુ 61 હજારથી વધુ અરજીઓના કારણે ઊભો થયો પ્રશ્ન : સહાય કાકાને મળશે?

પંચમહાલ જિલ્લામાં ઓક્ટોબર મહિનામાં પડેલા કમોસમી વરસાદે ખેડૂતોની કમર તોડી નાખી હતી. ખેતીના મધ્યમ અને અંતિમ તબક્કામાં પડેલા આ વરસાદે સુકી પાકકારી, મગફળી, તુર, મકાઈ, તલ, ચણા અને અન્ય અનેક મહત્વપૂર્ણ પાકોને ભારે નુકસાન પહોંચાડ્યું હતું. ગ્રામ્ય વિસ્તારોમાં હજુ સુધી પાણીના ભરાવા અને માટીના સડવાના સમસ્યાઓ રહી જતાં ખેડૂતોના નુકસાનના આંકડા સતત વધી રહ્યા છે. આ સ્થિતિમાં સરકાર દ્વારા નુકસાન પામેલા ખેડૂતોને સહાય પહોંચાડવા માટે વિશાળ અભિયાન હાથ ધરાયું છે, પરંતુ તેમાં નવા પ્રશ્નો અને ચર્ચાઓ પણ ઊભી થઈ છે.

કમોસમી વરસાદનો અસરગ્રસ્ત વિસ્તાર — 42 હજાર ખેડૂતો પર આવ્યું સંકટ

જિલ્લામાં કુલ 42 હજાર જેટલા ખેડૂતોના પાકને ગંભીર નુકસાન થયું હોવાનું સર્વે દ્વારા બહાર આવ્યું છે. 135 ટીમોનું વિશાળ નેટવર્ક ઉભું કરીને સરકાર અને કૃષિ વિભાગે ઘરઘર જઈને પાકની સ્થિતિનું મૂલ્યાંકન કર્યું હતું. સર્વે મુજબ 17,850 હેક્ટર વિસ્તારમાં ઉભેલા પાકને 33 ટકા કરતા વધુ નુકસાન થયું છે. સરકારની યોજનાનુસાર, 33 ટકા કરતાં વધુ નુકસાન પર એક હેક્ટર દીઠ રૂ. 22,000 સહાય આપવા પાત્રતા ગણાય છે.

આ પ્રમાણે, પંચમહાલ જિલ્લામાં કુલ રૂ. 39.27 કરોડની સહાય ચુકવવાની પ્રક્રિયા શરૂ થઈ ગઈ છે. સર્વે પૂરો થયા બાદ સરકારે તાત્કાલિક ફોર્મ VC મારફતે જમા કરાવવા માટે સૂચના આપી અને ગ્રામ પંચાયત કચેરીઓ પર ખેડૂતોએ ભારે દોડધામ કરી.

પરંતુ અરજીઓની સંખ્યા વધી 61 હજાર સુધી — ખેડૂતોમાં સવાલો અને ગુંચવણ

જ્યાં સર્વેમાં માત્ર 42 હજાર ખેડૂતો પાત્ર ગણાયા, ત્યાં વાસ્તવમાં 61 હજારથી વધુ ખેડૂતોએ ઓનલાઇન ફોર્મ ભર્યા છે. અનેક ગામોમાં ખેડૂતો માનતા હતા કે “સર્વે થયું નથી, પરંતુ ફોર્મ ભરાવી દઈએ તો કદાચ સહાય મળે.” આ માન્યતા અને ચર્ચાઓને કારણે ગ્રામ પંચાયત કચેરીઓ, ઇમિતરા કેન્દ્રો અને VCના ઑફિસોમાં ભારે ભીડ જોવા મળી.

પણ પ્રશ્ન એ છે કે સર્વે વગર ફોર્મ ભરનાર 19 હજારથી વધુ ખેડૂતોને સહાય મળશે કે નહીં?

કૃષિ અધિકારીઓએ સ્પષ્ટ કર્યું છે કે —

“જે ખેડૂતોની ખેતીનો સર્વે થયો છે અને નુકસાન 33 ટકા કરતાં વધુ નોંધાયું છે, તે જ ખેડૂતોને સહાય મળશે. બાકીના ફોર્મ મંજુર થશે નહીં.”

આ સ્પષ્ટતા બાદ અસહાય ખેડૂતોમાં નારાજગી અને ચિંતા પણ જોવા મળી છે. ઘણા ખેડૂતોનું કહેવું છે કે સર્વે ટીમો દરેક ખેતર સુધી પહોંચ્યા જ નહીં, તેથી તેમને સહાય નકારાતી હોવાનો ખતરો ઉભો થયો છે.

જિલ્લામાં અરજીઓની સ્થિતિ : 61 હજારથી વધુ ફોર્મ — તાલુકાવાર તોફાન

જિલ્લા સ્તરે VC મારફતે જમા કરાયેલા ફોર્મની સંખ્યા 61,466 સુધી પહોંચી ગઈ છે. તાલુકાવાર આંકડા આ પ્રમાણે છે :

આ આંકડાઓ સાબિત કરે છે કે શહેરા અને ગોધરા તાલુકામાં સૌથી મોટું નુકસાન અને સૌથી વધુ ખેડૂતોની અરજીઓ જોવા મળી છે.

સહાયની ચુકવણી શરૂ — પરંતુ ફોર્મ રીટર્ન થવાના કેસો પણ વધ્યા

જિલ્લા અધિકારીઓએ જણાવ્યું છે કે —

• સહાયની રકમ બુધવારથી ખેડૂતોના ખાતામાં જમા કરવાની શરૂઆત થઈ ગઈ છે.

• અનેક ફોર્મ અપૂર્ણ દસ્તાવેજો, જમીનના રેકોર્ડની ગેરસમજૂતી અને ખોટી વિગતોને કારણે રીર્ટન પણ કર્યા છે.

• જે ખેડૂતોનું વાસ્તવિક સર્વેમાં નામ છે, તેવા તમામ પાત્ર ખેડૂતોને સહાય પહોંચાડી દેવાની પ્રક્રિયા ચાલુ રાખવામાં આવી છે.

પરંતુ જે ખેડૂતોનો સર્વે નથી થયો, તેઓની અરજીઓ મંજુર ન થાય તેવા આશંકાએ ગ્રામ્ય વિસ્તારોમાં અસંતોષ વ્યાપ્યો છે.

ખેડૂતોના પ્રશ્નો : ‘અમારા ખેતરમાં સર્વે કેમ ન થયો?’

ખેડૂતોના મોઢેથી જે મુખ્ય સવાલો સાંભળવા મળ્યા તે આ છે—

1. સર્વે ટીમો અમારા સુધી કેમ ન આવી?

2. અમારા પાકને નુકસાન હોવા છતાં ફોર્મ રીટર્ન કેમ થયા?

3. નેટ પર ફોર્મ સબમિટ કર્યા પછી પણ સહાય કેમ મળી નથી?

4. જો ફરી સર્વે થાય તો અમને સહાય મળશે?

શહેરા અને મોરવા(હ) વિસ્તારના અનેક ખેડૂતોનું કહેવું છે કે સર્વે દરમિયાન ટીમો એકાદ રસ્તા સુધી જ પહોંચીને પાછી ફરી ગઈ હતી, ઘણી ખેતીની જમીને અવગણાઈ ગઈ હતી.

રાજકીય રજુઆત અને સંભવિત બીજા રાઉન્ડનો સર્વે

ગોધરા ધારાસભ્ય અને જિલ્લા એપીએસમી દ્વારા રાજ્યના મંત્રીને રજુઆત કરવામાં આવી છે કે —

• જેઓનો સર્વે બાકી રહી ગયો છે, તેઓનો ફરી સર્વે કરવામાં આવે

• દરેક પાત્ર ખેડૂતને સહાય સુનિશ્ચિત રીતે મળી રહે

આ રજુઆતને આધારે રાજ્ય સરકાર આગળનું પગલું શું લે છે તે અંગે સૌની નજર લાગી છે.

સરકારનું વલણ : ‘સર્વે કરેલ જ ખેડૂતો પાત્ર’

કૃષિ વિભાગના અધિકારીઓના જણાવ્યા મુજબ, હાલની પરિસ્થિતિમાં :

• 42 હજાર સર્વે કરાયેલા ખેડૂતોને જ સહાય મળશે

• બાકી ખેડૂતો માટે રાજ્ય સરકારથી કોઈ નવી સૂચના પ્રાપ્ત નથી

• જો સરકાર ખાસ પરિસ્થિતિમાં “બાકી રહેલા ખેડૂતો” માટે નવી યોજના લાવે તો જ સહાયનો માર્ગ ખુલશે

આ કારણે ખેડૂતોમાં અનિશ્ચિતતા વધતી જાય છે.

જિલ્લામાં હકીકત : 33% કરતા ઓછું નુકસાન — સહાયની કોઈ જોગવાઈ નહીં

સર્વેમાં ઘણા એવા વિસ્તારો પણ આવ્યાં છે જ્યાં નુકસાન 33 ટકા કરતાં ઓછું નોંધાયું છે. આવા ખેડૂતોને સહાય મળશે નહીં. આ બાબત સમજાવતા અધિકારીઓએ કહ્યું—

“સરકારી નિયમો મુજબ 33% કરતાં ઓછું નુકસાન સહાય માટે પાત્ર નથી. તેથી આવા ખેડૂતોની અરજીઓ પ્રક્રિયામાં અવરોધ સર્જશે નહીં, પરંતુ મંજૂરી પણ નહીં મળે.”

ખેડૂતોએ શું કરવું? — માર્ગદર્શિકા

1. જો સર્વે થયો છે → સહાય આપમેળે ખાતામાં જમા થશે

2. જો ફોર્મ રીટર્ન થયું છે → VC/ઇમિતરા પર જઈ ફરી દસ્તાવેજો સાથે સબમિટ કરો

3. જો સર્વે નથી થયો → તાલુકા કચેરીમાં અરજી કરીને ફરી સર્વેની માગણી કરો

4. ખોટા દસ્તાવેજો ન આપો → GPS સર્વે, જમીન 7/12, આધાર, બેંક વિગતો ચોક્કસ આપવો જરૂરી છે

 સરકારની સહાયનો હેતુ સાચા નુકસાનને પુરવાનું, પરંતુ સુવ્યવસ્થિત સર્વેની જરૂર

પંચમહાલ જિલ્લાના ખેડૂતો માટે આ વર્ષ અત્યંત મુશ્કેલ રહ્યું. કમોસમી વરસાદે પાકને ભારે નુકસાન પહોંચાડ્યું અને જીવન-જંગી અસર કરી. સરકાર તરફથી સહાય મળવી એ ખેડૂતો માટે સાંત્વના સમાન છે, પરંતુ સર્વે અને અરજીઓની અસમાનતાને કારણે અનેક પ્રશ્નો ઊભા થયાં છે.

ખેડૂતો આજ પણ આશા રાખે છે કે સરકાર તેમની પરિસ્થિતિને સમજશે અને યોગ્ય નિર્ણય લઈ સહાય સુનિશ્ચિત કરશે.

પંચમહાલનો આ મુદ્દો હવે માત્ર જિલ્લા સ્તરનો નહીં પરંતુ સમગ્ર રાજ્યમાં કમોસમી વરસાદના નુકસાનના મૂલ્યાંકનનું મોટું ઉદાહરણ બની રહ્યો છે.

Author: samay sandesh