અનેક ફરિયાદો બાદ તંત્રનાં સપાટા, લાખોનો મુદ્દામાલ જપ્ત પરંતુ રેતી માફિયા હજુ પણ ફરાર
અમરેલી જિલ્લામાં લાંબા સમયથી ચાલતી અને સ્થાનિકો દ્વારા વારંવાર રજૂ થતી એક ગંભીર સમસ્યા – શેત્રુંજી નદીમાંથી મોટાપાયે થતી ગેરકાયદેસર રેતીચોરી – હવે આખરે વહીવટી અને પોલીસ તંત્ર સુધી પહોંચતા, રવિવારે કરાયેલા વિશાળ સપાટાથી સમગ્ર જિલ્લામાં ચકચાર મચી ગઈ છે. વર્ષો સુધી રાત્રિના અંધારાનો લાભ લઈને અને તંત્રની આંખોમાં ધૂળ નાખીને ચાલતો રેતી માફિયાનો નફાખોર કિસ્સો હવે ખુલ્લેામાં આવી ગયો છે. તંત્રએ લાખો રૂપિયાનો મુદ્દામાલ જપ્ત કર્યો છે, છતાં આ ગેરકાયદે ખનન ચલાવનારા મોટાભાગના આરોપીઓ હજી પણ ફરાર હોવાને કારણે અનેક પ્રશ્નો ઊભા થયા છે.
સ્થાનિકોની ફરિયાદો બાદ આખરે તંત્ર જાગ્યું – શેત્રુંજી નદીનો તટ વર્ષોથી રેતી માફિયાના કબ્જામાં
અમરેલીના અનેક ગામો – ખાસ કરીને ખાંભા, લાઠી, સાણોસરા, ઝરડી અને આસપાસના વિસ્તારોના ગ્રામજનો ઘણીવાર જિલ્લા વહીવટીતંત્રને લેખિત અને મૌખિક રજૂઆતો કરી ચૂક્યા હતા કે શેત્રુંજી નદીના પટમાં રાત્રે અહીરાવાદી રેતીચોરી ચાલી રહી છે. ભલે સરકારે નદીની કુદરતી સ્થિતિ જાળવવા ખનન પર કડક નિયંત્રણો મૂક્યા હોય, પણ રેતી માફિયા ટ્રેક્ટર-ડમ્પરોના કાફલા સાથે બેફામ રીતે નદીમાંથી રેતી બહાર કાઢતા આવ્યા છે.
સ્થાનિક લોકોને રાત્રે ભારે અવાજ, વાહનોની અવરજવર અને રોડ પર ઉડતી ધૂળથી પરેશાન થઈ ગયા હતા. કેટલાકે તો સોશિયલ મીડિયા પર વિડિયો પણ મૂક્યા હતા જેમાં બતાવ્યું હતું કે કેવી રીતે સેન્સિટિવ વિસ્તાર હોવા છતાં નદીના તટ પર ખનનની મશીનો ખુલ્લેઆમ ચાલી રહી હતી.
અચાનક સપાટો – તંત્ર દ્વારા રાતોરાત મોટી કાર્યવાહી
લોકોની સતત રજૂઆતો અને દબાણ વચ્ચે આખરે અમરેલી જિલ્લાના વહીવટી અધિકારીઓ, પોલીસ વિભાગ અને ખનન વિભાગની સંયુક્ત ટીમે રવિવારે વહેલી સવારથી જ શેત્રુંજી નદી વિસ્તારમાં અચાનક સપાટો બોલાવ્યો. કાર્યવાહી એટલી અચાનક અને ઝડપી હતી કે સામાન્ય રીતે ભાગી છૂટવાના રસ્તા શોધતા રેતી માફિયાને પણ પળવાર માટે ભાન ન રહ્યું.
કાર્યવાહી દરમિયાન તંત્રએ નીચે મુજબનો મુદ્દામાલ જપ્ત કર્યો:
-
ડમ્પર – 7
-
ટ્રેક્ટર-ટ્રોલી – 12
-
પાવડિયા અને ખનન માટેની સાધનો – મોટા પ્રમાણમાં
-
મોટાભાગના વાહનો ભરેલા રેતી સાથે પકડાયા
જપ્ત કરાયેલ મુદ્દામાલની અંદાજિત કિંમત 25 થી 30 લાખ રૂપિયા જેટલી હોવાનું પ્રાથમિક અંદાજ મુજબ સામે આવ્યું છે.
રેતી માફિયા ‘ફરાર’ – નેટવર્ક અને રાજકીય આશીર્વાદના શંકાસ્પદ સંકેતો
ભલે મુદ્દામાલ જપ્ત કરવામાં આવ્યો હોય, પરંતુ રેતીચોરી ચલાવનારા મુખ્ય આરોપીઓ, ટ્રેક્ટરોના ઓપરેટરો અને ગેરકાયદે ખનન ગેંગના સંચાલકો હજી પણ ફરાર છે. આમાંથી કેટલાકના નામો અગાઉ પણ ખનન વિભાગની નોંધમાં આવ્યા છે, પણ ચોક્કસ કારણોસર ક્યારેય કડક કાર્યવાહી થઈ નહોતી.
સ્થાનિકોના કહેવા પ્રમાણે આ રેતી માફિયાને કોઈક ન કોઈ “પોલિટિકલ પ્રોટેક્શન” મળી રહ્યું છે. ઘણા લોકોનું માનવું છે કે રેતીના ધંધામાં રાતોરાત કરોડોનો વળતર મળતો હોવાથી માફિયા તંત્રમાં પોતાની ‘ગોઠવણો’ બનાવી દે છે અને સતત几年 સુધી બેરોકટોક ખનન ચલાવી શકે છે.
એક વડીલ ગ્રામજનએ જણાવ્યું:
“રેતીનો ધંધો ચાલે છે વર્ષોથી… મશીનો રાતભર ગડગડાટ કરે છે. પોલીસ આવે તો બે મિનિટમાં બધાં ભાગી જાય છે. કોઈક ઉપરથી આશીર્વાદ નથી હોતો તો આનું ચાલવું અસંભવ છે.”
પર્યાવરણને ગંભીર નુકસાન – નદીની કુદરતી રચના બદલાઈ રહી
ગેરકાયદે રેતીચોરી માત્ર આર્થિક ગુનો નથી – તે પર્યાવરણનું ગંભીર નુકસાન કરતી પ્રવૃત્તિ છે. પર્યાવરણવિદો વર્ષોથી સૂચના આપી રહ્યા છે કે:
-
નદીનો પટ ઊંડો થઈ જતો હોવાથી આસપાસની જમીનમાં જળસ્તર ઘટાડે છે.
-
નદીની કુદરતી ધારા બદલી જાય છે, જેના કારણે વરસાદી પાણીનું વહન અવરોધાય છે.
-
પુલો અને બંધોની મજબૂતી જોખમમાં પડે છે.
-
સ્થાનિક વન્યજીવનના નિવાસસ્થાનોનો નાશ થાય છે.
શેત્રુંજી નદી અમરેલીમાં પાણીનો મુખ્ય સ્ત્રોત માનવામાં આવે છે. આવી સ્થિતિમાં નદીની ધારોને પોકળ બનાવનાર આ ગેરકાયદે ખનન વિસ્તારના ભવિષ્ય માટે ખતરનાક છે.
તંત્ર દ્વારા વધુ મોટી કાર્યવાહીનો સંકેત
જિલ્લા અધિકારીઓએ સ્પષ્ટ કર્યું છે કે આ માત્ર શરૂઆત છે. ખનન વિભાગના એક સિનિયર અધિકારીએ જણાવ્યું:
“અમને સતત ફરિયાદો મળી રહી હતી. આ વખતે વિશેષ ટીમો બનાવીને કાર્યવાહી કરી છે. હવે આ નેટવર્ક સુધી પહોંચીને માસ્ટરમાઈન્ડ્સને પકડવા માટે વિશેષ તપાસ શરૂ કરાઈ છે.”
પોલીસે પણ જણાવ્યું છે કે:
-
ફરાર આરોપીઓની યાદી તૈયાર કરી દેવામાં આવી છે
-
નદી વિસ્તારમાં રાત્રે પેટ્રોલિંગ વધારાશે
-
રેતીચોરી સામે ‘ઝીરો ટોલરન્સ’ નીતિ અપનાવવામાં આવશે
-
પકડાયેલા વાહનોના માલિકોને નોટિસો મોકલાશે
પ્રશ્નો યથાવતઃ દરેક વખતે વાહન જપ્ત થાય… પરંતુ આરોપીઓ ક્યારે પકડાશે?
દરેક વખતે રેતીચોરીની કાર્યવાહી થાય અને વાહનો જપ્ત થાય – પરંતુ મુખ્ય દિમાગો ગાયબ થઈ જાય – એ અમરેલી જ નહીં, સમગ્ર રાજ્યમાં સામાન્ય તસવીર બની ગઈ છે. આમ જનતા વચ્ચે પ્રશ્ન ઉઠી રહ્યા છે:
-
માફિયા એટલા સરળતાથી કેવી રીતે ભાગી જાય છે?
-
શું તેમને અગાઉથી સ્લીપ મળી જાય છે?
-
શું તંત્રમાં કોઈ અંદરથી માહિતી આપતું હોય?
-
શું ગેરકાયદે ખનનના રુટ્સ અને સમયની જાણકારી તંત્રને નથી?
આ પ્રશ્નોના જવાબો આવતા દિવસોમાં તપાસ દ્વારા બહાર આવે તેવી આશા છે.
પરિણામ: રેતીચોરીના ધંધા સામે તંત્રનું દબદબે ભર્યું પગલું – પરંતુ લડત હજુ અપૂર્ણ
આ સમગ્ર ઘટનાએ સાબિત કર્યું છે કે અમરેલી જિલ્લામાં રેતી માફિયા કેટલા બેફામ બની ગયા છે. વર્ષોથી ચાલતા આ ગેરકાયદે ધંધા પર તંત્રે કરેલો તાજેતરો સપાટો ચોક્કસ રીતે નોંધપાત્ર છે, પરંતુ તેને અંતિમ ગણવામાં આવી શકતો નથી.
તંત્ર પાસે હવે બે મોટા પડકારો છે:
-
ફરાર આરોપીઓને પકડીને કાનૂની કાર્યવાહીમાં લાવવો
-
નદી વિસ્તારમાં 24×7 પેટ્રોલિંગ અને સીઝન આધારિત મોનિટરિંગ વ્યવસ્થા ઊભી કરવી
સ્થાનિક લોકો હવે આશાવાદી છે કે આ કાર્યવાહી માત્ર એક દિવસની ‘આંખમાં ધૂળ’ સાબિત ન થાય – પરંતુ શેત્રુંજી નદી અને વિસ્તારની કુદરતી સ્થિતિ બચાવવા માટે લાંબાગાળાનો કડક અભિયાન શરૂ થાય.
