દરિયાકિનારા અને મેરિટાઇમ તકોનો મહત્તમ ઉપયોગ કરવાનો નિશ્ચય

મુંબઈ – ભારતના મેરિટાઇમ સેક્ટરમાં મહારાષ્ટ્રને વૈશ્વિક શક્તિ તરીકે ઉભું કરવા રાજ્ય સરકારે એક મહત્ત્વાકાંક્ષી પ્રોજેક્ટની શરૂઆત કરી છે. રાજ્યના 720 કિમી લાંબા દરિયાકિનારા, વાઢવણ પોર્ટ, ગાઢ ઔદ્યોગિક આધારભૂત માળખા અને આંતરરાષ્ટ્રીય નૌકાનિર્માણ બજારમાં વધતી તકોને ધ્યાનમાં રાખીને મહારાષ્ટ્રમાં દેશનું સૌથી મોટું શિપયાર્ડ બનાવવાની પ્રક્રિયા હવે ગતિ પકડી રહી છે.

ઉપમુખ्यमंत्री અને મેરિટાઇમ વિભાગના વડા દેવેન્દ્ર ફડણવીસે અધિકારીઓને તાકીદ કરી છે કે તેઓ આ મેગા શિપયાર્ડનું ડિટેઇલ્ડ પ્રોજેક્ટ રિપોર્ટ (DPR) તૈયાર કરે, તેમજ શિપયાર્ડ માટે યોગ્ય અને વ્યૂહાત્મક સ્થાન (લોકેશન) નક્કી કરે.

 મહારાષ્ટ્રનો દરિયાકિનારો – દેશ માટે એક મેરિટાઇમ Opportunity Corridor

ભારતના કુલ દરિયાકિનારામાં મહારાષ્ટ્રને મળેલો 720 કિમીનો દરિયાકિનારો માત્ર ભૌગોલિક હકીકત નથી, પરંતુ સમગ્ર દેશના મેરિટાઇમ વેપાર, નૌકાનિર્માણ, શિપ–રિપેર અને પોર્ટ–આધારિત ઉદ્યોગો માટે એક વિશાળ મૂડી છે.

મહારાષ્ટ્ર પાસે પહેલેથી જ:

• મુંબઈ પોર્ટ

• જવાહરલાલ નેહરુ પોર્ટ (JNPT)

• વાઢવણ પોર્ટ (બનવાની પ્રક્રિયામાં)

• અલિબાગ–ડહાણુ–રತ್ನાગિરીનો સમૃદ્ધ તટીય વિસ્તાર

આ બધું મળીને રાજ્યને મેરિટાઇમ ઇન્ડસ્ટ્રીમાં દેશનું નેતૃત્વ આપી શકે તેવી આર્થિક ક્ષમતા આપે છે.

દેવેન્દ્ર ફડણવીસે અધિકારીઓને સ્પષ્ટ જણાવ્યું કે “મહારાષ્ટ્રનું મેરિટાઇમ સેક્ટર દેશને આગળ લઈ જઈ શકે છે અને આ માટે મોટા પ્રમાણના નૌકાનિર્માણ ઇકોસિસ્ટમનો વિકાસ જરૂરી છે.”

 હવે દેશનું સૌથી મોટું મેરિટાઇમ શિપયાર્ડ બનશે મહારાષ્ટ્રમાં

ફડણવીસે બેઠકમાં જણાવ્યું કે રાજ્ય સરકારને એવું શિપયાર્ડ જોઈએ કે જે:

• વિશાળ કાર્ગો શીપ્સ

• ડિફેન્સ શિપ્સ

• ઑફશોર વેસલ્સ

• ક્રુઝ શિપ્સ

• ઓઈલ & ગૅસ સપોર્ટ વેસલ્સ

• મેરિન એન્જિનિયરિંગ પ્રોજેક્ટ્સ

બનાવવા માટે આંતરરાષ્ટ્રીય ધોરણની ક્ષમતા ધરાવે.

તેમણે અધિકારીઓને આદેશ આપ્યો છે કે:

1. મેગા શિપયાર્ડ માટે ગિયોગ્રાફિકલ અને ટેકનિકલ રીતે યોગ્ય લોકેશન પસંદ કરવામાં આવે.

2. દરિયાઈ ઉંડાઈ, મશીનરી શિપ લિફ્ટ સિસ્ટમ, Dry Dock જગ્યા અને કનેક્ટિવિટીનો સમાવેશ કરે એવા DPR તૈયાર થાય.

3. શિપ–રિપેર હબ, ટેકનિકલ ટ્રેનિંગ સેન્ટર્સ અને મેરિન ઇકોસિસ્ટમ ઊભું થાય તે માટે એક સંપૂર્ણ Industrial Marine Cluster બનાવવામાં આવે.

રાજ્યનું આ પ્રોજેક્ટ માત્ર નૌકાનિર્માણ પૂરતું નહીં પણ સમગ્ર તટીય અર્થતંત્રને નવી દિશા આપનાર બનશે.

 MIDC અને પોર્ટ ડિપાર્ટમેન્ટની સંયુક્ત કંપની બનાવવાની તૈયારી

શિપયાર્ડને સફળ બનાવવા અને પોર્ટ રીજનમાં Industrial Growth વધારવા રાજ્ય સરકાર MIDC (Maharashtra Industrial Development Corporation) અને પોર્ટ વિભાગ વચ્ચે એક Joint Venture (JV) કંપની બનાવવાની યોજના પર કામ કરી રહી છે.

આ JV કંપની કરશે:

• શિપયાર્ડનું વિકાસ અને સંચાલન

• ટેક્નિકલ–ફાઇનાન્સિયલ ભાગીદારોને આકર્ષણ

• પોર્ટ–આધારિત ઉદ્યોગોને જમીન ફાળવણી

• મેરિટાઇમ સપ્લાઈ ચેઇન ઉદ્યોગો માટે પારદર્શક નીતિ

ફડણવીસે સ્પષ્ટ સંકેત આપ્યો છે કે આ JV કંપની રાજ્યના મેરિટાઇમ વિકાસ માટે “game changer” સાબિત થશે.

 વાઢવણ પોર્ટ: ભારતનો ભાવિ Mega Port

વાઢવણ પોર્ટ હાલમાં ભારતમાં સૌથી મોટા ડીપ–સી પોર્ટ્સમાંનું એક બનવાનું છે. આ પોર્ટ આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે:

• કન્ટેનર હેન્ડલિંગ

• કાર્ગો મૂવમેન્ટ

• આંતરરાષ્ટ્રીય નૌકાવ્યવહાર

માટે દેશની ક્ષમતા બહુગણી વધારી દેશે.

શિપયાર્ડ પ્રોજેક્ટ વાઢવણની નજીક બનશે તો:

• પોર્ટ–શિપયાર્ડ ઈકોસિસ્ટમ તૈયાર થશે

• નિકાસ આધારિત ઉદ્યોગોને ગતિ મળશે

• રોજગાર વધશે (લગભગ 50,000 રોજગારીની શક્યતા)

• મેરિટાઇમ ટ્રેઇનિંગ & ઈનોવેશન સેન્ટર્સ વિકસશે

આથી આ બે પ્રોજેક્ટ એકબીજાને પૂરક બની જશે.

 મેજર પોર્ટ્સ અને શિપિંગ ઝોન માટે બનાવાશે ખાસ પ્લાનિંગ ઓથોરિટી

ફડણવીસે સૂચના આપી છે કે મેજર પોર્ટ્સ અને તેની આસપાસનો વિસ્તાર સુનિયોજિત રીતે વિકસે તે માટે એક Special Maritime Planning Authority બનાવવામાં આવે.

આ ઓથોરિટીની જવાબદારીઓ:

• પોર્ટ આધારિત ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર વિકસાવવું

• ટાઉન પ્લાનિંગ અને Industrial Zoning

• મેરિન ઈકોસિસ્ટમને સંભાળવું

• પર્યાવરણ મુદ્દાઓનું પ્રત્યક્ષ નિરીક્ષણ

• PPP મોડેલ હેઠળ રોકાણકારોને આકર્ષવું

આ પ્રોજેક્ટની અસર આગામી 30–40 વર્ષ સુધી રાજ્યની અર્થવ્યવસ્થાને પ્રભાવિત કરશે.

 મુંબઈમાં વૉટર ટ્રાન્સપોર્ટને નવો વેગ: Hybrid → Battery Boats તરફનું પરિવર્તન

આજની બેઠક દરમિયાન ફડણવીસે મુંબઈમાં Water Transport વિશે પણ મહત્વપૂર્ણ જાહેરાત કરી.

તેમણે જણાવ્યું:

• શરૂઆતમાં Hybrid Boats વપરાશે

• આગળ જઈને 100% Battery-Powered Boats અપનાવવામાં આવશે

• દરિયાઈ પ્રદૂષણ ઓછું થશે

• પર્યાવરણને અનુકૂળ મેરિટાઇમ સિસ્ટમનો વિકાસ થશે

મુંબઈ–ઠાણે–નવી મુંબઈમાં વૉટર ટ્રાન્સપોર્ટ તંત્ર ભવિષ્યમાં શહેરના ટ્રાફિકનો ભાર ઓછો કરવામાં પણ મદદરૂપ બનશે.

 મહારાષ્ટ્ર બનશે ભારતનો Maritime Capital?

ફડણવીસના પ્રસ્તાવિત ભવિષ્ય નકશા પરથી સ્પષ્ટ છે કે રાજ્ય સરકાર:

• શિપયાર્ડ

• વાઢવણ પોર્ટ

• ઇન્ડસ્ટ્રિયલ મેરિટાઇમ ક્લસ્ટર્સ

• બેટરી–બોટ મરીન ટ્રાન્સપોર્ટ

• તટીય ઉદ્યોગો

મેળવીને મહારાષ્ટ્રને ભારતના Maritime Capital તરીકે સ્થપિત કરવાનો પ્રયાસ કરી રહી છે.

આ પ્રોજેક્ટથી અપેક્ષિત લાભ:

✔ રાજ્યમાં 1 લાખથી વધુ રોજગારી

✔ નિકાસ વધશે, વિદેશી રોકાણ વધશે

✔ આંતરરાષ્ટ્રીય શિપ–બિલ્ડિંગ માર્કેટમાં ભારતની હાજરી મજબૂત

✔ તટીય શહેરોમાં ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર ગ્રોથ

✔ ભારતની નૌકાસુરક્ષા ક્ષમતા વધશે

 અંતમાં: DPR તૈયાર થયા બાદ પ્રોજેક્ટને Cabinetમાં મોકલાશે

અધિકારીઓ હવે DPR તૈયાર કરવાની પ્રક્રિયામાં જોડાયા છે. લોકેશન ફાઈનલ થયા બાદ પ્રોજેક્ટને રાજ્ય મંત્રિમંડળ (કેબિનેટ) સમક્ષ રજૂ કરવામાં આવશે.

રાજ્ય સરકારના આ નિર્ણય સાથે મહારાષ્ટ્ર આગામી દાયકાઓમાં દેશનું Maritime Powerhouse બને તેવી શક્યતા વધી છે.

Author: samay sandesh