ખરાબ હવામાનના કારણે IGI એરપોર્ટ પર એલર્ટ જાહેર; શહેર ‘ગંભીર’ શ્રેણીની નજીક**
નવી દિલ્હી :
દેશની રાજધાની દિલ્હી ફરી એકવાર પ્રદૂષણની ગંભીર ચપેટમાં આવી છે. છેલ્લા કેટલાક દિવસોથી હવામાનની પ્રતિકૂળ પરિસ્થિતિ અને પવનની ગતિ ઘટતા દિલ્હીની હવાની ગુણવત્તા ફરી કથળી ગઈ છે. તાજા આંકડાઓ મુજબ, દિલ્હીના ઓછામાં ઓછા 18 વિસ્તારોમાં એર ક્વોલિટી ઇન્ડેક્સ (AQI) 400ને પાર કરી ગયો છે, જે અત્યંત જોખમી માનવામાં આવે છે. પ્રદૂષણનું સ્તર વધતા શહેર ફરીથી ‘ગંભીર’ (Severe) શ્રેણીની નજીક પહોંચી ગયું છે.
હવાની આ ગંભીર સ્થિતિને ધ્યાનમાં રાખીને ઇન્દિરા ગાંધી આંતરરાષ્ટ્રીય એરપોર્ટ (IGI Airport) પર પણ એલર્ટ જાહેર કરવામાં આવ્યો છે. ધુમ્મસ અને ઝેરી હવાને કારણે દૃશ્યતા ઘટવાની શક્યતા હોવાથી ફ્લાઇટ ઓપરેશન્સ પર અસર પડી શકે તેવી ચેતવણી આપવામાં આવી છે.
દિલ્હીના કયા વિસ્તારોમાં સ્થિતિ સૌથી ખરાબ?
પ્રદૂષણ નિયંત્રણ બોર્ડ અને એર ક્વોલિટી મોનિટરિંગ સિસ્ટમ દ્વારા જાહેર કરાયેલા આંકડાઓ મુજબ, દિલ્હીના અનેક વિસ્તારોમાં AQI 400થી વધુ નોંધાયો છે. આ વિસ્તારોમાં હવા ‘અત્યંત ગંભીર’ ગણાય છે, જ્યાં સામાન્ય નાગરિકો માટે શ્વાસ લેવું પણ મુશ્કેલ બની રહ્યું છે.
વિશેષજ્ઞોનું કહેવું છે કે AQI 400થી ઉપર પહોંચે ત્યારે તે સ્વસ્થ વ્યક્તિઓ માટે પણ જોખમી હોય છે, જ્યારે બાળકો, વૃદ્ધો, દમ અને હૃદયરોગથી પીડિત લોકો માટે તો પરિસ્થિતિ વધુ ગંભીર બની જાય છે.
હવામાનની પ્રતિકૂળ પરિસ્થિતિ મુખ્ય કારણ
પર્યાવરણ નિષ્ણાતોના જણાવ્યા અનુસાર, હાલ દિલ્હીમાં પવનની ગતિ અત્યંત ઓછી છે, જેના કારણે પ્રદૂષક તત્વો વાતાવરણમાં જ અટકી રહ્યા છે. સાથે સાથે રાત્રિ દરમિયાન તાપમાન ઘટતા અને ભેજ વધતા હવામાં ઝેરી કણો વધુ જમવા લાગ્યા છે.
આ સ્થિતિમાં વાહનોથી નીકળતો ધુમાડો, ઉદ્યોગોથી ઉત્સર્જન, બાંધકામની ધૂળ અને આસપાસના રાજ્યોમાં થતી ખેતીની પ્રવૃત્તિઓથી ઉત્પન્ન થતું પ્રદૂષણ—all મળીને દિલ્હીની હવાને ફરી ઝેરી બનાવી રહ્યા છે.
IGI એરપોર્ટ પર એલર્ટ, ફ્લાઇટ ઓપરેશન્સ પર નજર
હવાની ગુણવત્તા અને દૃશ્યતા બગડવાની સંભાવનાને ધ્યાનમાં રાખીને IGI એરપોર્ટ પર એલર્ટ જાહેર કરવામાં આવ્યો છે. એરપોર્ટ અધિકારીઓએ જણાવ્યું છે કે જો ધુમ્મસ અને પ્રદૂષણનું પ્રમાણ વધુ વધશે, તો ફ્લાઇટના લેન્ડિંગ અને ટેક-ઓફમાં વિલંબ અથવા ફેરફાર શક્ય છે.
એરલાઇન્સને પણ મુસાફરોને સમયસર માહિતી આપવા સૂચના આપવામાં આવી છે. અગાઉના અનુભવ મુજબ, ભારે પ્રદૂષણ અને ધુમ્મસના કારણે દિલ્હી એરપોર્ટ પર ફ્લાઇટ્સ રદ થવી કે ડાયવર્ટ થવાની ઘટનાઓ બની ચૂકી છે.
શહેર ફરી ‘ગંભીર’ શ્રેણીની નજીક
કેન્દ્રિય પ્રદૂષણ નિયંત્રણ બોર્ડ (CPCB) દ્વારા નક્કી કરેલા માપદંડ મુજબ AQI 0થી 50 ‘સારો’, 51થી 100 ‘સંતોષકારક’, 101થી 200 ‘મધ્યમ’, 201થી 300 ‘ખરાબ’, 301થી 400 ‘ખૂબ ખરાબ’ અને 401થી ઉપર ‘ગંભીર’ ગણાય છે.
હાલ દિલ્હીના અનેક વિસ્તારોમાં AQI 400ને પાર કરી ગયો હોવાથી શહેર ફરી ‘ગંભીર’ શ્રેણીની કાંઠે આવી પહોંચ્યું છે. જો સ્થિતિ આવી જ રહી, તો આગામી દિવસોમાં દિલ્હી ફરી સંપૂર્ણપણે ‘Severe Air Pollution’ ઝોનમાં જઈ શકે છે.
સરકારી એજન્સીઓ સતર્ક, પ્રતિબંધોની શક્યતા
દિલ્હીની હવાની સ્થિતિ બગડતા સરકારી એજન્સીઓ પણ સતર્ક બની છે. પ્રદૂષણ નિયંત્રણ માટે લાગુ કરાયેલા ગ્રેડેડ રિસ્પોન્સ એક્શન પ્લાન (GRAP) અંતર્ગત વધુ કડક પગલાં લેવામાં આવી શકે છે.
આમાં બાંધકામ પ્રવૃત્તિઓ પર નિયંત્રણ, ડીઝલ વાહનો પર પ્રતિબંધ, ઉદ્યોગો પર નિયંત્રણ અને જાહેર પરિવહનના ઉપયોગને પ્રોત્સાહન આપવાના પગલાં સામેલ થઈ શકે છે. જો AQI સતત ગંભીર સ્તરે રહેશે, તો શાળાઓ બંધ કરવી કે વર્ક ફ્રોમ હોમ જેવી વ્યવસ્થાઓ પણ ફરી લાગુ કરવાની શક્યતા નકારી શકાતી નથી.
જનસ્વાસ્થ્ય પર ગંભીર અસર
ડોક્ટરો અને આરોગ્ય નિષ્ણાતોનું કહેવું છે કે આવા સ્તરના પ્રદૂષણથી આંખોમાં બળતરા, શ્વાસ લેવામાં તકલીફ, ગળામાં દુખાવો, માથાનો દુખાવો અને લાંબા ગાળે ફેફસાં તથા હૃદય સંબંધિત રોગો વધે છે.
ખાસ કરીને બાળકો અને વૃદ્ધોને બહાર જવાથી બચવા સલાહ આપવામાં આવી છે. દમ, એલર્જી અને હૃદયરોગના દર્દીઓને માસ્ક પહેરવા અને અનાવશ્યક બહાર નીકળવાનું ટાળવા ડોક્ટરો સૂચવે છે.
નાગરિકોમાં ચિંતા અને રોષ
હવાની ગુણવત્તા બગડતા દિલ્હીના નાગરિકોમાં ફરી એકવાર ચિંતા અને રોષ જોવા મળી રહ્યો છે. ઘણા નાગરિકોએ જણાવ્યું છે કે દર વર્ષે શિયાળાની શરૂઆત સાથે જ દિલ્હીની હવા ઝેરી બની જાય છે, છતાં કાયમી ઉકેલ હજુ સુધી મળતો નથી.
એક સ્થાનિક નાગરિકે જણાવ્યું કે, “પ્રદૂષણ હવે માત્ર સમસ્યા નથી, પરંતુ આપણા જીવન માટે ખતરો બની ગયું છે.” અન્ય એક નાગરિકે કહ્યું કે, “બાળકોને શાળાએ મોકલતાં પણ ડર લાગે છે.”
વિશેષજ્ઞોનો મત: લાંબા ગાળાનો ઉકેલ જરૂરી
પર્યાવરણ નિષ્ણાતોનું કહેવું છે કે તાત્કાલિક પ્રતિબંધો સમસ્યાને થોડા સમય માટે કાબૂમાં લઈ શકે છે, પરંતુ દિલ્હી માટે લાંબા ગાળાની નીતિ જરૂરી છે. વાહન પ્રદૂષણ ઘટાડવું, જાહેર પરિવહન મજબૂત કરવું, હરિયાળી વધારવી અને આસપાસના રાજ્યો સાથે સંકલિત પગલાં લેવા વિના સમસ્યાનો કાયમી ઉકેલ શક્ય નથી.
આગામી દિવસોમાં સ્થિતિ વધુ બગડવાની શક્યતા
હવામાન વિભાગના અનુમાન મુજબ, આગામી કેટલાક દિવસોમાં પવનની ગતિ ઓછી રહેવાની અને તાપમાન ઘટવાની શક્યતા છે, જેના કારણે પ્રદૂષણ વધુ સમય સુધી વાતાવરણમાં જમાઈ રહે શકે છે. આવી સ્થિતિમાં દિલ્હીની હવાની ગુણવત્તા વધુ બગડવાની ભીતિ વ્યક્ત કરવામાં આવી રહી છે.
નિષ્કર્ષ
કુલ મળીને, દિલ્હીની હવાની ગુણવત્તા ફરી એકવાર ચિંતાજનક સ્તરે પહોંચી ગઈ છે. 18 વિસ્તારોમાં AQI 400ને પાર જવું એ માત્ર આંકડો નથી, પરંતુ લાખો નાગરિકોના સ્વાસ્થ્ય પર પડતો સીધો ખતરો છે. જો તાત્કાલિક અને લાંબા ગાળાના અસરકારક પગલાં નહીં લેવાય, તો આવનારા દિવસોમાં રાજધાની માટે પરિસ્થિતિ વધુ ગંભીર બની શકે છે.
