આસામ સરકારે રાજ્યમાં સામાજિક ન્યાય અને સ્ત્રી સુરક્ષા માટે એક ઐતિહાસિક અને દ્રઢ નિર્ણય લીધો છે. મુખ્યમંત્રી હિમંતા બિસ્વા શર્માના નેતૃત્વ હેઠળની આસામ સરકારએ રાજ્યમાં બહુપત્નીત્વ (એકથી વધુ લગ્ન) પર પ્રતિબંધ મૂકતો કાયદાનો ખરડો મંજૂર કર્યો છે. આ નિર્ણય માત્ર ધાર્મિક કે નૈતિક મુદ્દો નથી, પરંતુ મહિલાઓના અધિકાર અને સમાનતાના સંરક્ષણ તરફનું એક મોટું પગલું માનવામાં આવી રહ્યું છે. આ બિલને ‘આસામ બહુપત્નીત્વ પ્રતિબંધ બિલ, ૨૦૨૫’ નામ આપવામાં આવ્યું છે અને તે આવનારી ૨૫ નવેમ્બર, ૨૦૨૫ના રોજ આસામ વિધાનસભામાં રજૂ કરવામાં આવશે.
⚖️ એકથી વધુ લગ્ન પર હવે સાત વર્ષની સજા
નવા બિલ અનુસાર જો કોઈ વ્યક્તિ એકથી વધુ લગ્ન કરે છે, તો તેને કડક સજા થઈ શકે છે. બિલમાં સ્પષ્ટ ઉલ્લેખ છે કે આ ગુનાને “બિન-દખલપાત્ર” (non-bailable offence) તરીકે ગણવામાં આવશે અને દોષિત ઠરવા પર ૭ વર્ષ સુધીની સખત કેદની સજા તથા દંડ બંને થઈ શકે છે. આ જોગવાઈઓના માધ્યમથી સરકારનો હેતુ સમાજમાં સમાનતાના સિદ્ધાંતને મજબૂત બનાવવાનો છે અને સ્ત્રીઓને વૈવાહિક સંબંધોમાં કાયદાકીય સુરક્ષા આપવાનો છે.
મુખ્યમંત્રી હિમંતા બિસ્વા શર્માએ કેબિનેટ બેઠક બાદ કહ્યું કે — “આસામમાં હવે એક પુરુષ માત્ર એક જ સ્ત્રી સાથે કાયદેસર રીતે લગ્ન કરી શકશે. બહુપત્નીત્વ જેવી પ્રથા હવે કાયદાની નજરે ગુનો ગણાશે. જો કોઈ વ્યક્તિ કાયદાનો ભંગ કરશે, તો તેને કઠોર સજા થશે.”
🧕 મહિલાઓ માટે વળતર ભંડોળની જાહેરાત
મહિલાઓના હિતને ધ્યાને રાખીને રાજ્ય સરકારે એક નવી પહેલ તરીકે “પીડિત મહિલાઓ વળતર ભંડોળ” (Compensation Fund for Affected Women) બનાવવાની જાહેરાત પણ કરી છે. મુખ્યમંત્રીએ જણાવ્યું કે — “જે મહિલાઓ બહુપત્નીત્વથી પીડિત છે અને જેમના જીવનમાં આ પ્રથાથી માનસિક, આર્થિક કે સામાજિક નુકસાન થયું છે, તેમને આ ભંડોળમાંથી સહાય આપવામાં આવશે. મહિલાઓને સશક્ત બનાવવા અને તેમનો આત્મસન્માન જાળવવા આ પગલું અગત્યનું છે.”
🏞️ કઈ વિસ્તારોને મળશે છૂટછાટ
આસામ રાજ્યના કેટલાક વિસ્તાર બંધારણની છઠ્ઠી અનુસૂચિ હેઠળ આવે છે — જેમ કે કાર્બી આંગલોંગ, દિમા હાસાઓ, તથા બોડો ટેરિટોરિયલ રિજન (BTR) હેઠળના પાંચ જિલ્લાઓ. આ વિસ્તારોમાં વસતા આદિવાસી અને જનજાતિ સમુદાયોની વિશિષ્ટ પરંપરાઓ અને રિવાજોને ધ્યાનમાં લઈને તેમને આ કાયદાના દાયરાથી બહાર રાખવામાં આવ્યા છે.
હિમંતા બિસ્વા શર્માએ કહ્યું — “આદિવાસી સમુદાયોની સાંસ્કૃતિક ઓળખ અને પરંપરા ભારતના બંધારણ દ્વારા સુરક્ષિત છે. તેથી આવા સમુદાયો પર આ કાયદો લાગુ નહીં થાય. પરંતુ રાજ્યના અન્ય ભાગોમાં આ કાયદો કડકપણે લાગુ કરવામાં આવશે.”
📜 આસામમાં બહુપત્નીત્વ સામેના પ્રયત્નોની પૃષ્ઠભૂમિ
ગયા કેટલાક વર્ષોથી આસામમાં બહુપત્નીત્વના કિસ્સાઓ વધતા જોવા મળ્યા હતા, ખાસ કરીને ધાર્મિક અને સામાજિક સ્તરે મહિલાઓને થયેલા અન્યાયના પ્રસંગો પર ચર્ચા થઈ હતી. રાજ્યમાં સ્ત્રી સંગઠનો અને કાયદા નિષ્ણાતોએ લાંબા સમયથી સરકાર પાસે બહુપત્નીત્વ પર કડક કાયદાની માગણી કરી હતી. આ માગણીના અનુસંધાને હિમંતા બિસ્વા સરકારએ “કાયદો અને ધર્મથી ઉપર સમાજમાં સમાનતા”ના સિદ્ધાંતને ધ્યાનમાં રાખીને આ ઐતિહાસિક નિર્ણય લીધો છે.
📊 આસામ સરકારે રજૂ કરેલા મુખ્ય તર્ક
-
સ્ત્રી સમાનતાનું સંરક્ષણ: બહુપત્નીત્વને કારણે મહિલાઓને માનસિક અને આર્થિક હાનિ થતી હતી.
-
પરિવારિક અસંતુલનનો અંત: એક પુરુષની અનેક પત્નીઓથી પરિવારમાં અસ્થિરતા અને વિવાદો વધતા હતા.
-
બાળકોના હિતનું રક્ષણ: બાળકોના પાલનપોષણમાં અસ્પષ્ટતા અને ભેદભાવ રોકવા માટે કાયદાકીય પગલું જરૂરી હતું.
-
એકરૂપ કાયદો: વિવિધ ધાર્મિક સમુદાયો માટે અલગ નિયમો હોવાને બદલે, હવે સૌ માટે સમાન કાયદો અમલમાં આવશે.
💬 મુખ્યમંત્રીએ આપેલી સ્પષ્ટતા
હિમંતા બિસ્વા શર્માએ કહ્યું કે સરકાર કોઈ ધાર્મિક માન્યતાને પડકારતી નથી, પરંતુ એક ન્યાયસંગત સમાજ માટે કાયદાની સમાનતા જરૂરી છે. તેમણે કહ્યું —
“આસામના લોકો માટે આ માત્ર કાયદો નથી, આ એક સમાજ સુધારણા અભિયાન છે. અમે ઈચ્છીએ છીએ કે દરેક સ્ત્રીને પોતાના જીવનમાં સમાન અધિકાર અને સન્માન મળે.”
📢 વિપક્ષ અને નાગરિક પ્રતિસાદ
આસામમાં આ નિર્ણયને લઈને વિવિધ મતો સામે આવ્યા છે. શાસક પક્ષના નેતાઓએ તેને “સોશિયલ રિફોર્મ” કહી સ્વાગત કર્યું છે, જ્યારે વિપક્ષે કેટલાક મુદ્દાઓ પર ચિંતાઓ વ્યક્ત કરી છે.
વિપક્ષી નેતા દેવબ્રત સાઈકિયાએ કહ્યું — “સરકારનો હેતુ જો ખરેખર મહિલાઓના હિતમાં છે, તો બિલને અમલમાં લાવતી વખતે તમામ ધર્મોના પ્રતિનિધિઓ સાથે ચર્ચા થવી જોઈએ.”
બીજી તરફ, મહિલાઓના અધિકાર માટે કામ કરતી સંસ્થાઓએ આ નિર્ણયનું સ્વાગત કર્યું છે અને કહ્યું છે કે “આ કાયદાથી મહિલાઓને નવા આત્મસન્માનની અનુભૂતિ થશે.”
🏛️ કાયદા હેઠળના અન્ય મુખ્ય પ્રાવધાનો
-
આરોપી વ્યક્તિને પોલીસ સીધી ધરપકડ કરી શકશે.
-
જામીન મેળવવી મુશ્કેલ રહેશે, કારણ કે ગુનો બિનજામીનક્ષમ ગણાશે.
-
દોષિત ઠર્યા બાદ ૭ વર્ષ સુધીની કેદ અથવા દંડ અથવા બંને થઈ શકે છે.
-
મહિલાઓ માટે તાત્કાલિક સહાય હેલ્પલાઇન અને કાનૂની સહાય ઉપલબ્ધ થશે.
🌍 રાષ્ટ્રીય સ્તરે પ્રતિસાદ
આસામનો આ નિર્ણય અન્ય રાજ્યો માટે પણ એક મિસાલ બની શકે છે. ઉત્તરાખંડ અને હિમાચલ પ્રદેશ જેવા કેટલાક રાજ્યોમાં એકરૂપ નાગરિક કાયદા (Uniform Civil Code) પર ચર્ચા ચાલી રહી છે, જ્યાં બહુપત્નીત્વ મુદ્દો પણ સામેલ છે. આસામનો આ કાયદો દેશવ્યાપી સ્તરે સ્ત્રી અધિકારના ચર્ચામાં નવો માઇલસ્ટોન બની શકે છે.
🔍 સમાપન વિચારો
આસામની હિમંતા બિસ્વા શર્મા સરકારનો આ નિર્ણય સમાજના પરિવર્તન અને સમાનતાના માર્ગ પરનું એક મજબૂત પગલું છે. આ બિલથી સ્ત્રીઓની સ્થિતિ મજબૂત બનશે, પુરુષો માટે જવાબદારી વધશે અને પરિવાર વ્યવસ્થામાં સ્થિરતા આવશે.
એક લાઇનમાં કહીએ તો — આસામ હવે એ દિશામાં આગળ વધી રહ્યું છે, જ્યાં લગ્ન માત્ર પરંપરા નહીં પરંતુ સમાનતા, સન્માન અને જવાબદારીનો કાયદાકીય સંબંધ બની રહેશે.
