મુંબઈ — ધર્મ, દયા અને પર્યાવરણ વચ્ચેનો સંતુલન જાળવવાનો પ્રયાસ આજે દાદરના યોગી સભાગૃહમાં જોવા મળશે. “કબૂતર શાંતિદૂત બચાવો, સનાતનીઓં કી પુકાર” નામની વિશાળ ધર્મસભાનું આયોજન કોલાબાની રાજસ્થાની છતીસ કોમ કમિટી અને અરિહંત ગ્રુપ દ્વારા કરવામાં આવ્યું છે. આ કાર્યક્રમમાં જૈન નરેશમુનિ મહારાજસાહેબના અધ્યક્ષસ્થાને સાથે અનેક સનાતની સાધુ-સંતો અને જીવદયા પ્રેમીઓ ઉપસ્થિત રહેશે. ધર્મસભાનો મુખ્ય હેતુ છે — જીવદયા, કરુણા અને સંવેદનાનું સંદેશ ફેલાવી મુંબઈના કબૂતરખાનાં બચાવવા માટે જનજાગૃતિ લાવવી.
🕉️ ધર્મસભાનું પૃષ્ઠભૂમિ : કબૂતરખાનાં બચાવો અભિયાનનો ઉદ્દભવ
જુલાઈ 2025થી મુંબઈમાં “કબૂતરખાનાં બચાવો અભિયાન” શરૂ થયું છે. કારણ કે, મહારાષ્ટ્ર સરકારે જાહેર આરોગ્ય અને સ્વચ્છતા સંબંધિત કારણોસર મુંબઈના 51 કબૂતરખાનાં બંધ કરવાનો નિર્ણય લીધો હતો.
આ નિર્ણય બાદ સમગ્ર શહેરમાં જીવદયા અને પક્ષીપ્રેમી સંગઠનોમાં હલચલ મચી ગઈ હતી. જૈન, હિન્દુ, અને વિવિધ ધાર્મિક સંગઠનો એ દલીલ કરી કે કબૂતર માત્ર પક્ષી નહીં, પરંતુ શાંતિનું પ્રતિક છે.
તેને ખોરાક આપવું કે તેની સંભાળ લેવી એ માનવતાનો એક અગત્યનો ધર્મ છે.
નરેશમુનિ મહારાજસાહેબે આ નિર્ણયને “અન્યાય અને અસંવેદનશીલ પગલું” ગણાવ્યું. તેમણે કહ્યું કે,
“પક્ષીઓ માટે ખોરાકનું સ્થળ બંધ કરવું એ માત્ર કબૂતરોનો નહિ પરંતુ માનવતાનો પણ અવમાન છે. જે શહેરમાં લાખો લોકો ધર્મના ઉપદેશો સાંભળે છે, ત્યાં જો જીવદયા માટે જગ્યા ન રહે, તો એ સમાજની આત્મા કયાં છે?”
🕊️ દાદરની ધર્મસભા : એક આંદોલનનો નવા ઉર્જા સાથે આરંભ
આજે સવારે 9 વાગ્યે દાદરના યોગી સભાગૃહમાં ધર્મસભા શરૂ થશે. અહીં ભવ્ય શોભાયાત્રા સાથે જૈન નરેશમુનિ મહારાજસાહેબ, સનાતની સંતો, સ્થાનિક જૈન સંઘો, રાજસ્થાની છતીસ કોમના પ્રતિનિધિઓ, અને અનેક જીવદયા સેવકો ઉપસ્થિત રહેશે.
ધર્મસભામાં ભજન, સંવેદના-સભા, અને “જીવદયા ધર્મનો આધાર છે” જેવા પ્રવચનોનું આયોજન પણ થશે. સભારંભના અંતે મહારાજસાહેબ “કબૂતર શાંતિદૂત બચાવો સંદેશ” વાંચીને જનતાને અપીલ કરશે કે ધર્મ અને દયા વચ્ચેનું સંતુલન જાળવવા માટે સૌએ અવાજ ઉઠાવવો જોઈએ.
📜 સરકારનો નિર્ણય અને વિવાદ
મહારાષ્ટ્ર સરકારે મુંબઈના વિવિધ વિસ્તારોમાં કબૂતરખાનાંઓ બંધ કરવાનો નિર્ણય બૉમ્બે હાઈ કોર્ટના આદેશ બાદ લીધો હતો.
હાઈકોર્ટએ જાહેર આરોગ્યની ચિંતાને ધ્યાનમાં રાખીને કહ્યું હતું કે રહેણાંક વિસ્તારોમાં કબૂતરોને ખોરાક આપવાના જાહેર સ્થળો બંધ કરવાથી ફેફસાના રોગ, એલર્જી અને સંક્રમણનું જોખમ ઘટી શકે છે.
હાઈકોર્ટના આદેશ પછી મુંબઈ મહાનગરપાલિકાએ નવા કબૂતરખાનાંઓ માટે 13 સંભવિત જગ્યાઓ શોધી પણ રાખી છે.
તેમાં સૌથી ચર્ચાસ્પદ જગ્યા હતી — બોરીવલીના નૅશનલ પાર્ક પરિસરમાં આવેલા દિગંબર જૈન મંદિરની બાજુમાં.
રાજ્યના પાલક પ્રધાન મંગલ પ્રભાત લોઢાએ આ વિસ્તારને પસંદ કરવાની પહેલ કરી હતી, પરંતુ પર્યાવરણપ્રેમીઓએ આ નિર્ણયનો કડક વિરોધ કર્યો.
પર્યાવરણવાદીઓએ દલીલ કરી કે નૅશનલ પાર્ક “ઇકો ઝોન” હેઠળ આવે છે, અને ત્યાં કબૂતરખાનાં બનાવવાથી પક્ષીઓની સંખ્યા અતિરેક રીતે વધશે, જેના કારણે પ્રાકૃતિક સંતુલન બગડી શકે છે અને માનવીય સ્વાસ્થ્યને જોખમ વધી શકે છે.
🐦 જીવદયા પ્રેમીઓની દલીલ : “કબૂતર મનુષ્યનો મિત્ર છે”
ધર્મસભામાં ઉપસ્થિત જીવદયા સેવકો અને જૈન સાધુ-સંતોનું કહેવું છે કે કબૂતરો હજારો વર્ષથી માનવીના મિત્ર રહ્યા છે.
જૈન, હિન્દુ અને બુદ્ધ ધર્મ ત્રણેયમાં અહિંસા અને જીવદયા મુખ્ય સિદ્ધાંત છે.
મહારાજસાહેબે જણાવ્યું:
“કબૂતર શાંતિનું પ્રતિક છે. તે ભગવાન મહાવીર, ભગવાન બુદ્ધ અને ભગવાન શંકરના સંદેશમાં રહેલા ‘અહિંસા પરમો ધર્મઃ’ના જીવંત ઉદાહરણ છે. જો રાજ્ય સરકાર આરોગ્યની ચિંતાથી આસ્થાનું દમન કરશે, તો એ અસંસ્કારી નીતિ ગણાશે.”
અન્ય સાધુઓએ કહ્યું કે જીવદયા એ માત્ર માનવીય મૂલ્ય નથી, એ ભગવાન તરફ જવાનું દ્વાર છે.
જો શહેરોમાં જીવના રક્ષણની જગ્યાએ પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવશે, તો માનવતા કમજોર થશે.
🏛️ વિરોધનો રાજકીય પરિઘ
મરાઠી એકીકરણ સમિતિ સહિત કેટલાક હિન્દુ સંગઠનો પણ સરકારે શોધેલી નવી જગ્યાઓના વિરોધમાં છે.
તેમનું કહેવું છે કે મુંબઈ પહેલેથી જ ભીડથી ભરેલું છે, અને નવો કબૂતરખાનો બનાવવાથી સ્વચ્છતા અને સુરક્ષા સંબંધિત સમસ્યાઓ વધી શકે છે.
આ ઉપરાંત, સ્થાનિક રહેવાસીઓએ પણ અનેક વિસ્તારોમાં કબૂતરોના પાંખોના ધૂળકણથી થતી એલર્જી અને દમ જેવી બીમારીઓની ચિંતા વ્યક્ત કરી છે.
પરંતુ જીવદયા સંગઠનોનો તર્ક છે કે,
“આરોગ્યની ચિંતા યોગ્ય છે, પણ ઉકેલ પ્રતિબંધ નહીં — યોગ્ય વ્યવસ્થાપન હોવો જોઈએ.”
તેમના મુજબ જો કબૂતરખાનાંઓને સ્વચ્છ અને નિયંત્રિત રીતે સંચાલિત કરવામાં આવે, તો neither સ્વાસ્થ્યને નુકસાન થશે, nor જીવદયાને આંચો પહોંચશે.
🙏 ધર્મસભાનો સંદેશ : દિવાળી બાદ આંદોલન
નરેશમુનિ મહારાજસાહેબે જાહેરાત કરી છે કે આજે યોજાનાર આ ધર્મસભામાંથી એક મોટું જીવદયા આંદોલન શરૂ થશે.
તેમણે કહ્યું:
“આ ધર્મસભા માત્ર ભાષણ માટે નહીં, પરંતુ સંકલ્પ માટે છે. જો કબૂતરખાનાંઓને યોગ્ય રીતે પુનઃસ્થાપિત ન કરવામાં આવે, તો દિવાળીના તહેવાર બાદ અમે આઝાદ મેદાનમાં અનશન (સત્યાગ્રહ) પર ઊતરશું.”
મહારાજસાહેબે જણાવ્યું કે “આઝાદ મેદાન એ તે જ સ્થળ છે જ્યાં અનેક સ્વાતંત્ર્ય સેનાનીઓએ આઝાદી માટે લડત આપી. હવે આ જ સ્થળ પરથી ‘કબૂતરોના જીવ બચાવવા’ માટે એક નવી લડત શરૂ થશે.”
🌿 લોકોની પ્રતિભાવ અને સામાજિક અસર
ધર્મસભાની ખબર મળતાં મુંબઈના અનેક વિસ્તારોમાંથી જૈન સંઘો, શ્વેતાંબર-દિગંબર મંડળો, રાજસ્થાની સમિતિઓ, હિન્દુ મહિલા સંગઠનો, અને વિદ્યાર્થી સેવક મંડળો પણ ઉપસ્થિત થવાના છે.
કાર્યક્રમ દરમિયાન જીવદયા માટે સમર્પિત કવિતા-ગાન, સંતવાણી, અને પ્રતિજ્ઞા કાર્યક્રમો પણ યોજાશે.
દાદર, પરેલ, ચર્ચిગેટ, બોરીવલી અને દહીસર જેવા વિસ્તારોમાં પહેલાથી જ કબૂતરપ્રેમીઓએ પોસ્ટર લગાવ્યા છે —
“કબૂતર શાંતિદૂત છે, તેને ભૂખી રાખવી પાપ છે!”
કેટલાક નાગરિકોએ પણ કહ્યું કે આ મુદ્દે સરકાર અને જીવદયા સંગઠનો વચ્ચે સંતુલિત સમાધાન આવવું જોઈએ.
📖 આધ્યાત્મિક પરિચિંતન : કબૂતર – શાંતિનું પ્રતિક
કબૂતરનું નામ લેવાતાં જ મનમાં પ્રેમ, શાંતિ અને નિર્દોષતાની છબી ઉપસી આવે છે.
બાઇબલમાં કબૂતર “હોલી સ્પિરિટ”નું પ્રતિક છે, તો હિન્દુ ધર્મમાં તે શિવજીના દયા સ્વરૂપનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે.
જૈન ધર્મમાં કબૂતર જીવદયા અને અહિંસાના મૂળ મૂલ્યનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે.
મહારાજસાહેબે ધર્મસભાના અંતિમ ઉપદેશમાં કહેવાનું નક્કી કર્યું છે કે —
“જો આપણે દયા રાખી શકીએ તો આપણું જીવન પણ શાંતિમય બની શકે. એક નાનકડા કબૂતર માટે જો આપણે ખોરાકના દાણા ન આપી શકીએ, તો દયા શબ્દનું અર્થ શું?”
⚖️ સમાપન : દયા અને નીતિ વચ્ચેની લડત
આજની ધર્મસભા માત્ર એક ધાર્મિક કાર્યક્રમ નહીં, પરંતુ સમાજના અંતરાત્માને ઝંઝોળનારી ઘટનાં બની રહી છે.
એક બાજુ છે આરોગ્ય અને સ્વચ્છતાનો તર્ક, અને બીજી બાજુ છે અહિંસા-દયા-ધાર્મિક સંવેદનાનો આત્મા.
મહારાજસાહેબ અને જીવદયા પ્રેમીઓએ નક્કી કર્યું છે કે આ લડત “રોષ નહીં, પ્રેમથી” લડીાશે.
અંતમાં ધર્મસભાના અંતે હજારો ભક્તો સાથે “જીવદયા જ પરમ ધર્મ”નો ઉદ્ઘોષ થશે,
અને નરેશમુનિ મહારાજસાહેબ લોકોમાં સંદેશ આપશે —
“શહેર કેટલું પણ મોટું બને, પરંતુ જો તેમાં દયાનું સ્થાન નહીં રહે, તો એ શહેર માનવતાથી ખાલી બની જશે.”
