ભારતીય પરંપરાઓ અને સંસ્કૃતિમાં કરવાનાં તહેવારો માત્ર ધાર્મિક વિધિ નથી, પરંતુ ભાવનાત્મક જોડાણનો એક અવિભાજ્ય અંશ છે. એવા જ સૌથી મહત્વપૂર્ણ તહેવારોમાંનું એક છે “કરવા ચોથ”, જે દર વર્ષે હિંદુ પરિણીત મહિલાઓ ધામધૂમથી ઉજવે છે. આ તહેવાર પતિ-પત્ની વચ્ચેના અખૂટ પ્રેમ, વિશ્વાસ અને સમર્પણનું પ્રતીક છે. પત્ની પોતાના પતિના લાંબા આયુષ્ય અને સુખમય જીવન માટે આખો દિવસ નિર્જલા ઉપવાસ રાખે છે – પાણી કે ખોરાક લીધા વિના, આખો દિવસ પ્રાર્થના અને ભક્તિમાં વિતાવે છે.
2025માં કરવા ચોથનો તહેવાર 10 ઑક્ટોબર, શુક્રવારના રોજ ઉજવાશે. આ દિવસે લાખો પરિણીત મહિલાઓ ચંદ્રોદય સુધી ઉપવાસ રાખીને તેમના પતિની દીર્ઘ આયુષ્ય માટે પ્રાર્થના કરશે. ઉપવાસના આ દિવસને સહેજ બનાવવામાં અને પ્રેમની લાગણીને વધારે ગાઢ બનાવવા માટે પતિઓ પણ મહત્વની ભૂમિકા ભજવી શકે છે.
આ લેખમાં જાણીએ કે પતિઓ કેવી રીતે પોતાની પત્નીના આરોગ્યનું ધ્યાન રાખી શકે, ઉપવાસ દરમિયાન તેના શરીર અને મનની સંભાળ રાખી શકે અને આ પવિત્ર પ્રસંગને વધુ સ્મરણિય બનાવી શકે.
🌕 કરવા ચોથનો અર્થ અને મહત્વ
કરવા ચોથનો તહેવાર કાર્તિક મહિનાની કૃષ્ણ પક્ષની ચતુર્થી તિથિએ ઉજવવામાં આવે છે. આ તિથિને વૈદિક દ્રષ્ટિએ પવિત્ર અને શક્તિપ્રદ માનવામાં આવે છે.
‘કરવા’નો અર્થ earthen pot એટલે કે માટીનું વાસણ છે, જ્યારે ‘ચોથ’નો અર્થ ચોથો દિવસ થાય છે. સ્ત્રીઓ આ દિવસે કરવાના માટી અથવા ધાતુના કળશમાં પાણી ભરી દેવી માતાની પૂજા કરે છે અને પછી રાત્રે ચંદ્રના દર્શન કરીને પતિને અર્પિત કરે છે.
માન્યતા છે કે કરવાના જળથી પૂજાવિધિ પૂર્ણ કર્યા પછી, ઉપવાસી સ્ત્રીનું મન, શરીર અને આત્મા શુદ્ધ થાય છે. આ વ્રતને પ્રેમ અને ત્યાગના ઉત્તમ ઉદાહરણ તરીકે જોવામાં આવે છે.
🕕 સરગીનો સમય અને મહત્વ – દિવસની શરૂઆત પ્રેમથી
ઉપવાસ પહેલાં વહેલી સવારે, સાસુ પોતાના વહુને જે ખોરાક આપે છે તેને “સરગી” કહેવામાં આવે છે. સરગી એક પ્રકારનું પ્રસાદ છે, જે ઉપવાસની શરૂઆત પહેલાં લેવામાં આવે છે.
આ સામાન્ય રીતે સવારના 4 થી 5 વાગ્યાની વચ્ચે લેવાય છે. સરગીમાં પોષક ખોરાક લેવો જરૂરી છે, કારણ કે આખો દિવસ પત્નીને પાણી વિના રહેવું હોય છે.
પતિ તરીકે તમારું કર્તવ્ય બને છે કે તમારી પત્નીનું સરગી યોગ્ય અને પૌષ્ટિક બને તેની ખાતરી કરો. સામાન્ય રીતે સ્ત્રીઓ પરાઠા, મીઠાઈ અને તળેલી વસ્તુઓ ખાય છે, પરંતુ તે આરોગ્ય માટે યોગ્ય નથી.
એના બદલે, તમે નીચેના સ્વસ્થ વિકલ્પો આપી શકો છો:
-
ઓટ્સ અથવા દૂધ સાથે ચિયા બીજ અને બદામ
→ ફાઇબર અને પ્રોટીનથી ભરપૂર હોય છે, જેના કારણે ઊર્જા લાંબા સમય સુધી રહે છે. -
દહીં અને મોસમી ફળો
→ વિટામિન્સ, મિનરલ્સ અને પાણીનું સંતુલન જાળવે છે. -
હળવો પનીર સેન્ડવિચ અથવા પીનટ બટર ટોસ્ટ
→ એ પ્રોટીન અને સારા ફેટ્સથી ભરપૂર છે.
આ રીતે જો તમે સવારે પત્ની સાથે બેઠા રહી સરગીમાં સહભાગી થશો તો તે માટે એ ભાવનાત્મક સહારો સાબિત થશે.
💧 ઉપવાસ દરમિયાન શરીરનું સંતુલન જાળવવું
કરવા ચોથનો ઉપવાસ નિર્જલા (પાણી વગરનો) હોય છે. એટલે ડિહાઇડ્રેશન થવાની શક્યતા વધી જાય છે.
સ્ત્રીઓને આ દિવસ દરમિયાન ચક્કર આવવી, માથાનો દુખાવો થવો અથવા થાક અનુભવવો જેવી સમસ્યાઓ થઈ શકે છે.
પતિ તરીકે તમે નીચેની બાબતો ધ્યાનમાં રાખીને તેની સંભાળ રાખી શકો છો:
-
શાંતિપૂર્ણ વાતાવરણ આપો:
દિવસ દરમિયાન તેને આરામ મળે તે સુનિશ્ચિત કરો. કામકાજ, રસોઈ અથવા અન્ય ઘરકામમાં મદદ કરો જેથી તે થાકી ન જાય. -
ગરમીથી બચાવો:
ઉપવાસ દરમિયાન શરીરમાં તાપમાન વધે છે. તેની રૂમ ઠંડી રાખો અને હવાનું યોગ્ય વેન્ટિલેશન રહે તે જોવો. -
હળવી વાતચીત:
ઉપવાસ દરમિયાન સ્ત્રીઓ થોડી નબળી અનુભવી શકે છે. એવા સમયે પ્રેમાળ શબ્દો અને નરમ સંવાદ તેની ઊર્જા વધારશે.
🥥 ચંદ્ર દર્શન પછી ઉપવાસ તોડવાની યોગ્ય રીત
રાત્રે ચંદ્રના દર્શન પછી, સ્ત્રી પૂજા કરીને પોતાના પતિના હાથેથી પાણી પી લે છે અને ત્યારબાદ ઉપવાસ તોડે છે.
પરંતુ, લાંબા સમય પછી ખોરાક લેવાથી શરીર પર ભાર ન પડે તે જરૂરી છે. અહીં પતિઓ ધ્યાન રાખે તે જરૂરી મુદ્દા છે:
-
ઉપવાસ તોડ્યા પછી સૌથી પહેલા નાળિયેર પાણી આપો. તેમાં કુદરતી ઇલેક્ટ્રોલાઇટ્સ હોય છે જે શરીરને તરત હાઇડ્રેટ કરે છે.
-
ત્યારબાદ હળવું ગરમ દૂધ, સુપ અથવા ફળનો રસ આપી શકાય.
-
ભારે, તળેલા કે તેલવાળા ખોરાકથી બચવું જોઈએ કારણ કે તે એસિડિટી અને માથાનો દુખાવો વધારી શકે છે.
નાળિયેર પાણીમાં જો તમે થોડું મીઠું અથવા લીંબુનો રસ ઉમેરશો તો એ શરીરમાં ગુમાયેલા મિનરલ્સની પૂર્તિ કરશે. તે ઉપવાસ પછી થતો થાક અને માથાનો ભાર ઉતારવામાં મદદરૂપ છે.
🪔 આ તહેવાર પ્રેમ અને જોડાણનું પ્રતીક
કરવા ચોથ ફક્ત ધાર્મિક વિધિ નથી, પણ પતિ-પત્નીના બંધનને મજબૂત બનાવતો એક પવિત્ર અવસર છે.
જ્યારે પત્ની આખો દિવસ પતિના આરોગ્ય અને દીર્ઘ આયુષ્ય માટે ઉપવાસ કરે છે, ત્યારે પતિએ પણ તેનાં આરોગ્ય અને સુખ માટે યોગ્ય ધ્યાન આપવું જોઈએ.
તમે નીચેના નાનકડા પરંતુ મહત્વપૂર્ણ પગલાં લઈ શકો છો:
-
તેણી માટે નાનકડું ગિફ્ટ તૈયાર કરો, જેમ કે ફૂલનો ગુલદસ્તો, હેન્ડરાઇટ કાર્ડ કે મનગમતી મીઠાઈ.
-
તેની પ્રશંસા કરો, જ્યારે તે તૈયાર થાય ત્યારે તેની સુંદરતાની પ્રશંસા કરવી તેને આનંદિત કરશે.
-
તેણી સાથે ચંદ્રદર્શન વિધિમાં ભાગ લો, જે જોડાણની અનુભૂતિ વધારે છે.
એક પ્રખ્યાત કહેવત છે – “જો પત્ની ખુશ હોય, તો ઘર સ્વર્ગ સમાન બને છે.” આ વાક્ય પાછળ વિજ્ઞાન પણ છે.
શોધો દર્શાવે છે કે ખુશ પત્નીનું માનસિક આરોગ્ય સમગ્ર કુટુંબ પર સકારાત્મક અસર કરે છે. ખુશીથી ભરેલી સ્ત્રી વધુ ઊર્જાવાન અને સંવેદનશીલ બને છે, જે ઘરનું વાતાવરણ સંતુલિત રાખે છે.
🧘♀️ પત્નીના આરોગ્ય માટે ખાસ સૂચનો
ઉપવાસ પછીના દિવસોમાં તેની તંદુરસ્તી જળવાઈ રહે તે માટે તમે નીચેની બાબતો પણ ધ્યાનમાં રાખી શકો છો:
-
યોગ્ય નિંદ્રા: ઉપવાસ પછી શરીરને આરામ જોઈએ. ખાતરી કરો કે તે પૂરતી ઊંઘ લે.
-
લાઇટ ફૂડ ડાયેટ: આગામી એક-બે દિવસ સુધી હળવો અને પ્રોટીનવાળો ખોરાક લેવો જોઈએ.
-
હાઇડ્રેશન જાળવો: દિવસ દરમિયાન પાણી, નાળિયેર પાણી કે લીંબુ શરબત આપો.
-
મલ્ટિવિટામિન ફૂડ: ફળો, શાકભાજી અને બદામ તેનું ઊર્જા સ્તર પુનઃસ્થાપિત કરશે.
💞 પતિ માટે પ્રેમનો અવસર
કરવા ચોથ એ એવો તહેવાર છે જેમાં પતિને પણ પોતાના પ્રેમનો પ્રગટાવ કરવાનો મોકો મળે છે.
સ્ત્રી તેના પતિના દીર્ઘ આયુષ્ય માટે ઉપવાસ રાખે છે, ત્યારે પતિ માટે આ એક અવસર છે કે તે પોતાની પત્નીને પ્રેમથી બતાવે કે તેનો ત્યાગ વ્યર્થ નથી.
તમે દિવસ દરમિયાન તેની સાથે સમય વિતાવી શકો છો, ફિલ્મ જોઈ શકો છો, સંગીત સાંભળી શકો છો અથવા સાંજે તેની સાથે પૂજામાં સહભાગી બની શકો છો. આ નાનકડા સંવેદનાત્મક ક્ષણો આખા વર્ષ માટે યાદગાર બની જાય છે.
🌸 કરવા ચોથનો આધ્યાત્મિક સંદેશ
કરવા ચોથનો સંદેશ છે – “પ્રેમમાં ત્યાગ અને વિશ્વાસની શક્તિ”.
આ તહેવાર આપણને શીખવે છે કે સાચો સંબંધ ફક્ત શબ્દોમાં નહીં પરંતુ કૃત્યમાં વ્યક્ત થાય છે.
પતિ-પત્નીનો સંબંધ પરસ્પર સંભાળ, સમર્પણ અને સમજણ પર ટકેલો છે.
જ્યારે પત્ની ઉપવાસ રાખીને પોતાના પ્રેમની ભક્તિ બતાવે છે, ત્યારે પતિ જો તેના આરોગ્ય અને સુખનું ધ્યાન રાખે – તો એ જ સાચી કરવાના પૂજાની પૂર્ણતા છે.
✨ સમાપન
કરવા ચોથ 2025, 10 ઑક્ટોબરનો આ તહેવાર દરેક પરિણીત દંપતી માટે એક નવી શરૂઆત લાવે છે.
આ દિવસને માત્ર ધાર્મિક વિધિ તરીકે નહીં, પરંતુ પ્રેમના પવિત્ર ઉત્સવ તરીકે ઉજવો.
પત્નીના ઉપવાસ દરમિયાન તેની તંદુરસ્તી, આરામ અને ખુશીની સાચી કાળજી લો – કારણ કે આ જ પ્રેમનું સાચું સ્વરૂપ છે.
જ્યારે તમે તેની સાથે ઉભા રહેશો, તેના આરોગ્યનું ધ્યાન રાખશો, અને તેની ભાવનાઓને સમજશો – ત્યારે કરવાના આ ચંદ્રના પ્રકાશમાં તમારું બંધન વધુ તેજસ્વી બનશે.
પ્રેમ, આરોગ્ય અને સહયોગ – કરવાના આ ત્રિવેણી સંગમમાં જ જીવનનો સાચો આનંદ છે. 🌙💖
