જુનાગઢ મનપાની બેદરકારીથી લોકોમાં ભારે રોષ, ‘લોટ-લાકડા અને પાણી’ જેવી કામગીરીએ વિકાસની દાવાપણીઓ પર પાણી ફેરવ્યું
જુનાગઢ શહેરમાં છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં નગરપાલિકા તથા રાજ્ય સરકારના સહકારથી આધારભૂત સુવિધાઓના સુધારા માટે અનેક યોજનાઓ હાથ ધરાઇ છે. જેમાં સૌથી મહત્વપૂર્ણ યોજના તરીકે ભૂગર્ભ ગટરની કામગીરીનો સમાવેશ થાય છે. શહેરના વિસ્તારોમાં ગટરના પાણીના રિસાવા, રોડના ડેમેજ થવા અને વર્ષાઋતુ દરમિયાન પાણી ભરાવાની સમસ્યાઓ દૂર થાય એ હેતુથી કરોડો રૂપિયાની આ વિશાળ યોજના અમલમાં મુકવામાં આવી હતી. પરંતુ, તાજેતરમાં શહેરના અનેક વિસ્તારોમાંથી મળતા વિડીયો, ફોટા અને પ્રત્યક્ષ અનુભવો પરથી સ્પષ્ટ થયું છે કે ગટરની કામગીરી અત્યંત નીચી ગુણવત્તાની, અધૂરી અને બેદરકારીપૂર્વક કરવામાં આવી છે, જેને લોકો ‘લોટ-લાકડા અને પાણી’ જેવી કામગીરી કહીને આકરી ટીકા કરી રહ્યા છે.
કરોડો રૂપિયાની કામગીરી, પણ જમીન ખોદતા જ પાઈપો તરતી જોવા મળે છે
શહેરના અનેક વિસ્તારોમાં ભૂગર્ભ ગટર પાઈપલાઈન નાખવાના કામો પહેલેથી પૂર્ણ થયેલા બતાવવામાં આવ્યા હતા. પરંતુ, તાજેતરમાં વિવિધ રસ્તાઓની મરામત માટે કે અન્ય કામગીરી માટે જમીન ખોદવામાં આવતા ગટર પાઈપો બહાર આવતા ઘણા આંચકા લાગ્યા. પાઈપો એકબીજા સાથે યોગ્ય રીતે જોડાયેલા નહોતા, કેટલાક પાઈપ વચ્ચે 1-2 ઇંચ જેટલો ગેપ દેખાતો હતો, તો કેટલાક સ્થળે પાઈપોની નીચે રેખીય રીતે માટી નાખતી વખતે યોગ્ય દબાણ આપવામાં આવ્યું ન હતું, જેના કારણે થોડો દબાવ આવતાં જ પાઈપો હલવા લાગ્યા. કેટલાક સ્થળે તો પાઈપની આજુબાજુ પાણી ભરાતાં તે પાઈપો જમીનમાંથી ઉપર આવી જતા જોવા મળ્યા.
સ્થાનિક રહેવાસીઓએ કહ્યું કે આ કામ જો સાચા અર્થમાં ગુણવત્તાનુસાર કરવામાં આવ્યું હોત તો પાઈપો આમ બહાર ન આવી જાય. સ્પષ્ટ છે કે કામ દરમિયાન માટી પુરવાની, મશીનથી દબાણ કરવાની અને યોગ્ય ક્વોલિટી ચેક કરવાની પ્રક્રિયા બેદરકારીપૂર્વક ટાળી દેવામાં આવી છે.
કઈ એજન્સીએ કામ કર્યું? કયા અધિકારીએ નિરીક્ષણ કર્યું? જવાબદાર કોણ?
જનતા વચ્ચે સૌથી મોટો પ્રશ્ન એ ઉઠી રહ્યો છે કે આટલી વિશાળ પ્રોજેક્ટ કઈ એજન્સીને સોંપવામાં આવ્યો હતો? ટકોર કરવામાં આવતું છે કે ટેન્ડર પ્રક્રિયામાં પારદર્શિતા ન હોવાના સંકેતો સ્પષ્ટ દેખાય છે. લોકોએ પ્રશ્ન કર્યો છે કે મનપા દ્વારા પસંદ કરાયેલી કન્ટ્રાકટર કંપની પાસે પૂરતું અનુભવ હતું કે નહીં? શું કંપનીએ સ્ટાન્ડર્ડ ઓપરેટિંગ પ્રોસિજર (SOP) મુજબ સામગ્રીનો ઉપયોગ કર્યો?
તે સાથે સાથે આ કામગીરી દરમિયાન મનપાના કયા ઈન્જિનિયરોએ, કયા અધિકારીઓએ સમયાંતરે સાઇટ નિરીક્ષણ કર્યું? શું ગુણવત્તા ચકાસણી માટે કોઈ લેબ ટેસ્ટિંગ થયું? શું કોઈ તૃતીય પક્ષ એજન્સીને ગુણવત્તા તપાસ માટે જોડવામાં આવી હતી કે નહીં? જો હા, તો તેમની રિપોર્ટ શું કહે છે? અને જો આવી તપાસ કરવામાં જ આવી ન હોય તો એ કેવી રીતે મંજૂર કરવામાં આવી?
લોકોનો આક્ષેપ છે કે પ્રોજેક્ટના વહીવટી વડા, ઈન્જિનિયરીંગ વિભાગના જવાબદાર અધિકારીઓ, તેમજ મનપાના ઉચ્ચસ્તરીય વહીવટી તંત્ર પર ગંભીર બેદરકારીનું ભાન થાય છે.
વરસાદ પહેલાં જ રસ્તાઓ તૂટી પડવાની સ્થિતિ
તાળાવાડા, ઝંઝરીયાબા, લાલબાગ, જોશીવાડા અને ઝાંખર ભવન આસપાસના વિસ્તારોમાં ગટર લાઈન નાખ્યા બાદ જે નવા રોડ બનાવવામાં આવ્યા હતા તે જગ્યાએ થોડા મહિનામાં જ રસ્તાઓ બેસવા લાગ્યા છે. સ્થાનિકોમાં આક્રોશ છે કે ગટર કામ પૂરું થતાં જ રોડનો પુનઃનિર્માણ યોગ્ય રીતથી કરવામાં આવ્યો ન હતો. માટી દબાણ પૂરતું ન હોવાથી વરસાદ શરૂ થાય તે પહેલાં જ ઘણા વિસ્તારોમાં રોડ તૂટી પડવાની અને ખાડામાં પરિવર્તિત થવાની શરૂઆત થઈ ગઈ છે.
જેમાં બે-વ્હીલર ચાલકો માટે ખાસ જોખમ ઉભું થયું છે. સાંજના સમયે લાઈટ સરખી ન હોવા કે વરસાદ પછી પાણી ભરાઈ જતાં આ ખાડા દેખાતા નથી અને અકસ્માત થવાના ઘણા બનાવો બન્યા છે.
જનતા કહે છે – “આવા વિકાસથી મૃત્યુનું આમંત્રણ મળે છે”
સ્થાનિક વેપારીઓ અને રહેવાસીઓએ આ કામગીરી પર તીખી પ્રતિક્રિયા આપી છે. વ્યવસાયિકોના એક જૂથે કહ્યું, “સરકારે અને મનપાએ આ કામને વિકાસના મોડેલ તરીકે રજૂ કર્યું હતું, પરંતુ વાસ્તવમાં આ કામે લોકોનો જીવ જોખમમાં મુક્યો છે. ગટરની જગ્યાએ ખાડાઓ બની ગયા છે, પાઈપો બહાર આવી રહ્યા છે, અને વરસાદ ન હોવા છતાં પાણી ભરાઈ રહ્યું છે.”
એક વડીલ નાગરિકે આક્ષેપ કર્યો કે “આ કામમાં લાખો નહીં પણ કરોડો રૂપિયાનો હેરફેર સંકેત મળે છે. આવી કામગીરીનો અર્થ સામાન્ય માણસ માટે એક જ છે — આવો, પડો અને મરો.”
કામમાં વપરાતી સામગ્રી પર પણ શંકા
જિલ્લાના કેટલાક ઈન્જિનિયરિંગ નિષ્ણાતોએ જણાવ્યું કે પાઈપોની જાડી, સામગ્રીની ગુણવત્તા અને જોડાણોની ટેકનિક પરથી સ્પષ્ટ થાય છે કે સબસ્ટાન્ડર્ડ સામગ્રીનો ઉપયોગ થયો હોઈ શકે છે. પાઈપો યોગ્ય ગ્રેડના નહોતા તથા ફિટિંગનું કામ પણ અપૂર્ણ હતું. સામાન્ય રીતે ગટરની લાઈન જમીનની ઊંડાઈ, પ્રેશર અને વરસાદી પાણીના દબાણને ટકી રહે તેવી હોવી જ જોઈએ. પરંતુ જુનાગઢમાં જોવા મળેલી સ્થિતિ એ દાવાને નકારી દે છે.
મનપાને જવાબદાર ઠરાવવાની માગ ઉઠી
નાગરિક આગેવાનો અને સામાજિક કાર્યકરો મનપા પાસેથી સ્પષ્ટતા માગી રહ્યા છે. તેઓએ રજૂઆત કરી છે કે આ સમગ્ર કામગીરીની તપાસ કરવા માટે સ્વતંત્ર ઓડિટ કમિટી રચવી જોઈએ. જવાબદાર અધિકારીઓને સ્થગિત કરવી જોઈએ અને કન્ટ્રાકટર કંપની સામે આકરા પગલા લેવા જોઈએ.
તેમનું માનવું છે કે:
-
ગટર કામગીરીનો સંપૂર્ણ રી-ઓડિટ કરવો જોઈએ
-
ખર્ચ અને ટેન્ડર સંબંધિત દસ્તાવેજો જાહેર કરવા જોઈએ
-
ગુણવત્તા ખાતરીનો રિપોર્ટ જાહેર કરવો જોઈએ
-
ખામીઓ દૂર કરવા માટે તાત્કાલિક નવી તકેદારી કામગીરી શરૂ કરવી જોઈએ
લોકોની માંગ – વિકાસ જોઈએ પરંતુ સચ્ચો, સુરક્ષિત અને ગુણવત્તાવાળો
જુનાગઢના નાગરિકોનો એક જ અવાજ છે: વિકાસ જોઈએ, પરંતુ ગુણવત્તા સાથે. ગટરની કામગીરી જેવા પ્રોજેક્ટ લોકોના આરોગ્ય, સુરક્ષા અને ભવિષ્ય સાથે સીધો સંબંધ ધરાવે છે. આવી કામગીરીમાં બેદરકારીનાં પરિણામો વર્ષો સુધી સહન કરવા પડે છે.
ભવિષ્યમાં આવી ખામી ન થાય તે માટે શું જરૂરી?
વિશેષજ્ઞોનું કહેવું છે કે:
-
પ્રોજેક્ટ સાઇટ પર દૈનિક ઈન્જિનિયરિંગ સુપરવિઝન ફરજિયાત કરવું
-
તૃતીય પક્ષ દ્વારા ગુણવત્તા વેરિફિકેશન અનિવાર્ય કરવું
-
સબસ્ટાન્ડર્ડ સામગ્રી વાપરતા કોન્ટ્રાક્ટરોને બ્લેકલિસ્ટ કરવું
-
કામ પૂર્ણ થતા જ જનતાને ઉપયોગી માહિતી જાહેર કરવી
-
રોડ અને ગટર કામ માટેના SOP ને મનપાના પોર્ટલ પર પારદર્શક રીતે મુકવું
પરિણામરૂપે…
જુનાગઢ મનપાની ભૂગર્ભ ગટરની કામગીરીએ હવે વિકાસથી વધારે બેદરકારીનું પ્રતીક રૂપ ધારણ કર્યું છે. નાગરિકોને હવે આશા છે કે મનપા આ મુદ્દાને ગંભીરતાથી લઈ સમગ્ર પ્રોજેક્ટની નિષ્ણાત તપાસ કરાવશે, જવાબદારને દંડિત કરશે અને ભવિષ્યમાં આવી ભૂલો ટાળશે. કારણ કે નાગરિકોના પૈસા અને જીવન બંને મૂલ્યવાન છે — અને વિકાસ નામે બેદરકારી લોકોના જીવથી રમે તેવી પરિસ્થિતિ કોઈપણ શહેર માટે સ્વીકાર્ય નથી.
